وزارت ارتباطات وزارتخانه‌ای که چند وزارتخانه است!
رضا صفری
وقتی سخن از وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات می‌شود، معمولاً ذهن‌ها به این سمت و سو می‌رود که ما، فقط با یک وزارتخانه فنی روبرو هستیم؛ اما واقعیت این است که چنین نگاهی، حاصل آشنا نبودن با مسائل و موضوعات این وزارتخانه در سطح کلان و در حقیقت، نگاهی کاریکاتورگونه به آن است. اساساً فضای سایبری یک فضای راهبردی محسوب می‌شود و این گونه نیست که با تکیه بر مسائل فنی، تمام موضوعات و مسائل مربوط به آن قابل حل باشد. این نگاه کاریکاتورگونه مانند این است که انتظار داشته باشیم تمام مسائل و موضوعات مربوط به زندگی شهری و چالش‌های موجود در آن، به وسیله افرادی حل شود که برای مردم بلوار و خیابان (یعنی همان مسیرهای ارتباطی) احداث می‌کنند و یا در زمینه نقشه‌کشی، معماری و مسکن‌سازی فعال هستند!
اما همان گونه که تمام زندگی ما در فضای حقیقی، منحصر در حوزه راه، مسکن، نقشه کشی و مانند اینها نیست و هزاران موضوع خرد و کلان دیگر باید همتراز با آنها حل شود، در زیست مجازی نیز وضعیت همین گونه است و معادل دانستن فضای مجازی با دنیای صفر و یک یا مباحث شبکه و نظایر آن، یعنی تمرکز بر بخشی از فضای مجازی و غفلت از سایر بخش‌های آن.
امروز، اینترنت و ملزومات آن، در حد اسباب بازی و یا وسیله ارتباطی ساده و بسیط نیست. حوزه‌های مهم نظیر اقتصاد، کسب و کارها، فرهنگ، امنیت، سیاست، مسائل اجتماعی، موضوعات دفاعی و... با حکمرانی سایبری ارتباط مستقیم و تنگاتنگ دارند.
برای مثال، در زمینه اثرگذاری و اثرپذیری در حوزه فرهنگ، اگر نقش و اهمیت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بیش از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و یا آموزش و پرورش نباشد، قطعاً کمتر از آنها هم نیست. کیست که نداند وزارت ارتباطات، میدان اجرایی و عملیاتی مسائل خرد و کلان حوزه فرهنگ است که در وزارت ارشاد و یا وزارت آموزش و پروش در مورد آن سعی و تلاش صورت می‌گیرد؟
بنابراین، برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری در وزارت ارتباطات، نباید منحصر به امور فنی باشد. این وزارتخانه، هم نیاز به نخبگان فرهنگی دارد و هم از این جهت که یک وزارتخانه چند وجهی بوده و مستقیماً با حاکمیت سایبری کشور مرتبط است، نیاز به حضور افراد متخصص در حوزه‌های راهبردی دارد که یک نگاه همه‌جانبه به مسائل این حوزه داشته باشند تا نه به مردم آدرس غلط داده شود و نه کشور دچارچالش گردد.
به عبارت دیگر، افراد فنی باید در خدمت راهبردها باشند. هر چند که این افراد هم در جای خود، حق اظهار نظر دارند، اما اگر اجرا، نظارت و تصمیم‌گیری در وزارت ارتباطات، در نهایت فقط به افراد فنی ختم شود، با پیش زمینه‌ای که گفته شد و آنچه که در سال‌های قبل نیز مشاهده کرده‌ایم، قطعاً در مهلکه افتاده و منافع کشور و مردم به خطر خواهد افتاد. اشغال شدن فضای سایبری کشور، یله و رها بودن این فضا و تاخت و تاز بیگانگان در آن، محصول همین نگاه
تک بعدی به فضای مجازی است.
ممکن است عده‌ای بگویند که وزارت ارتباطات فقط مجری است و تصمیم‌گیری‌ها و تصویب قوانین در جاهایی مانند شورای عالی فضای مجازی صورت می‌گیرد و حضور افراد با نگاه‌های راهبردی باید در نهادهای بالادستی صورت گیرد. اما باید توجه کرد که نگاه راهبردی، مختص حوزه تقنین نیست بلکه در حوزه اجراء هم به آن نیاز است. علاوه‌بر این، وزارت ارتباطات چه در اجرای قوانین و فراهم کردن بسترها، چه در نظارت‌های درون سازمانی و چه در تنظیم‌گیری‌ها، در هر صورت بر اساس سطح درک، تشخیص و نظر خود عمل می‌کند. با نگاه به عملکرد دولت قبل، مشاهده می‌کنیم که در سطوح مختلف این وزارتخانه درک درستی از مسائل حوزه سایبری وجود نداشته است که امیدواریم در دولت فعلی این نقطه ضعف بسیار مهم برطرف شود.