صدیقه توانا            

متن بالا بخشی کوتاه از وصیت‌نامه سیاسی-الهی حضرت امام خمینی(ره) ص 18 در صحیفه نور ج 21 می باشد که با صراحت به وظایف نمایندگان مجلس شورای اسلامی اشاره کرده‌اند.
وظیفه اصلی نمایندگان قانونگذاری و نظارت بر حسن اجرای کار در دستگاه‌های دولتی است. ولی نکته‌ای را که نباید از نظر دور داشت این است که متأسفانه پیگیری امور قوه مجریه، توسط برخی نمایندگان مجلس یک رویه و عرف شده و نماینده‌ای را موفق می‌دانند که بتواند با سرکشی مستمر و دیدارهای مختلف با آحاد مردم و نگارش مکاتبات و گرفتن وقت ملاقات با مسئولان به مشکلات یکایک موکلینش رسیدگی کند.
اما به واقع این عمل جزو دو وظیفه اصلی نمایندگان نیست، از طرفی دیگر مسئولان و مدیران منطقه‌ای با هدف رفع مشکلات و کسب امتیازات قانونی می‌توانند با مهیاکردن شرایط، بستری را فراهم کنند تا ظرفیت قانونی نماینده مجلس در حوزه قانونگذاری و نظارت برای تامین خواسته‌های برحق و قانونی خود اقدام و مصادیق بی‌عدالتی احتمالی را برای اجرای هرچه بهتر عدالت و قانون با نماینده در میان بگذارند.
حفظ موقعیت شغلی به چه قیمتی؟
ولی متأسفانه گاهی شاهد عکس رویه فوق‌الذکر بین مسئولان و مدیران منطقه‌ای هستیم. به عبارت دیگر وقتی نماینده‌ای نامه‌ای سفارشی به یکی از مدیران یا فلان فرماندار و استاندار می‌نویسد، آقایان به جای رد این گونه نامه‌ها برای جلوگیری از باب‌نشدن آن، سعی می‌کنند هرچه سریع‌تر به آن نامه رسیدگی کنند تا مبادا به موقعیت شغلی آنها خللی وارد شود.
مشاور یکی از مدیران در گفت‌وگوی تلفنی با گزارشگر کیهان با این توضیح که درنامه‌نگاری‌های اداری هم نمایندگان مسئولند و هم مدیران دستگاه‌های اجرایی در ادامه صحبتهای خود می‌گوید: «در همین فرمانداری شاهد بودم که مافوق بنده و حتی شخص خود فرماندار برای حفظ موقعیت شغلی خود به نامه‌ای که از سوی یکی از نمایندگان برایش ارسال شده بود، بدون کم و کاست، پاسخ مثبت داده و به مشکل شخصی افراد رسیدگی کرده است. مشکلی که از حیطه کاری او خارج بوده و هیچ ارتباطی با دستگاه ما نداشته است.»
این مشاور با صراحت اعلام می‌کند که این کارها صرفا به دلیل حفظ موقعیت کاری است.
تقویت اعتماد مردم به سیستم اداری
چه عواملی باعث می‌شود که مردم تصور کنند برای جزئی‌ترین کارهای خود باید به نمایندگان مجلس مراجعه کنند و درخواست‌های خود را از طریق نامه‌نگاری به سرانجام برسانند؟
موسی‌الرضا ثروتی، نماینده مردم بجنورد و عضو کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات در گفت‌وگو با کیهان برای سؤال فوق دو دلیل بیان کرده و می‌گوید: دلیل اول آنکه دستگاه‌ها کار خود را به خوبی انجام نمی‌دهند و دلیل دیگر آنکه دستگاه‌ها به قانون آشنا نبوده و منابع ندارند.
ثروتی بر این باور است که مردم باید راهنمایی شوند و به آنها اطلاع‌رسانی شود، اعتماد مردم به دستگاه‌ها کم است.
