در حالی که حسن روحانی طی روزهای اخیر مدعی شده بود در دولت او مناطق آزاد از مناطق وارد‌کننده به مراکز تولیدی و صادراتی تبدیل شده است بررسی‌های تحقیقاتی نشان می‌دهد این مناطق در دولت روحانی عمدتا به مناطقی برای واردات کالا تبدیل شده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، مرکز پژوهش‌های مجلس طی یک بررسی اعلام کرد که عملکرد مناطق آزاد ایران طی سال‌های 1392 تا 1398 نشان می‌دهد، سهم این مناطق از صادرات غیرنفتی کشور تنها حدود یک درصد، از میزان تولید نیز یک درصد، از تعداد واحدهای تولیدی فعال در کشور کمتر از سه درصد، از جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی حدود 10 درصد و از ‌اشتغال‌زایی کل کشور تنها چهار درصد است.
همچنین میزان واردات کالا از طریق مناطق آزاد نیز حدود دو برابر صادرات کالا از این مناطق به خارج از کشور در طول دوره مذکور بوده است. در ادامه این گزارش آمده، وسعت مناطق آزاد بیش از سه برابر وسعت شهرک‌ها و نواحی صنعتی کشور بوده، اما میزان ‌اشتغال در شهرک‌های صنعتی بیش از سه برابر ‌اشتغال در مناطق آزاد کشور است!
برخی کارشناسان معتقدند، اعطای مشوق‌های مقرراتی بدون قید و شرط و بی‌ارتباط با مأموریت مناطق آزاد و ویژه به خصوص در زمینه گمرکی و مالیاتی، در شکل‌گیری انحرافات و ریل‌گذاری غلط این مناطق موثر بوده است.
مشوق‌هایی غیرهدفمند و بی‌پایه و اساسی همچون واردات انواع خودروهای لوکس بدون تعرفه گمرکی به مناطق آزاد، جانمایی غیرکارشناسی مناطق آزاد در نواحی مسکونی شهری و روستایی، لغو ثبت سفارش برای واردات کالا (به واسطه رأی اخیر دیوان عدالت اداری و برخلاف سیاست‌های مدیریت منابع ارزی) و مواردی از این دست که نه تنها حرکت مناطق آزاد در مسیر مصرف‌گرایی، فشار بر بازار ارز و سوءاستفاده از مشوق‌های مالیاتی را تشدید کرده، بلکه فشارها برای ایجاد مناطق آزاد در سراسر کشور و ترجیح منافع منطقه‌ای به منافع ملی را در پی داشته است.
اقدام سؤال‌برانگیز مجمع
و تحرکات مشکوک دولت دوازدهم
با وجود کارنامه ناموفق این مناطق، در نشست چهارشنبه پانزدهم اردیبهشت‌ماه سال جاری، با رأی سؤال‌برانگیز اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام، ایجاد هفت منطقه آزاد تجاری-صنعتی شامل مناطق آزاد مهران در استان ایلام، سیستان در استان سیستان و بلوچستان، بانه-مریوان در استان کردستان، بوشهر در استان بوشهر، قصر شیرین در استان کرمانشاه، اردبیل در استان اردبیل و اینچه‌برون در استان گلستان به تصویب رسید. همچنین اعضای مجمع با ایجاد 13 منطقه ویژه اقتصادی نیز موافقت کردند.
اما این پایان ماجرا نیست و از قرار معلوم دولت دوازدهم همچون مجلس دهم در دقایق پایانی به دنبال تحرک پازل مناطق آزاد و ویژه جدید است. جایی که دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد و ویژه تنها یک هفته مانده به پایان عمر دولت، در نامه‌ای به معاون اول رئیس‌جمهور، درخواست 500 میلیارد ریال بودجه برای ایجاد هفت منطقه آزاد جدید داده است.
در همین زمینه گفتنی است، رئیس ‌مجلس شورای اسلامی در نامه‌ای به حسن روحانی رئیس‌جمهور ماموریت کارمندان دستگاه‌های اجرایی به سازمان‌های مناطق آزاد را غیرقانونی اعلام کرده است. به گزارش تسنیم، در زمان حاضر مدیران عامل برخی مناطق آزاد کشور از سایر دستگاه‌های دولتی از جمله شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران، سازمان برنامه و بودجه، سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران و... به مناطق آزاد مامور شده‌اند.
حقوق‌های نجومی در مناطق آزاد
موضوع دیگر درباره وضعیت آشفته مناطق آزاد، پرداخت حقوق‌های نجومی برای مسئولان آن است. به گزارش خبرگزاری فارس، بررسی خالص دریافتی برخی مدیران دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی نشان می‌دهد حداقل ۹ نفر از آنها بیش از رقم سقف حقوق در قانون بودجه سال ۱۴۰۰ دریافتی داشته‌اند و حتی دریافتی سه نفر از افراد مذکور بالای 50 میلیون تومان در ماه است.
این در حالی است که حداکثر حقوق ناخالص مسئولان دستگاه‌های اجرایی و مشمولان ماده ۲۹ قانون برنامه ششم توسعه باید 33 میلیون و 700 هزار تومان باشد در دبیرخانه شورا و مدیران عامل مناطق بیش از این رقم به صورت خالص دریافتی پرداخت شده است.