آیا زندان، مقصد بعدی نتانیاهو است؟
محمدرضا مرادی
سرانجام پس از 12 سال نخست وزیری ، بنیامین نتانیاهو به پایان مسیر خوn رسید و در برابر رقبای خود شکست را پذیرفت. نتانیاهو که در چند انتخابات گذشته با شگردهای خاص خود توانسته بود از شکست فرار کند این بار تسلیم شرایط شد و نتوانست رقبای خود را وادار به عقب نشینی کند. نتانیاهو در چند پرونده مهم متهم به فساد و رشوه‌خواری بوده و همین مسئله باعث شده که بسیاری آینده وی را در پشت میله‌های زندان ببینند. اما چرا نتانیاهو این بار نتوانست بر رقبای خود پیروز شود. در این مطلب به بررسی برخی از این دلایل می‌پردازیم.
کارنامه
بنیامین نتانیاهو ۲۱ اکتبر سال ۱۹۴۹ در تل‌آویو متولد شد و خانواده‌اش بعداً برای زندگی در جنوب قدس اشغالی به محله «تل بیوت» نقل مکان کردند. در سال ۱۹۶۳ وی به همراه خانواده به آمریکا مهاجرت و تحصیلات دبیرستانی را در آنجا تمام کرد و سپس در سال ۱۹۶۷ به اراضی اشغالی بازگشت و به ارتش پیوست و در همان سال در بخش نخبگان ارتش در جنگ بین مصر و اسرائیل شرکت کرد. نتانیاهو بعداً در جنگ اکتبر ۱۹۷۳ علیه مصر و سوریه شرکت کرد و پس از خدمت سربازی ، بار دیگر به آمریکا بازگشت و در سال ۱۹۷۴ لیسانس معماری (BSAD) و مدرک کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی را از دانشگاه MIT در ماساچوست در سال ۱۹۷۶ دریافت کرد. در سال ۱۹۸۸، نتانیاهو به حزب لیکود پیوست و برای اولین بار به عضویت کنست درآمد و به عنوان معاون موشه آرنس، وزیر خارجه وقت منصوب شد. وی در سال ۱۹۹۳ به عنوان رئیس حزب «لیکود» انتخاب و سپس در مه ۱۹۹۶ با غلبه بر رقیب خود شیمون پرز به نخست وزیری برگزیده شد تا جوانترین نخست وزیر تاریخ اسرائیل شود.
در اکتبر ۱۹۹۸ ، نتانیاهو و یاسر عرفات، رئیس پیشین تشکیلات خودگردان فلسطین پس از هشت روز مذاکره تحت نظارت بیل کلینتون، رئیس جمهور وقت آمریکا ، تفاهمنامه وای پلانتیشن را امضا کردند. این توافقنامه شامل خروج اسرائیل از برخی مناطق کرانه باختری، اتخاذ تدابیر امنیتی برای مقابله با «تروریسم»، تحکیم روابط اقتصادی بین تشکیلات خودگردان فلسطین و اسرائیل و از سرگیری مذاکرات بود. در سال ۱۹۹۹، نتانیاهو مقابل ایهود باراک، رهبر حزب «کار» شکست خورد و استعفای خود از ریاست لیکود وکناره‌گیری موقت خود از عرصه سیاسی را اعلام کرد. نتانیاهو از سال ۲۰۰۳-۲۰۰۵ به عنوان وزیر دارایی در دولت آریل شارون به دولت بازگشت و پس از اعلام شارون برای ایجاد حزب جدیدی به نام «کادیما» ، نتانیاهو دوباره به عنوان رئیس «لیکود» انتخاب شد. در ۳۱ مارس ۲۰۰۹، نتانیاهو برای دومین بار نخست وزیری را برعهده گرفته و طولانی ترین دوره نخست وزیری در طول تاریخ اسرائیل را تجربه کرد. در دوره ۱۲ ساله حکومت نتانیاهو، ارتش اسرائیل چندین عملیات نظامی را در نوار غزه آغاز کرد که آخرین آن ماه مه گذشته بود که با شکست همراه بود.
دلایل شکست
اما نتانیاهو چرا نتوانست این بار نیز بر مشکلات و چالش ها غلبه کرده و بار دیگر به عنوان نخست وزیر به فعالیت های سیاسی خود ادامه دهد.