وی به ذکر مثالی در مورد استخدامی که گاهی از طریق پارتی‌بازی صورت می‌گیرد اشاره کرد و می‌گوید: «مثلا وقتی فردی می‌شنود از طریق دوست و آشنا برای فرزندش کاری پیدا شده و استخدام شده است، این نشان از عدم اعتماد مردم به سیستم اداری دارد، اگر اعتماد باشد مردم به نماینده مراجعه نمی‌کنند.»
رئیس کمیته اجتماعی کمیسیون برنامه و بودجه عدم تطابق عرضه و تقاضا را یکی دیگر از دلایل مراجعات مردم به نمایندگان می‌داند و اضافه می‌کند: «مثلا وقتی میزان وام‌های پرداختی کم است و تقاضا زیاد است هرکس دوست دارد یک گریز گاهی برای دریافت وام داشته باشد و در موارد دیگر هم عدم آشنایی مردم نسبت به کار نمایندگان است.»
این منتخب مردم بجنورد در ادامه می‌گوید: «نمایندگان کار اجرایی انجام نمی‌دهند و این باید برای مردم تفهیم شود که برای کارهای اجرایی باید به دستگاه‌های مربوطه مراجعه کنند یا اگر اعتراض دارند، به کمیسیون اصل 90 مراجعه نمایند. همچنین جهت رسیدگی به شکایات خود می‌توانند به دیوان عدالت اداری بروند، وظیفه این دستگاه‌ها رسیدگی به مراجعات و شکایات و خواسته‌های مردمی است، اگر مردم نسبت به دستگاهی شاکی هستند نباید به نمایندگان مراجعه کنند. مثلا پرداخت حقوق بازنشستگان و استیناف آن و شکایت کارمندان یا شکایت از دولت در مورد حق‌التدریسی‌ها یا رشته‌های فنی و حرفه‌ای که برخی از مردم برای حل آنها به ما مراجعه می‌کنند، جزو حیطه کاری ما نیست.»
به او می‌گویم پس چرا برخی نمایندگان با دادن نامه‌های متعدد به این اداره و آن اداره این رویه را باب و با تاکید بر انجام آن این عمل را تقویت می‌کنند؟ ثروتی پاسخم را این‌طور می‌دهد: «وقتی تجمعاتی جلوی مجلس صورت می‌گیرد و مردم از ما انتظاراتی دارند ما باید آنها را پیگیری کنیم و از زاویه دیگر هم باید گفت براساس این مشکلات قوانینی جدید وضع می‌کنیم ولی وظیفه اصلی یک نماینده قانونگذاری و نظارت بر حسن انجام کار دستگاه‌ها است.»
این نماینده مردم بجنورد بر این باور است که:« باید برای خواسته‌های مردم و جهت مراجعه آنها به مجلس، اطلاع‌رسانی شود تا مردم بدانند در چه مواردی باید به نماینده خود مراجعه کنند و صدالبته ما مراجعات مردمی را مورد بررسی قرار داده و به دستگاه‌های مربوطه ارجاع می‌دهیم.»
وی می‌گوید: «الان مردم چون مشکلات مربوط به اشتغال و مسائل اجتماعی دارند برای کار به نماینده مراجعه می‌کنند چون دستگاهها و دولت جوابگو نیستند، مردم چاره‌ای ندارند. وقتی آنها به ما مراجعه می‌کنند، ما به دولت تذکر می‌دهیم تا قوانینی در این زمینه مصوب شود.»
ثروتی خاطرنشان می‌کند: «تصویب قانون بیمه بیکاری نیز در همین راستا صورت گرفت یا بیمه کارگران ساختمانی نیز جزو همین گونه مراجعات مردمی بود.»
وی می‌گوید: «مردم در هر جا مشکل دارند به نمایندگان خود رجوع می‌کنند، ما کار اجرایی نمی‌کنیم ولی در کلان قضیه یا قانون را اصلاح یا آن را تصویب کرده و نظارت بر دستگاه‌های اجرایی را هم برعهده داریم.»
