رسانه مهم‌ترین سلاح قدرت‌های بزرگ است باید قوی‌تر و هوشمندانه‌تر عمل کنیم
سرویس سیاسی ـ
در اندیشه رهبر انقلاب مهم‌ترین ابزار جنگ بین قدرت‌ها در دنیا رسانه است و رسانهها و دستگاههای تبلیغاتی و اطلاعاتیِ وابسته به استکبار، میدان‌دارترین عناصر دشمنان استقلال ملت‌ها برای به آشوب کشیدن ملت‌ها هستند؛ برای اینکه اینها را از مسیرشان منصرف کنند. از این رو معتقدند «بیشترین تحرّک دشمنان ما علیه ما بیش از تحرّکات امنیّتی و اقتصادی، تحرّکات تبلیغاتی و جنگ نرم و تبلیغات رسانه‌ای است» و «در زمینه کار تبلیغاتی و حرکت تبلیغاتی درست و تمهیدات رسانه‌ای باید قوی‌تر و هوشمندانه‌تر عمل بکنیم.»
زمانه جنگ روایت‌هاست و آرایش پیچیده، پیشرفته و متنوع رسانه‌ای مقابل جمهوری اسلامی ایران قرار دارد. رسانهها دارای دامنه تأثیر گسترده‌اند تا جایی که گفته‌اند تأثیر رسانهها و شبکه‌های اطلاع‌رسانی از سلاح و موشک بیشتر است. 17 مرداد، روز خبرنگار فرصتی است که الزامات، اقتضائات و واقعیت‌های رسانه را از دیدگاه رهبر معظم انقلاب بررسی کنیم.
ایشان در مراسم تنفیذ حکم سیزدهمین دوره ریاست‌جمهوری اسلامی ایران بار دیگر به جنگ رسانه‌ای و تبلیغاتی دشمن علیه ایران اسلامی اشاره کردند و فرمودند: «امروز بیشترین تحرّک دشمنان ما علیه ما بیش از تحرّکات امنیّتی و اقتصادی، تحرّکات تبلیغاتی و جنگ نرم و تبلیغات رسانه‌ای است؛ برای اینکه بر افکار عمومی مردم مسلّط بشوند مبالغ هنگفت هزینه می‌کنند، کارهای بسیار انجام می‌دهند؛ فکرهای بسیاری را در مجموعه‌های فکری برای این کار استخدام می‌کنند تا بتوانند با جنگ روانی، با تبلیغات گوناگون، افکار عمومی کشورها را -از جمله بیشتر از همه امروز کشور ما را که هدف سوء‌نیّت قدرت‌های بزرگ است- قبضه کنند و در اختیار بگیرند. وقتی افکار عمومی یک ملّت در اختیار بیگانه قرار گرفت، حرکت آن ملّت هم طبعاً طبق میل آن بیگانه پیش خواهد رفت.»
رهبر انقلاب در ادامه به ضعف و کم‌کاری در عرصه رسانه‌ای اشاره داشتند و گفتند: «کار تبلیغاتی کار مهمّی است؛ ما در این زمینه ضعف داریم. حالا بگذریم از آن آدم‌های غافلی که از رسانه‌های داخلی هم به نفع دشمن استفاده می‌کنند -که حالا آن محلّ بحث ما نیست- لکن [درباره] آن کسانی هم که قصد خیر در این زمینه دارند، ما کم‌کاری داریم. در زمینه کار تبلیغاتی و حرکت تبلیغاتی درست و تمهیدات رسانه‌ای باید قوی‌تر و هوشمندانه‌تر عمل بکنیم.»
با توجه به تصریح رهبر انقلاب بر ضعف در زمینه رسانه، تبیین و آگاهی از نقش و تکلیف و مأموریت رسانهها از نظرگاه ایشان حائز اهمیت و راهگشاست.
رهبر معظم انقلاب در مقاطع مختلف به تبیین موقعیت امروز رسانه و بُعد و کارکرد جنگی آن پرداخته‌اند.
