وجود مبارك پيغمبر(صلی الله علیه و آله) فرمود:من يك نور چشمي دارم و آن نماز است: «قرّهًْ‌ عيني في الصلاهًْ»(1) قُرّه به خنكي و سردي مي‌گويند، هواي سرد را مي‌گويندهواي قارّ يعني سرد. اينكه مي‌گويند فرزند، قرّهًْ‌ عين است نه يعني نور چشم.
انسان دو بار گريه مي‌كند يك بار در حال اندوه و غم، که اين ‌اشك،‌ اشك گرم است؛ يك وقت در حال نشاط، وقتي به او گفتند فلان دوست شما از سفر آمده، ‌اشك شوق از چشم او مي‌ريزد، اين ‌اشك، ‌اشك خنك است نه ‌اشك گرم، چون انسان در حال كاميابي و موفقيّت و شوق‌اشك مي‌ريزد (يك) و اين ‌اشك، ‌اشك سرد و خنك است (دو) مي‌گويند فلان شخص قرّهًْ‌العين است يعني باعث آن است كه انسان خوشحال بشود و‌اشك شوق بريزد كه اين‌اشك خنك است، وجود مبارك حضرت فرمود: قرّهًْ‌العين من در نماز است، اين يك معناي ظاهري است كه مي‌شود براي اين حديث ذكر كرد. لازمه قرّهًْ‌العين بودن يعني روشن بودن چشم اين است كه انسان جايي را ببيند، پس اصلِ معناي قرّهًْ‌العين چيز ديگر است، لازمه آن روشن بودن چشم است، وقتي چشم آدم روشن شد بالأخره مي‌بيند، اگر كسي توانست معبود را در عبادت ببيند، اين نماز براي او قرّهًْ‌العين است، براي اينكه چشم او روشن مي‌شود، وقتی روشن مي‌شود، كجا را مي‌خواهد ببيند، خودش را ببيند كه قبل از نماز مي‌ديد، ديگران را ببيند كه قبل از نماز مي‌ديد. در نماز چه چيزي مي‌بيند كه قبلا نمي‌ديد؟
مقام احسان
احسان سه معنا دارد دو معناي آن روشن است كه همه ما مي‌دانيم.مي‌گويند «أحسن» يعني «فَعل فعلاً حَسنا» كسي كار خوب كرد، نماز خواند، روزه گرفت، اين را مي‌گويند أحسنَ يعني كار، كار خوبي است.دوم اين است كه وقتي گفتيم أحسن ،يعني نسبت به ديگري كار خير كرد، احسان كرد، مشكل او را حل كرد. اين دو معنا روشن است كه همه ما مي‌دانيم. اما معناي سوم، اصطلاحي است بين عابدان. آن اصطلاح از اين حديثي است كه فريقين از وجود مبارك پيغمبر(ص) نقل كردند كه حضرت احسان را معنا كرد و فرمود: «الإحسان أن تَعبد الله كأنّك تراه فإن لم تكن تراه فإنّه يراك»(2)احسان، مقام است صفت نيست ،مقام احسان اين است كه عابد به جايي برسد كه گويا مقام كأنّ است نه مقام أنّ، گويا معبود را مي‌بيند و بداند كه اگر او معبود را نمي‌بيند، معبود او را مي‌بيند، اين مقام احسان است. بالاتر از مقام احسان كه مقام كأنّ است مقام أنّ است ،مقام أنّ و إنّ مقام حضرت امير و امثال حضرت امير است كه فرمود: «ما كنت أعبد ربّاً لم أره»(3) وجود مبارك رسول اكرم(ص) مي‌فرمايد مقام من در نماز مقام قرّهًْ‌العين است، من معبودم را مي‌بينم و چشمم روشن مي‌شود.
بيانات حضرت آيت‌الله جوادي آملي (دام ظله)
در جلسه درس اخلاق؛ 18/3/91
مرکز اطلاع‌رسانی اسرا 
____________________________
1. الخصال، ج1، ص165.
2 . بحارالانوار، ج67، ص196؛ صحيح البخاري، ج6، ص20.
3. الكافي، ج1، ص98و138.
خوان حکمت هر دو هفته یک بار روزهای یک‌شنبه
منتشر می‌شود.