ثروتی می‌گوید: «مردم باید راهنمایی شوند که از ابتدا به ساکن نباید به نماینده رجوع کنند. مثلا برای برق‌رسانی و آب‌رسانی به یک روستا اول چارچوب‌های قانونی باید مورد پیگیری قرار گیرد و در نهایت اگر انجام نشد به مجلس مراجعه کنند.»
به اعتقاد این نماینده مجلس «مراجعات مردمی باید اطلاع‌رسانی و ساماندهی شود و از کانال مربوط حل و فصل شود. مردم باید راهکارهای قانونی را بشناسند. در مجموع عمده دلیل مراجعات، مراجعه‌کنندگان به مجلس به فقدان قانون، ضعف قانون، ضعف در عملکرد مدیران و ضعف منابع اعتباری برمی‌گردد و چون نیازها زیاد است گاهی همه مشکلات از طریق نمایندگان هم قابل حل نمی‌باشد.
ولی در هر حال مجلس محل تظلم‌خواهی مردم است و وظیفه خود می‌دانیم حلال مشکلات شهروندان باشیم.»
در عین حال که اکثر نمایندگان خودشان هم از این نامه‌نگاری‌ها و مراجعات مکرر مردم به دفاترشان یا در خانه ملت خسته شده‌اند و تا جائی که جلوی اتاق آنها تابلوهای «نامه وام یا انتقال دانشجو نداریم» نصب شده است، ولی برخی از نمایندگان این مراجعات را مفید می‌دانند چون علاوه بر آنکه از نظر روانی باعث آرامش مردم می‌شود، از سوی دیگر باعث تصویب قانون پس از شنیدن مشکلات می‌شود و این نکته بسیار مهمی است.
نمایندگان وعده تو خالی ندهند
دو وظیفه اصلی نمایندگان مجلس قانونگذاری و تصویب لایحه بودجه سالانه است که بیشترین تاثیر را در زندگی یک ساله مردم دارد و وظیفه دیگر نظارت بر اجرای درست قوانین است.
دکتر نیره اخوان بیطرف، نماینده مردم اصفهان و عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس جزو آن دسته از نمایندگانی است که حضور مردم در خانه ملت را خیلی جای نگرانی نمی‌داند. وی در پاسخ به این چرایی که اگر نمایندگان مجلس قبل از انتخابات وعده و وعید به مردم ندهند و در آنها این توقع و شبهه را ایجاد نکنند که تنها وظیفه نماینده رسیدگی به مشکلات شخصی افراد و نامه‌نگاری برای دستگاه‌های اجرایی است، این طور توضیح می‌دهد: «ما بسیار شاهدیم قوانینی که در مجلس تصویب می‌شود برای نوشتن آئین‌نامه آن زمان طولانی معطل می‌ماند تا این قانون تصویب شود و البته این مسئله به این نکته برمی‌گردد که شاید آن دستگاه مورد نظر موافق آن قانون نیست و در نوشتن آئین‌نامه تعلل می‌کند ولی وقتی قانونی تصویب می‌شود دستگاه ملزم به اجرای آن است، از این رو شاهدیم کسانی که سر و کارشان با این دستگاه است و نتیجه‌ای نمی‌گیرند، به نمایندگان مراجعه می‌کنند.»
اخوان بیطرف برای تبیین بیشتر موضوع به ذکر نمونه‌ای از تصویب قانون در مجلس و معطل ماندن آئین‌نامه اجرایی اشاره کرده و به گزارشگر کیهان می‌گوید: «لایحه عدم قطع مستمری زنان بدون سرپرست را در اسفند 90 به مجلس پیشنهاد دادیم این مسئله در ذیل لایحه خانواده مطرح شده بود. ولی آئین‌نامه آن پس از گذشت دو سال و اندی هنوز از وزارت دادگستری نیامده تا به قوه قضائیه برای اجرا فرستاده شود و ما 2 بار هم تذکر دادیم ولی هنوز به نتیجه‌ای نرسیده‌ایم.»