ایشان 2/7/1388 در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری فرمودند: «امروز مؤثرترین سلاح بین‌المللی علیه دشمنان و مخالفین، سلاح تبلیغات و سلاح ارتباطات رسانه‌ای است.»
حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای 28/2/1383 نیز پس از بازدید از سازمان صدا و سیما تصریح کردند: «امروز مهم‌ترین ابزار جنگ بین قدرت‌ها در دنیا رسانه است و امروز حتی قدرت‌های بزرگ هم با رسانهها دارند کار می‌کنند.»
به همین قرار، 29/4/1388 در سالروز عید سعید مبعث خاطرنشان می‌کنند؛ «رسانهها و دستگاههای تبلیغاتی و اطلاعاتیِ وابسته به استکبار، میدان‌دارترین عناصر دشمنان استقلال ملت‌ها برای به آشوب کشیدن ملت‌ها هستند؛ برای اینکه اینها را از مسیرشان منصرف کنند.»
13/8/1381 نیز ایشان در دیدار جمعی از دانش‌آموزان و دانشجویان گفتند: «مهم‌ترین رسانه‌های دنیا متعلّق به سرمایه‌داران است؛ یعنی همان پایه‌های اصلی استکبار جهانی.»
حرف‌های تبلیغاتی دشمن را
در رسانهها تکرار نکنید
از همین زاویه، حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای 25/3/1397 در خطبه‌های نماز عید فطر از تکرار حرف‌های تبلیغاتی دشمن در رسانهها انتقاد و تأکید کردند: «حرف‌های تبلیغاتیِ دشمن را ما خواهش می‌کنیم بعضی‌ها در این روزنامه‌ها و مطبوعات و رسانهها تکرار نکنند. دشمن یک حرفی می‌زند برای اینکه روحیه ملّت ایران را تضعیف کند، یک‌وقت می‌بینیم در داخل هم، یک نفری بلند می‌شود همان حرف را تکرار می‌کند؛ همان دروغ را، همان حرف خلاف را او هم به خاطر رضایت دشمن یا به خاطر عدم تحلیل درست از مسائل بیان می‌کند.»
مقابله با آرمان‌ها با سوءاستفاده از آزادی‌ها
گناهی سنگین و فراموش ناشدنی
ایشان 1/10/1372 نیز در حکم انتصاب نماینده ولی فقیه و سرپرست موسسه کیهان، مقابله با آرمان‌ها با سوءاستفاده از آزادی‌ها در جمهوری اسلامی در برخی مطبوعات را گناهی سنگین و فراموش ناشدنی دانسته و تأکید کرده‌اند: «بی‌تفاوتی در برابر نیازهای فکری ملت ایران و بی‌توجهی به آرمان‌های اسلامی و انقلابی آنان که در برخی از مطبوعات کنونی کشور دیده می‌شود سیئه‌ایی است که در قضاوت عمومی مردم ما در حال و آینده و در نهایت در پیشگاه دادگاه الهی در آخرت، بخشوده نیست. و مقابله و عناد در برابر این آرمان‌ها که آن نیز متأسفانه امروز با سوءاستفاده از آزادی‌هایی که جمهوری اسلامی خود را بدان پایبند دانسته است، در تعدادی نشریات وجود دارد گناهی سنگین و فراموش ناشدنی است.»
رهبر انقلاب همچنین 4/9/1371 در دیدار مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اظهار داشتند؛ «آزادی مطبوعات به آن معنا نیست که اجازه داده شود مطبوعاتی در کشور باشند که اجراکنندگان سیاست‌های دشمن هستند.»
حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای 4/12/1377 در دیدار جمعی از مدیران مسئول و سردبیران نشریات دانشجویی نیز به مطبوعاتی اشاره داشتند که برای خود مسئولیت اسلامی قائل نیستند و دچار تبلیغات نادرست شده‌اند؛ «بدون تردید بخشی از گناه مربوط به تبلیغات نادرست و غیراسلامی بر دوش مطبوعاتی است که مسئولیت اسلامی و مردمی برای خود قائل نیستند و یک هدف سیاسی محض را دنبال می‌کنند، این روش‌های تبلیغاتی غلط است و تبلیغ صحیح باید به‌صورت علنی و واضح تبیین و تفهیم شود تا در جامعه به فرهنگ تبدیل شود.»
