سعید مستغاثی
دو سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی، فیلمی ‌روی پرده سینماهای جهان رفت که در آن به وضوح نشان داده می‌شد موشک مسلمانان، برج‌های دوقلوی نیویورکی را به دو نیم می‌سازد! فیلمی‌به نام «مردی که فردا را می‌دید» (رابرت ژونه-1981) که درباره پیش‌گویی‌های نوسترآداموس ساخته شده بود. یعنی 20 سال قبل از 11 سپتامبر 2001، سناریویی که در نیویورک و برای برج‌های مرکز تجارت جهانی به اجرا درآمد، دقیقاً و
مو به مو نوشته شده بود.
به جز این، طی سال‌های پیش از 2001، در فیلم‌ها و انیمیشن‌های بسیاری به نوعی نابودی برج‌های دوقلوی تجارت جهانی در نیویورک به تصویر کشیده شد و یا نماد 11/9 به معنای 11 سپتامبر در صحنه‌های متعدد و کلیدی آنها، مورد تأکید قرار گرفت. از جمله:
1- «آرماگدون» (مایکل بی- 1998): در صحنه‌ای برج‌های دو قلوی نیویورکی مورد حمله قرار گرفته و در حال سوختن نشان داده می‌شوند
2- «برادران سوپر ماریو» (1993): در دو صحنه پیاپی، برج‌های دوقلوی نیویورکی مورد تهاجم‌اشیاء نورانی قرارمی‌گیرند.
3- «تماس مدوزا» (جک گولد- 1978): هواپیمایی به یکی از برج‌ها برخورد می‌کند.
4- «شهاب‌سنگ» (رونالد نیم- 1979): یک
شهاب سنگ به برج‌های نیویورکی برخورد می‌کند و آنها را نابود می‌کند. در واقع همان صحنه‌هایی را که در تصاویر هوایی خبری یازده سپتامبر به کرات دیده‌ایم را عینا در این فیلم می‌توان مشاهده کرد.
5- «اغتشاش» (رابرت باتلر- 1997): یک هواپیمای جمبوجت به طبقه فوقانی یکی از دو برج برخورد می‌کند.
6- «هکرز» (یان سافتلی- 1995): در تاریکی شب برج‌های دوقلو نشان داده می‌شوند، چراغ اتاق‌های این دو برج به‌ترتیبی روشن هستند که از آن عبارت: اصابت کردن و سوزاندن (Crash and Burn) خوانده می‌شود.
7- «سیمپسون‌ها» (1997)- «شهر نیویورک برعلیه خانه سیمپسون‌ها»: مجله‌ای را خانم سیمپسون نشان می‌دهد که عبارت 11/9 برروی آن به شکل گرافیکی نقش بسته است.
8- «ترمیناتور 2: روز داوری» (جیمز کامرون- 1992): مرد جیوه‌ای درکامیون درحال تعقیب T- 800 و جان کانرز که برروی موتورسیکلت درون کانالی دیده می‌شود، در حال عبور از یکی از زیر گذرهاست که سرانجام کامیون براثر برخورد با آن منفجر می‌شود، پیش از برخورد و انفجار، این کلمات بالای آن زیر گذر قابل خواندن است: Causions9-11 یعنی اخطار 11- 9 ( اشاره به تاریخ 11 سپتامبر)
9- «گرمینز 2» (جو دانته- 1990): برروی نشان میکروفن خبرنگاری که درباره حادثه اصلی فیلم از پلیس سؤال می‌کند، طرح گرافیکی 11/9 به چشم
می‌خورد.
10- «روگرات‌ها در پاریس» (2000): پرواز هواپیما در صحنه‌ای تماشاگر را به سوی برج‌های دو قلو هدایت کرده و در پشت آن پنهان می‌شود.
11- «ماتریکس» (واچفسکی‌ها- 1999): تاریخ تولد نیو برروی کارت شناسایی وی به اسم اندرسون 11سپتامبر 2001 درج شده است.
12- «پلیس بورلی هیلز 2» (تونی اسکات- 1987): روی صفحه کامپیوتری که اسناد پنهان ماجرای اصلی کشف می‌شود،، همه تاریخ‌ها 11 سپتامبر است.
13- «تغییر چهره» (جان وو- 1997): در زیر‌ترمینالی که برخورد انجام می‌شود، شمایلی از برج‌های نیویورکی وجود دارد.
