با خورشید انقلاب(خاطراتی از رهبر معظم انقلاب)
قلمرو مطالعاتی رهبر انقلاب
قلمرو علايق مطالعاتي آقای خامنه‌ای خيلي رسمي و منطبق بر حوزه مطالعات متعارف روحانيان نيست. بيشتر روحانيان به اقتضاي فضاي حوزه و درس و بحثي كه دارند، منطقه خاصي در مطالعه مورد علاقه‌شان است. هر صنف و گروه ديگر هم همين‌طور هستند؛ مهندس‌ها، پزشك‌ها و... بالاخره هر كسي يك قلمرو مشخص و مخصوصي را براي مطالعه خودش انتخاب مي‌كند. البته ممكن هم هست در هر يك از اين اقشار، گروهي اهل مطالعه نباشند اما اگر بخواهند مطالعه كنند، قلمرو خاصي براي آن دارند.
آقاي خامنه‌اي غير از فقه و اصول و معارف اسلامي كه در سنت تحصيلي ايشان، رسمي و درسي بوده و جزو مطالعات تحقيقي و پژوهشي ايشان به حساب مي‌آيد، از ابتداي زندگي، ميدان وسيعي را براي مطالعه پيش چشم داشته‌اند؛ همين قلمروهاي مطالعاتي هم پيكره اصلي كتابخانه شخصي ايشان را شكل مي‌دهند.
اين قلمرو مطالعاتي اولاً شامل ادبيات مي‌شود كه بخشي از مطالعات ايشان را شكل مي‌دهد. خصوصاًً شعر كه ايشان براي آن اهميت زيادي قائل هستند و در درك لطايف و ظرائف شعري هم استاد هستند؛ نقد شعر مي‌دانند و از جواني در مشهد در حلقه‌هاي شعرخواني و نقد شعر شركت مي‌كردند. آن‌هم حلقه‌هايي كه ادبا و شاعران درجه اول خراسان و پيرمردهاي معروف ادبيات اداره‌شان مي‌كردند. آقاي خامنه‌اي از جواني با آن محافل در ارتباط بوده و در نتيجه طبيعي است كه در كتابخانه ايشان، ديوان شعر فراوان ببينيد؛ مجموعه‌هاي شعري قديم و جديد.
ايشان در عالم شعر فارسي كاملاً به‌روز هستند. بسياري از جوان‌ها كه ذوق و نبوغي در شعر از خودشان نشان مي‌دهند، نزد ايشان شناخته‌شده هستند. ايشان آثار آنها را ديده‌اند. براي هر شاعري هم حسابي باز مي‌كنند و حسن و عيب او را در ذهن دارند و جايگاهي را در مجموعه ادبيات ايران به او نسبت مي‌دهند.
حوزه ديگر مطالعات ايشان ادبيات داستاني ايراني و خارجي است؛ اعم از داستان بلند يا داستان كوتاه. شايد بي‌سابقه و بي‌نظير باشد كه يك مجتهد و مرجع و فقيه از چهل پنجاه سال پيش رمان‌هاي بزرگي مثل «دُن آرام» شوخولف با ترجمه به‌آذين و يا آثار رومن رولان مانند «جان شيفته» را خوانده باشد و نسبت به آنها ارزيابي دقيقي داشته باشد. ايشان هنوز هم رمان خارجي مي‌خوانند و از خصوصيات‌شان اين است كه پس از خواندن كتاب، يادداشتي به‌صورت جمع‌بندي مختصر در پايان كتاب مي‌نويسند. من چندين رمان ديده‌ام كه ايشان نظر خودشان را در پايان آن نوشته‌اند. ظاهراً يك‌بار هم تعدادي از اين اظهارنظرها توسط حوزه هنري چاپ شده. ايشان در اين يادداشت‌ها رمان را تجزيه و تحليل مي‌كنند كه نويسنده كيست؟ اين رمان كِي و در چه شرايطي نوشته شده، نويسنده چه چيزي را هدف گرفته و به چه طريقي خواسته مقصودش را بيان كند... اينها را مي‌نويسند و داوري هم مي‌كنند كه خوب بوده يا بد؛ موفق شده يا نه.
قلمرو ديگر مطالعاتي ايشان آثار روشنفكري دوران معاصر است؛ با همه آن طيف وسيعي كه روشنفكري دارد. از آن‌هايي كه نسبت به دين و مذهب و انقلاب نظر منفي دارند تا آن‌هايي كه نزديك و طرفدار اين مسائل هستند. درواقع يكي از خصوصيات ايشان اين است كه جريان روشنفكري معاصر ايران را خصوصاًً قبل از انقلابش را به‌خوبي مي‌شناسند و آثار نمايندگان اين دوران را خوانده‌اند. شايد نزديك‌ترين آنها به طيف مذهبي‌ها، آل‌احمد باشد. ايشان با شخص آل‌احمد و با آثار و افكار او آشنا بوده و جايگاه او را در جريان روشنفكري و سبك او را در نثر فارسي كاملاً مي‌شناسد. ديگران را هم همين‌طور... آقاي خامنه‌اي با عقبه و تبار روشنفكران معاصر كه نويسندگان و روشنفكران عصر مشروطه هستند هم في‌الجمله آشنا هستند. براي نمونه در اين زمينه كتاب «ماجراي روشنفكران اوليه» مورد توجه ايشان است.
حوزه ديگر مطالعاتي ايشان، تاريخ است؛ مخصوصاًًً تاريخ ايران. چون علاقه بارزي به مطالعه تاريخ و سرگذشت اشخاص و اقوام و برداشت و بهره‌برداري خاص و مناسب از آن دارند. آقاي خامنه‌اي شناخت قابل توجهي از رجال و افراد مؤثر در تحولات معاصر دوران قاجار و بعد از آن تا به امروز دارند. گاهي كه خدمت ايشان صحبت مي‌كنيم و از شخصيتي صحبت به ميان مي‌آيد، مي‌بينيم ايشان كاملاً شناخت دارند و ارجاع مي‌دهند به فلان كتاب و فلان كتاب كه راجع به فلاني در آنها چنين بحثي شده و چنان نسبتي به او داده شده است.
از ديگر حوزه‌هاي مطالعاتي رهبر انقلاب، تاريخ شفاهي بخصوص آثار برآمده از انقلاب اسلامي است؛ اعم از كتب مربوط به انقلاب و دفاع مقدس و... از جمله آثار مورد توجه ايشان در اين زمينه مي‌توانم به «خاطرات احمد احمد» و «خاطرات عزت‌شاهي» و كتاب‌هاي «همپاي صاعقه»، «دسته يك» و «دا» اشاره كنم.
فارغ از مطالعه كتاب‌هاي به‌روز علوم سياسي، ايشان توجه خاصي به آثار و كتب علمي و اسلامي، مطالعات مرتبط با سيره و فلسفه دارند و مجلات گوناگون علمي، فرهنگي و پژوهشي در حوزه‌هاي مختلف را هم با علاقه و جديت مي‌خوانند.
* دکتر حداد عادل - ماهنامه امتداد- ویژه‌نامه رهبری