ایشان 7/3/1376 هم در دیدار نمایندگان مجلس خاطرنشان کردند: «متأسفانه بعضی از مطبوعات هنوز نتوانسته‌اند تمرین کنند که این قدر خود را تحت تأثیر تعبیرات غلط فرهنگی غربی قرار ندهند.»
مهم‌ترین وظیفه مطبوعات
در نظام اسلامی
ایشان در تبیین نقش و تکلیف ایجابی رسانهها؛ مهم‌ترین وظیفه مطبوعات در نظام اسلامی را «نقش فرهنگی آنان در معرفی و دفاع از ارزش‌ها و آرمان‌های مورد قبول این امت انقلابی، و بالا بردن سطح آگاهی و معرفت آنان» دانسته‌اند.
حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای 15/11/1381 در دیدار مسئولان سازمان صدا و سیما بیان داشتند: «خودِ انقلاب، یک پیام است که باید آن را منتقل و بیان کنید.»
کوشش در راه تأمین ارزش‌ها و آرمان‌های مردم از سوی مطبوعات از جمله تأکیدات رهبر انقلاب است. ایشان 18/7/1377 در دیدار جمعی از بانوان اندیشمند تأکید کردند: «مطبوعات ما بايد در تامين ارزش‌ها، اصالت‌ها و آرمان‌هاى مردم بكوشند.»
در همان دیدار ایشان فرمودند: «مطبوعات مى‌توانند با ايجاد حركت‌هاى معرفت‌آميز، هم مردم را متوجه مسئوليت خود كنند و هم مسئولان را متوجه مسئوليت‌هاى سنگين خود نمايند.»
ایشان 11/9/1383 در دیدار مسئولان سازمان صدا و سیما نیز بیان داشته‌اند؛ «رسانه می‌تواند در نهضت تولید علم و فكر و نظریه و اندیشه در زمینه‌های مختلف- چه در زمینه فنی و چه در زمینه انسانی و غیره- نقش ایفا كند.»
حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای معتقدند؛ «سرمایه اصلی هر رسانه، اعتماد عمومی است که از طریق اعتنا به ارزش‌ها و اعتقادات اکثریت جامعه و حفظ کرامت و شرافت نظام و صداقت در بیان به دست می‌آید.»
تعاطی فرهنگی
رهبر انقلاب 13/2/1375 نیز در دیدار مدیران و مسئولان مطبوعات کشور از تعاطی فرهنگی سخن گفتند؛ «یک وقت من درباره «تعاطی فرهنگی» - نقطه مقابل «تهاجم فرهنگی» - بحث مفصّلی کردم که یکی از مصادیقش، همین مطبوعات است.»
ایشان 11/9/1383 در دیدار مسئولان سازمان صدا و سیما مأموریت رسانه ملی را بیان کردند؛ «ماموریت محوری رسانه ملی عبارت است از مدیریت و هدایت فكر، فرهنگ، روحیه، اخلاق رفتاری جامعه، جهت‌دهی به فكر و فرهنگ عمومی، آسیب‌زدایی از فكر و فرهنگ و اخلاق جامعه، تشویق به پیشرفت- یعنی روحیه دادن- و زدودن احساس عقب‌ماندگی.»
در همان دیدار حضرت آقا بر وجود پیام در همه برنامه‌ها تأکید می‌کنند؛ «در همه برنامه‌ها نگرش به محتوا را الزامی کنید؛ همه برنامه‌های شما باید پیام داشته باشد.»
گفتمان‌های مورد نیاز جامعه را
تأمین و تضمین كنید
رهبر انقلاب به همین قرار در این دیدار خاطرنشان کردند: «به‌وسیله برنامه‌های خوب و برنامه‌سازی‌های خوب، گفتمان‌های مورد نیاز جامعه را - كه گاهی باید موضوعی را به شكل گفتمان عمومی درآورد - تأمین و تضمین كنید.»