وی در ادامه می‌گوید: «در مواردی هم با قانون سالانه مواجه هستیم. منظور از قانون سالانه مواردی است که مخصوصا پیشنهاد می‌شود و به صورت سالانه آن قانون تمدید شود. مثلا حسینیه‌ها، دارالقرآن‌ها و تکایا از پرداخت قبوض، آب، برق و گاز معاف شوند که این قانون برای یک سال اعتبار دارد وقتی مسئولان حسینیه‌ها و... از طریق دستگاه‌هایی اجرایی به نتیجه نمی‌رسند مجبور می‌شوند که به ما مراجعه کنند.»
این منتخب مردم اصفهان با اشاره به اینکه از طریق چهره به چهره و حضور زیاد در حوزه انتخابیه رأی می‌آوریم می‌گوید: «این نکته که نمایندگان با وعده و وعید رأی می‌آورند بین مردم بد جا افتاده است و این طور نیست که ما بخواهیم با وعده دادن توخالی به وظیفه قانون‌گذاری و نظارت بپردازیم. ولی از سوی دیگر این را هم نمی‌پسندم که من به عنوان یک نماینده در یک اطاق بروم و در را به روی خودم ببندم و بگویم فقط قانونگذاری و نظارت می‌کنم.»
وی در مورد دلایل این اظهارنظر خود توضیح می‌دهد که «بسیاری از مواردی که به صورت قانون به تصویب می‌رسد، لازمه آن مشکلات مردم بوده است که از طریق مراجعه به ما مطرح کرده بودند و همین حضور آنها باعث وضع قوانین می‌شود.»
این عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی در ادامه به برخی از مشکلاتی که مردم برای رفع آنها به نمایندگان مراجعه می‌کنند، اشاره کرده و می‌گوید: «مشکلات حق‌التدریسی‌ها، معلمان، مهندسان ناظر کشاورزی و... از جمله مباحثی بود که باعث وضع قوانین مربوطه در مورد آنها شد و اگر مردم پیش ما نیایند نمی‌توانیم این قوانین را وضع کنیم البته برخی از نمایندگان می‌گویند کار ما صرفا قانونگذاری است و تمام مراجعات مردمی را پس می‌زنند و می‌گویند کار ما این نیست، بنده این را هم قبول ندارم که به خاطر امور کلان، مسائل جزئی را نادیده بگیریم چون مسائل جزئی را زیر ساختی برای تصویب قانون می‌دانیم.»
دکتر اخوان بی‌طرف در ادامه به این نکته اشاره می‌کند: «البته برخی از مراجعاتی که مردم برای اموری مثل وام، نقل و انتقال دانشجو و... دارند به ضعف دستگاههای مربوط برمی‌گردد.»
وی می‌گوید: «وقتی دستگاه‌ها کار خود را به خوبی انجام نمی‌دهند افراد مجبورند به نماینده مراجعه و با نامه‌ای دنبال رفع مشکلات باشند. اگر دستگاه‌ها کار خود را به درستی انجام دهند، ما وارد مسائل جزئی نمی‌شویم.»
این عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس می‌گوید: «البته اینکه نمایندگان حرف مردم را بشنوند یک مسئله روحی و روانی است، این دیدارها باعث آرامش مردم می‌شود وقتی مردم ما ببینند نماینده‌شان در دسترس و حاضر به شنیدن مشکلات آنهاست این موضوع خیلی ارزش پیدا می‌کند. نباید خود را از مردم جدا کنیم و رویه بنده هم این نیست ولی این دلیل بر آن نیست که افراد برای هر کار جزئی روانه مجلس شوند.»