نسبت روحانیت با اصیل‌ترین هدف نهضت امام خمینی(ره)
افزون بر مخاطب‌شناسی، و عرضة دقیق دین، جنبة دیگری كه در زمینه تبلیغ و نشر معارف دین باید در نظر داشت، تأثیر دوچندان ارشاد مردم با شیوه‌های عملی است. برای درك بهتر نقش الگودهیِ عملی در معرفی و نشر دین، نگاهی به عوامل پیشرفت مسیحیت در جهان امروز مفید است. ارزیابیِ فعالیت‌های تبلیغیِ مسیحیت نشان می‌دهد كه موفقیت‌های آنان تنها به دلیل عرضة انجیل در تیراژهای بسیار بالا نبوده است. نگارش كتاب‌ها و انتشار مجلات و روزنامه‌ها و ارائه سخنرانی‌های كشیشان و داعیانِ مسیحی ثروتمند اروپایی، راهیِ‌كشورهای آفریقایی و مانند آنها شده و با تحمل وضعیتی بسیار رقّت‌بار، با بومیان فقیر و ضعیف آن سامان محشور گشته‌اند، و مدت‌هایی طولانی در امر تربیت، بهداشت و تغذیة آنان
كوشیده‌اند.
این مبلغان مسیحی، چه‌بسا هر روز در تمام امور خانه، از جمله نظافت و نگهداری و تیمار فرزندان، با اعضای خانواده‌ها همراهی می‌كنند و در میان این كمك‌های بی‌منّت و مهربانانة خویش، روزی یك بار به آنان می‌گویند از عیسی مسیح (رحمهًْالله علیه) طلب آمرزش كنند، و روزهای یكشنبه نیز از آنان دعوت می‌كنند كه به كلیسا بروند. بسیاری از این مبلغان، گاه بهترین سال‌های عمر خود را با فداكاریِ تمام در كلبه‌هایی متعفن و كثیف می‌گذرانند، تا ـ بنا به اعتقاد خود ـ مردم را هدایت كنند.
به این ترتیب، علت اصلی موفقیت ایشان، فداكاری و الگودهیِ عملیِ آنان در زمینة معرفی و نشر مسیحیت است. بنابراین حفظ و تداوم و نشر فرهنگ دین، كه اصیل‌ترین هدف نهضت امام خمینی(رحمهًْالله علیه)
و جمهوری اسلامی است در گرو تلاش‌های علمی و عملی روحانیت است:
از نظر علمی، باید بكوشیم تا كاستی‌ها و نیازهای فكری و فرهنگی و اعتقادی مردم را كشف كنیم و با پیش‌نگری و برنامه‌ریزی صحیح ـ پس از شناخت و تجهیز كافیِ خودمان ـ به رفع این كمبودها و نیازها بپردازیم؛ از لحاظ عملی نیز باید به‌هوش باشیم كه با رعایت دستورات حیات‌بخش اسلام، الگویی حقیقی برای همة مردم جهان باشیم.
حاصل سخن
همان طور كه پیش‌تر گذشت ـ بر اساس پیش‌بینی پیامبر اكرم(صلى الله علیه و آله) ـ «گریز از عالمان دین» از جمله آفات خطرناكی است كه در عصر غیبت جامعه‌ها را تهدید می‌كند، و هرگاه چنین شود، پیامدهای توان‌فرسا و بلاهای خانمان‌سوزی گریبان مردم را خواهد گرفت. از سوی دیگر، همان‌طور كه شكل‌گیری و پیروزی نهضت امام خمینی(رحمهًْالله علیه) در گرو تلاش‌ها و خدمات روحانیت و نیز همبستگی و اعتماد متقابل میان مردم و این قشر خدمتگزار بوده است، حفظ و تداوم و تعالی آن نیز وابسته به اتحاد و تعلق قلبی مردم به نظام ولایت‌فقیه و نهاد روحانیت است.
بنابراین دو مقدمه، باید كوشید تا زمینه‌های این یكپارچگی را شناسایی و آنها را تقویت كنیم، و نیز عواملی را كه موجب نقصان و شكست آن‌اند بازشناسیم و راهكارهای رفع آنها را بیابیم و
به كار بندیم.
برشمردن بعضی از مهم‌ترین وظایف یك روحانی، در زمینه شناخت دین و نیازهای زمانه، تهذیب نفس و آراسته شدن به اخلاق اسلامی، تلاش در تهذیب جامعه، و معرفی و تبلیغ دین در حوزه‌های مختلف و...، پاره‌ای از مشكلات و آسیب‌هایی را كه متوجه نهاد روحانیت و نیز جامعه و نظام اسلامی است،
روشن ساخت. همچنین در خلال این بحث برخی راهكارهای رفع این مشكلات و آسیب‌ها روشن گشت.
با توجه به آنچه گذشت، هر فردِ بادرایتی همواره می‌باید پندارها و گفتارها و رفتارهای خویش را به نقد بنشیند، و همچنین از انتقادات و حتی عیب‌جویی‌های دیگران بهره ببرد: اِنَّ المؤمن لا یمسی و لا یصبح الاّ و نفسه ظنون عنده...؛1 «همانا مؤمن شب و روز نمی‌كند، مگر آنكه به نفس خویش بدگمان
است...». بنابراین فرموده، اگر برخی رفتارهای ما ـ در مقام یك روحانی ـ از جانب دوست یا دشمن به نقد كشیده شد، باید از این وضعیت به بهترین نحو سود جست و با تحلیل و بازكاوی آن، در راه اصلاح و بهبود وضع خود و جامعه كوشید.
پانوشت:
1- (ترجمة عبارت عربی از نگارنده است) ابن ابی الحدید،
شرح نهج‌البلاغه، ج 10، ص 18.