مایه روشنگری بودن، رعایت مصالح کشور و قلم زدن به نفع دین و مردم موارد دیگری است که رعایت آن از سوی مطبوعات مورد تأکید رهبر انقلاب است. ایشان 1/2/1379 در دیدار با جوانان در مصلّای بزرگ تهران فرمودند: «اگر مطبوعات، آن‌طوری كه در قانون اساسی هست، مایه روشنگری باشند؛ مصالح كشور را رعایت كنند، به نفع مردم قلم بزنند، به نفع دین قلم بزنند، هرچه بیشتر باشند، بهتر است.»
پایگاه دشمن
رهبر انقلاب 9/12/1379 در جمع دانشجویان و اساتید دانشگاه صنعتی امیرکبیر ابراز داشتند: «من معتقدم که نظارت بر مطبوعات، یک وظیفه و یک کار لازم است. این مُرّ قانون اساسى و قانون مطبوعات و قانون عادى هم هست. بدون نظارت، یقیناً خواسته‌ها و مصالح ملى از مطبوعات تأمین نخواهد شد. بعضى افراد خیال مى‌کنند که افکار عمومى، منطقه آزاد و بى‌قید و بندى است که هر کار خواستند، با آن بکنند! افکار عمومى موش آزمایشگاهى نیست که هرکس هر کار خواست، بتواند با آن بکند. با تحلیلهاى غلط و شایعه‌سازى و تهمت و دروغ، به ایمان و عواطف و باورها و مقدّسات مردم آسیب مى‌زنند. اینکه درست نیست. بنابراین نظارت لازم است تا این کارها نشود. این یک وظیفه است و اگر انجام نگیرد، جاى سؤال دارد که چرا انجام نمى‌گیرد.»
ایشان افزودند: «چه کسى موظف است؟ در درجه اوّل دستگاههاى دولتى و بعد دستگاههاى قضایى. اگر دستگاههاى دولتى وظیفه خود را انجام دهند، نوبت به دستگاه قضایى نمى‌رسد. اگر دستگاههاى دولتى به هر دلیلى نتوانستند کارى را که بر عهده آنهاست، انجام دهند، قاضى باید وارد میدان شود. قاضى هم مثل داور است؛ از قاضى نباید انتظار داشت که حکم نکند. یک داور در میدان ورزش، به بازیکن خطا کار تذکّر مى‌دهد و اخطار مى‌کند. اگر تذکّر فایده‌اى نکرد، به او کارت زرد نشان مى‌دهد. اگر فایده‌اى نکرد، کارت قرمز نشان مى‌دهد. آن کسى که به او تذکّر مى‌دهند، اما قانع نمى‌شود و عمل نمى‌کند؛ دوباره تذکّر مى‌دهند. فایده‌اى نمى‌کند؛ کارت زرد نشان مى‌دهند. فایده‌اى ندارد؛ طبیعى است که قانون کارت قرمز به او نشان مى‌دهد. چاره‌اى نیست. از قاضى اصلاً نباید شِکوه داشت. کسى که غیر مسئولانه مى‌خواهد هدایت افکار مردم را به دست گیرد، صلاحیت این کار را ندارد. افکار عمومى باید با مطبوعات هدایت شوند. اگر کسى غیر مسئولانه و خداى نکرده مغرضانه بخواهد این هدایت را در دست گیرد، یقیناً خطا خواهد کرد. هیچ‌کس به راننده مست و خواب‌آلوده اجازه رانندگى نمى‌دهد. اگر اجازه رانندگى هم بدهند، شما سوار ماشین او نمى‌شوید.»
حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای خاطرنشان کردند: «کسى که قلم به دست مى‌گیرد، باید تقوا، صداقت، عفاف و انصاف نسبت به دیگران جزو طبیعت ثانوى‌اش بشود. من در صحبتى که اوایل امسال کردم، گفتم که بعضى از روزنامه‌ها پایگاه دشمنند. بعضى افراد تعجب کردند! من اخیراً شنیدم که اسناد سازمان سیا درخصوص نقش آن سازمان در مطبوعات قبل از ۲۸ مرداد منتشر شده است. البته من خودم آن را ندیدم؛ اما آنچه که نقل کردند، بسیار جالب است. نشان مى‌دهد که چه روزنامه‌هایى با پول و هدایت و تغذیه سازمان سیا براى زمینه‌سازى کودتاى ۲۸ مرداد در همین تهران پخش مى‌شد. البته در جاهاى دیگر هم نمونه‌هایش را دیده‌ایم: در شیلىِ دوران سالوادور آلنده، یکى از نقشهاى مهم را روزنامه‌ها داشتند؛ براى اینکه حکومت دو ساله آلنده را ناموفّق جلوه دهند و تمام افکار را علیه او بسیج کنند و بالاخره آن بلا را بر سرش بیاورند. البته آن روز کسى اعتراف نکرد؛ اما بعد همه فهمیدند که چه کسانى بوده‌اند و آنهایى که بر سرِکار آمدند، انگیزه‌هایشان چه بود و از کجا دستور گرفته بودند و آنهایى که زمینه‌سازى کردند، چه کسانى بودند. نمى‌شود صبر کرد تا فاجعه اتفاق بیفتد، بعد آن را کشف بکنیم. امروز باید دید و با چشم باز حرکت کرد.»
سه وظیفه عمده مطبوعات
حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای در همان دیدار سه وظیفه عمده مطبوعات را بیان داشتند؛ «برای مطبوعات سه وظیفه عمده قائلم: وظیفه نقد و نظارت، وظیفه اطلاع‌رسانی صادقانه و شفاف، وظیفه طرح و تبادل آرا و افكار در جامعه.»
در اندیشه رهبر انقلاب، مطبوعات یک پدیده ضروری برای هر جامعه‌ای که بخواهد خوب زندگی کند. ایشان 22/12/1379 در جلسه پرسش و پاسخ دانشجویان دانشگاه صنعتی امیرکبیر تصریح کردند: «من مطبوعات را یک پدیده ضروری و لازم و اجتناب ناپذیر برای جامعه خودمان و هر جامعه‌ای که بخواهد خوب زندگی کند، می‌دانم.»
نهراسیدن و عدم تأثیرپذیری رسانهها
از رسانه‌های بیگانه
نهراسیدن و عدم تأثیرپذیری رسانهها از رسانه‌های بیگانه و نیز رسانه‌های دنباله‌رو آنها در داخل، موضوع دیگری است که رهبر معظم انقلاب بر آن تصریح دارند. حضرت آقا 1/1/1393 در حرم مطهر رضوی «دستگاههای تبلیغاتی کشور ما ــ چه آنهایی که مستقیماً مربوط به دولتند، چه آنهایی که مستقیم مربوط به دولت نیستند ــ از هوچی‌گری رسانه‌های بیگانه یا رسانه‌هایی که زبان بیگانه را در کام خودشان دارند، نباید بهراسند، رفتارشان را با آنها تنظیم نباید بکنند؛ این مربوط به دستگاههای رسمی فرهنگی.»
اگر زحمات شما نباشد
این لحظه‌ها هرگز ماندگار نمی‌شود
رهبر معظم انقلاب 23/8/1380 در دیدار خبرنگاران و عکاسان سفر به استان اصفهان به اهمیت وافر تلاش خبرنگارها‌اشاره کردند و فرمودند: «اگر زحمات شما نباشد، این لحظه‌ها هرگز ماندگار نمی‌شود. شما هستید که این لحظه‌های گذرنده را با تلاش و دلسوزی زیاد، برجسته و ماندگار می‌کنید. اگر خیر و فایده‌ای در گذران این ساعتها و لحظه‌ها باشد، شما در واقع آن را حفظ می‌کنید و در اختیار افکار و اذهان مردم قرار می‌دهید. بدون این دوربینها، قلمها و دلسوزی‌های شما برای تهیّه و تنظیم اخبار و مطالب، این کارهای ما مثل یک چیزهای تثبیت‌نشده است.»