یكى از معتقدات شیعه و از مباحث كلامى، موضوع شفاعت است كه اصل آن از قرآن كریم به خوبى استفاده مى‏شود.
پیروان مكتب تشیّع و دلدادگان خاندان پیغمبر علیهم‏السّلام با اتكاى به آیات كریمه قرآنى و روایات شریفه، این موضوع را حتمى دانسته و بدان اعتقاد قلبى دارند.
خداوند در قرآن كریم خطاب به رسول اكرم صَلّى‏اللَّه‏عَلَیْهِ‏وَآلِه‏وِسَلَّم مى‏فرماید: وَ مِنَ الَّلیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَكَ عَسى اَنْ یَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً؛ (1) پاسى از شب را از خواب برخیز و به قرآن و نماز بگذران. این یك وظیفه اختصاصى براى توست. امید است كه پروردگارت تو را به مقامى قابل ستایش برساند.
در تفسیر آیه از اهلبیت عصمت علیهم‏السّلام آمده كه مقصود از این مقام محمود، مقام شفاعت است. (2)
شفیعان روز قیامت متعددند و در رأس همه، رسول خدا، پیامبر خاتم (ص) مى‏باشند. چنانكه علاوه بر آیه فوق، روایات متعدّد دلالت بر این موضوع دارد و نیز ائمه طاهرین، جزء شفعاى عنداللَّه هستند و این مقتضاى آبرومندى آنان در نزد خداى تعالى و رأفت آنان نسبت به بندگان‏خداست و در زیارت حضرت امام حسین(ع) مى‏خوانیم: اَلَّلهُمَّ ارْزُقْنى شَفاعَةَالْحُسَیْنِ یَوْمَ الْوُرُودِ... .
بالاخره در طبقه مردان، انبیا و اوصیا و ائمه طاهرین و برخى دیگر شفاعت مى‏كنند و نیز در میان زنان و طبقه بانوان كسانى هستند كه داراى مقام والاى شفاعتند و شخصیّتهاى گرانقدرى كه به اذن‏اللَّه‏تعالى در قیامت، شفاعت مى‏كنند.
 آنچه در اینجا مسلّم است، اینكه دو معظّمه دوران و افتخار بانوان جهان، دو شخصیّت بى‏نظیرِ فاطمه نام، یكى حضرت صدّیقه طاهره، فاطمه‏زهرا (س) و دیگرى كریمه آل محمّد و پاره تن حضرت‏موسى بن جعفر (ع)، حضرت فاطمه‏معصومه (س) صاحب مقام شفاعتند.
آنچه كه حكایت از مورد اوّل مى‏كند، روایات بسیارى است كه در ابواب معاد و قیامت و نیز در ابواب فضایل حضرت فاطمه‏زهرا(س) رسیده است و از جمله روایت جابر از حضرت باقر (ع) است كه در یكى از فقراتش آمده است: اى جابر! واللَّه كه فاطمه شیعیان و محبّان خود را گلچین مى‏كند آنگونه كه مرغ دانه‏هاى خوب و سالم را از میان دانه‏هاى بد، جدا نموده و انتخاب مى‏كند.(3)
باید همه در حال خود فرو رویم و بنگریم كه آیا در زمره شیعیان هستیم؟ و آیا این عنوان و واژه درباره ما صادق است؟ و آیا آن امام بزرگوار، تشیّع ما را امضا مى‏كند؟ اگر خداى نخواسته این مطلب مورد تردید قرار گرفت یا این عنوان منتفى شد، حكم و اثر آن نیز در پى آن منتفى خواهد گردید.
قم ؛  حرم آل الله
و اما راجع به حضرت فاطمه‏معصومه (س) بعضى از روایات كه از خاندان پیغمبر نقل شده، صریح در این معناست. چنانكه مرحوم قاضى نوراللَّه شوشترى (ره) نقل کرده كه حضرت امام جعفر صادق (ع) فرمودند: «آگاه باشید كه براى خدا حرمى است و آن مكّه است و براى رسول خدا (ص) حرمى است و آن مدینه است. آگاه باشید كه براى امیرالمؤمنین (ع) حرمى است و آن كوفه است. آگاه باشید كه حرم من و حرم فرزندان من، بعد از من، قم است. آگاه باشید كه قم كوفه كوچكى است. آگاه باشید كه براى ‏بهشت هشت ‏در است كه سه‏تاى آن به‏سوى‏قم مفتوح ‏مى‏باشد.»