14- «بچه‌های پر دردسر 2» (برایان لوانت- 1991): برروی صندوق پست فانتزی منزل، شماره 11/9 دیده می‌شود.
15- «ترافیک» (استیون سودربرگ- 2000): شماره روی جعبه‌های قاچاق 11/9 است. همان شماره‌ای که روی یک کاغذ در صحنه‌ای مورد شک و ظن «بنسیو دل تورو» قرار می‌گیرد.
16- «مکعب» (وینچنزو ناتالی- 1997): در صحنه‌های مختلف به کرات شماره 11/9 دیده می‌شود.
17- «دهمین پادشاهی» (کیمبرلی ویلیامز- 2000): وقتی قهرمان غول آسا از درون شهر نیویورک در حال گذر است، برج‌های دوقلو فرو می‌ریزند.
18- «بوسه طولانی شب بخیر» (رنی‌ هارلین- 1996): فیلمی ‌درباره یک مأمور زن امنیتی سابق که دچار فراموشی شده و درموقعیت یک خانم خانه‌دار، به تدریج وضعیت سابقش را به‌خاطر می‌آورد. گفت‌و‌گوی ذیل، مابین دو مأمور امنیتی صورت می‌گیرد:
«...مرد اول: بمب گذاری مرکز تجارت جهانی را در سال 1993 یادتون میاد؟ (در آن تاریخ اعلام شد که فردی به نام رمزی یوسف، بمبی را در طبقه پنجم زیرزمین برج‌های یاد شده منفجر کرده است)
مرد دوم: می‌خوای بگی تو می‌خوای یک عملیات ‌تروریستی دروغین راه بندازی تا بتونی از کنگره پول و بودجه بکشی بیرون؟
مرد اول: بنابراین مجبوریم عملیات ‌تروریستی رو بطور واقعی انجام بدیم و طبعا مسلمان‌ها رو مقصر اعلام می‌کنیم...»
تصویر‌سازی یازده سپتامبر همچنین در انیمیشن‌های زیر در سال‌های پیش از 2001 وجود داشته است:
1- قصه‌های اردک ناشناخته (1990- 1997)
2- قسمت‌های 2 و 3 و 4 سریال کارتونی
X-Force
3- قسمت 16 سریال کارتونی مرد عنکبوتی به نام «خرابکاری» (1991)
4- مسابقات عادلانه در ایالات متحده (جولای 1990)
5- کارتون‌های کارآگاهی- شماره 551: بتمن (1985)
6- ضربه مرگ 3: نابودگر (1992)
7- سریال کارتونی کنترل خسارات (1989)
8- ‌ترانسفورمرز (1990)
9- انتقام مونولیت زنده (1989)
10- ماجراهای سوپرمن (2001)
لازم به ذکر است بسیاری از تصاویر، عکس‌ها یا نشانه‌هایی که در فیلم‌های یاد شده مربوط به 11 سپتامبر 2001 می‌شود (مانند تصاویر برج‌های دوقلو تجارت نیویورک، عدد 11/9 و...) ممکن است که چندان به هنگام تماشای فیلم‌های یاد شده در خاطر ما نماند، اما تصویر و سینما، تأثیر دیگری نیز دارد که به‌نظر ناخودآگاه بوده اما بسیار عمیق‌تر از تأثیر لحظه‌ای و آنی عمل می‌کند.
روانشناسان به آن Hidden Education (آموزش پنهان) یا Hidden Effects (تأثیرات پنهان) می‌گویند که بر ضمیر ناخودآگاه مخاطب اثر می‌گذارد؛ در واقع برخی نشانه‌های تصویری در ذهن مخاطب Encode می‌شود تا در زمان مشابه دیگری Decode شود و آن هنگام شاید مخاطب تصور کند آنچه اینک به‌صورت تصاویر آشنا Decode می‌شود، یافته‌های ذهنی اوست، اما در واقع این بازیافت ذهنی، همان تصاویر Encode شده سابق هستند که در ذهن ناخودآگاه او جای گرفته بوده‌اند.
این همان تأثیرات پنهان تصویر متحرک و به خصوص سینماست که سال‌های سال است بر ما اثر گذاشته که بسیاری از اوقات این تأثیرات را به‌خاطر نداریم.