بعد فرمودند: در سرزمین قم، زنى از فرزندان من كه نام او فاطمه و دختر موسى بن جعفر است از دنیا خواهد رفت و شیعیان من همگى به بركت شفاعت او داخل بهشت خواهند شد.(4)
 نیز در زیارت آن مكرّمه كه خود از امام(ع)، مأثور است مى‏خوانیم: یا فاطِمَةُ اشْفَعى لى فِى الْجَنَّةِ... اى فاطمه! براى من در مورد بهشت، شفاعت كن... بنابراین، حضرت فاطمه ‏معصومه(س) همچون جدّه معظّمه‏اش فاطمه ‏زهرا (س) از شفعاى محشر است.
آنچه در اینجا بسیار قابل توجّه است این است كه برحسب ظاهر روایاتى كه در دو مورد، ذكر شد، نه تنها آن دو حبیبه خداوند، صاحب مقام شفاعتند، بلكه شفاعت آنان در سطحى وسیع و گسترده مى‏باشد. چنانكه در روایت مربوط به حضرت معصومه(س) كلمه «اَجْمَعِهِمْ» به كار رفته كه كاملاً ظاهر در این است كه همه شیعیان به شفاعت آن بزرگوار مى‏رسند و عامّه شیعه از آن برخوردار خواهند شد.
این تعبیر، بسیار ارزشمند است، زیرا از یك سو مقام والاى حضرت فاطمه بنت موسى را نشان می‌دهد كه شفاعت آن حضرت نوع خاصى از شفاعت است که شامل گروهى نیست، بلكه فراگیر و عمومى است و به همه شیعه خواهدرسید.
و از دیگر سو تعبیر امیدبخش و فرح‏انگیز است و نور امید در دلهاى همه شیعیان ایجاد مى‏كند. شفاعت حضرت معصومه (س) شعاع رحمت واسعه الهی است كه همه را زیر پروبال خود خواهد گرفت.
بنابراین اگر در زیارت آن مكرّمه بى‏بدیل مى‏خوانیم: یا فاطِمَةُ اشْفَعى لى فِى الْجَنَّةِ و درخواست شفاعت از آن خزینه رحمت الهى مى‏كنیم، تقاضایى بجا است كه او صاحب شفاعت كبرى و تامّه است و دامنه شفاعتش آن‌قدر گسترده است كه به هركسى كه در زیر لواى مقدّس تشیّع باشد خواهد رسید.
در اینجا نباید یك مطلب را از یاد برد و آن این است كه در همان روایت مخصوص، مى‏فرماید: «شیعیان من به شفاعت او داخل بهشت خواهند شد» و اكنون باید همه در حال خود فرو رویم و بنگریم كه آیا در زمره شیعیان امام صادق (ع) هستیم؟ و آیا این عنوان و واژه درباره ما صادق است؟ و آیا آن امام بزرگوار، تشیّع ما را امضا مى‏كند؟ اگر خداى نخواسته این مطلب مورد تردید قرار گرفت یا این عنوان منتفى شد، حكم و اثر آن نیز در پى آن منتفى خواهد گردید. ملاك شیعه بودن را ما خود نمى‏توانیم تفسیر كنیم و به دست بدهیم، ملاك آن طبق تفسیر خاندان پیغمبر علیهم‏السّلام باید در عمل روشن گردد و عمل ماست كه معیار تشیّع ما خواهد بود.
بالاخره فیض، فیضى مستعدّ است و اقتضاى شمول آن نسبت به همه افراد شیعه، محقّق است. اكنون بكوشیم كه حداقل در ردیف ضعفاى شیعه - از نظر فكر و عمل - باشیم تا مشمول لطف گسترده حضرت فاطمه ‏معصومه(س) قرار بگیریم.
__________________________
 (1) سوره اسراء، آیه 79.
(2) تفسیر عیّاشى، ج 2، ص 314، تفسیر برهان، ج 2، ص 440، تفسیر صافى، ج 1، ص 585.
(3) مجلسى، محمّدباقر، بحارالانوار، ج 8، ص52.
(4) قاضى نوراللَّه شوشترى، مجالس المؤمنین، ج 1، ص 83.
منبع: تبیان