اما یک سال پیش از رخداد حادثه 11 سپتامبر 2001 و دقیقاً در 22 سپتامبر سال 2000، فیلم
«جن گیر» (ویلیام فرید کین) که 27 سال قبل در سال 1973 اکران شده بود، تحت عنوان نسخه ویژه کارگردان و اینکه گویا واجد صحنه‌های تازه‌ای نسبت به نسخه اصلی است، با نام «جن‌گیر 2000» در آمریکا اکران شد و تا یک‌ماه پیش از واقعه برج‌های دو قلوی نیویورکی، در
26 کشور جهان به نمایش عمومی در آمد که آخرین آن در 16 اوت 2001 (حدود یک ماه پیش از حمله به برج‌های مرکز تجارت جهانی) در اسرائیل بود! بدون شک اکران مجدد فیلم «جن‌گیر» نمی‌توانست علل معمول نمایش دوباره سایر آثار سینمایی را دارا باشد چرا که:
اولا؛ معمولا اکران مجدد فیلم‌های ماندگار یا مطرح تاریخ سینما به مناسبت 20، 25 ،50، 75 یا 100سالگی آنها انجام می‌گیرد و 27 سالگی یک فیلم، هیچ‌گونه مناسبتی برای نمایش مجدد آن نمی‌تواند داشته باشد.
ثانیا؛ فیلم به‌عنوان نسخه ویژه کارگردان تقریبا هیچ صحنه مهم اضافه‌ای نداشت و تنها قدری قدم زدن‌های بی‌حاصل الن برنستین یا پدر کاراس و در نهایت یک صحنه عنکبوتی حرکت کردن ریگن به آن افزوده شده بود که در روند داستان هیچ تأثیری نداشت.
اما در آستانه هزاره سوم و حادثه 11 سپتامبر، فیلم «جن‌گیر» می‌توانست واجد پیام‌های ویژه‌ای برای مخاطبانش باشد. در فیلم، روح شیطانی و شرور از درون سرزمین عراق و با صدای اذان به آمریکا و شهر جرج تاون آمده و در وجود دختر نوجوانی فرو رفته است.
بنابراین عراق سرزمین شیطان و شرارت جلوه می‌کند و این همان فحوای کلام جرج دبلیو بوش در آستانه حمله نظامی به افغانستان و عراق پس از ماجرای 11 سپتامبر 2001 بود که آمریکا و جهان با یک محور شرارت و قدرت شیطانی مواجه‌اند که اگر آن را در خود مرکز شّر (یعنی عراق و خاورمیانه و در اصل کشورهای اسلامی) سرکوب نکند، در آمریکا به سراغشان خواهد آمد! همان جمله معروف «اگر شیاطین را در لانه شان سرکوب نکنیم، آنها در خانه‌مان به سراغ‌مان می‌آیند»
به این‌ ترتیب یک فیلم شیطانی آرشیوی، در خدمت میلیتاریسم نوین غرب قرار گرفت و به قول یکی از کارشناسان، صحنه دیپلماسی آخرالزمانی غرب را کلید زد.
اما اینکه چرا بدینگونه برای 11 سپتامبر زمینه‌سازی شد، دو دلیل می‌تواند داشته باشد:
اول؛ ساخت یک تصویر ذهنی برای مخاطبان که وقتی حادثه برج‌های دوقلوی نیویورکی اتفاق افتاد، افکار عمومی پیش زمینه ذهنی برای باعث و بانیان آن داشته باشند، چنانچه در اغلب فیلم‌های یادشده‌، یک نوع درگیری آخرالزمانی مابین منجی‌ها (که اکثراً آمریکایی بوده یا خصوصیات قهرمان آمریکایی را دارا هستند) و قطب شرّ (که به جایی ماورای آمریکا یا خارج از ارزش‌ها و ایدئولوژی آمریکایی نسبت داده شده و یا نیروها و ابزار و تکنولوژی هستند که از کنترل آمریکایی‌ها خارج شده‌اند) وجود دارد.
وجه دیگر این زمینه‌سازی ذهنی، ماهیت خود تاریخ 11 سپتامبر 2001 یا همان 11/9 بود که می‌توانست (مانند بسیاری از تاریخ‌های دیگر که به‌عنوان پایان جهان اعلام می‌شود) یک وجه آخرالزمانی داشته باشد که تکرارش در فیلم‌های مختلف، باعث شود این تاریخ و زمان معین در ذهن مخاطبان جای گرفته و در ضمیر ناخودآگاهشان بنشیند. به‌گونه‌ای که این تاریخ و زمان را زمان پایان دانسته و خود را برای جنگ آخرالزمان آماده سازند.