عملیات سیف القدس
اولین دلیل به شکست اسرائیل در عملیات
سیف القدس بر می‌گردد. عملیات سیف القدس از دوشنبه 20 اردیبهشت ماه علیه رژیم صهیونیستی شروع شد. دلیل شروع این عملیات نیز حمله صهیونیست ها به نمازگزاران فلسطینی در مسجدالاقصی و تلاش برای اخراج 500 فلسطینی از محله شیخ جراح در قدس بود. شلیک موشک به سمت قدس برای نخستین بار در این جنگ اتفاق افتاد. در مقابل نیز اسرائیل به نوار غزه حمله و بیش از 240 نفر را به شهادت رساند. مقاومت فلسطین با شلیک 4000 موشک به سمت سرزمین‌های اشغالی باعث فرار 75 درصد از ساکنان سرزمین‌های اشغالی به پناهگاه شدند. در نهایت نیز اسرائیل با آتش بس پیشنهادی مصر موافقت کرد. به دنبال پذیرش آتش بس، مقامات و رسانه های صهیونیستی به صراحت اعلام کردند که اسرائیل بازنده این جنگ بوده است. روزنامه صهیونیستی «هاآرتص» گفته که تجاوز فعلی اسرائیل علیه غزه تحت محاصره به لحاظ برنامه‌ریزی و آمادگی بدترین عملیات نظامی رژیم صهیونیستی تاکنون بوده و پوشش آن در رسانه‌های صهیونیستی هم به شکلی بوده که تصویری از پیروزی و رسیدن به آتش‌بس در عین حفظ وجهه را به دست دهد، زیرا تصور این که حماس می‌تواند ادعای پیروزی کند برای صهیونیست‌ها غیر قابل باور است. طبق این گزارش، ارتش اسرائیل در حال بدتر شدن و تبدیل به یک گروه خشمگین است. سران احزاب و نمایندگان پارلمان رژیم صهیونیستی (کنست) نتانیاهو و ارتش این رژیم را به علت پذیرش آتش‌بس زیر بار انتقادات شدید قرار داده و گفتند که آتش‌بس «ننگی برای اسرائیل» و «ضربه‌ای به توان بازدارندگی» این رژیم است. گیدئون سعر رهبر حزب «امید جدید» در واکنش به آتش‌بس در غزه گفت که این تصمیم یک شکست سیاسی
پر هزینه برای نتانیاهو بود و در شرایطی که اسرائیل نتوانست شروط خود را به حماس تحمیل کند، توقف درگیری‌ها ضربه شدیدی به توان بازدارندگی این رژیم در مقابل حماس و دیگر گروه ها زد.
در واقع عملیات سیف‌القدس که در ابتدا تصور می شد می تواند به عنوان حربه نتانیاهو برای ماندن در بقای قدرت تفسیر شود سرانجام باعث سقوط وی شد و شکست در این جنگ باعث شد رقبای نتانیاهو در یک ائتلاف شکننده وی را از قدرت برکنار کنند.
پرونده های فساد
اما دومین دلیل بزرگ شکست نتانیاهو را باید پرونده‌های فساد وی دانست. این پرونده ها در دور قبل نیز مانع از آن شد که نتانیاهو بتواند به تنهایی دولت تشکیل دهد و تنها با ائتلاف با رقیب خود یعنی بنی گانتس موفق به تشکیل دولت شد. پلیس رژیم صهیونیستی سه پرونده درخصوص فساد دولتی و مالی علیه نتانیاهو تشکیل داده است:
پرونده 1000
این پرونده به دریافت هدایای گرانبها از سوی نتانیاهو و اعضای خانواده‌اش (همسر و پسرش) اختصاص دارد. این پرونده اشاره می‌کند که طی سال های متمادی نتانیاهو و خانواده اش از دو بازرگان به نام های
«ارنون ملچین» و «جیمز بیکر» هدایای گران بهایی دریافت می کرده اند. این هدایا عبارت بوده اند از: قوطی های لوکس سیگار و جعبه های لوکس مشروب مشهور «شامپاین». براساس مستندات موجود در پرونده، به دلیل درخواست خانواده نتانیاهو این هدایا به طور دائم از سوی این بازرگانان برای خانواده وی ارسال می‌شده است. قیمت کالاهای نامبرده فوق 700 هزار شیکل (200هزار دلار) برآورد شده است. علاوه بر این نتانیاهو در این پرونده متهم است که طی تماس با مقامات آمریکایی از آنها خواسته است برای «ملچین» ویزای ایالات متحده صادر کنند. ضمن آنکه به مقامات بلند پایه دولت رژیم صهیونیستی نیز دستور داده است «ملچین» را از مالیات معاف کنند. براساس این جرایم، نتانیاهو در این پرونده به کلاهبرداری و خیانت در امانت متهم است.
پرونده 2000
پرونده دوم نتانیاهو مربوط به زد و بندهایی است که وی با «ارنون موزس» ناشر روزنامه عبری «یدیعوت آحارونوت» چاپ فلسطین اشغالی داشته است. آنچه در این پرونده مستند است به 3 دیدار بین نتانیاهو و موزس پیش از انتخابات سال 2014 اشاره دارد که در آنها موزس به نتانیاهو پیشنهاد می دهد روزنامه‌اش تلاش خواهد کرد تصویر نتانیاهو در رسانه‌ها بهبود بخشد در مقابل، نتانیاهو با قرار دادن موانعی بر سر راه توزیع روزنامه منتسب به او ، «یسرائیل هایوم»- که رقیب روزنامه موزس محسوب می شود- از توزیع وسیع روزنامه نامبرده جلوگیری کند. با این اقدام روزنامه «یدیعوت آحارونوت» با فروش نسخه های بیشتر از سود اقتصادی بسیار کلانی برخوردار
می‌شد. علاوه بر این ، در این پرونده درج شده است که نتانیاهو نه تنها این رشوه پیشنهادی را رد نکرده بلکه در دیدار دیگری که با موزس ترتیب داده و به او پیشنهاد داده است که پس از انتخابات قانونی را تصویب خواهد کرد که مانعی بر سر راه سطح فروش تولیدات «یسرائیل هایوم» شود. او در این پرونده به زد و بند و سوءاستفاده متهم است.
پرونده 4000
آنچه در کیفر خواست نتانیاهو در این پرونده آمده اشاره دارد که نتانیاهو با «شائول آلوویچ» صاحب وب سایت خبری «والا»، زد و بندهایی در تولید خبر داشته که این زد و بندها منافع دو طرف را تأمین کرده است. براین اساس نتانیاهو و خانواده اش از آلوویچ درخواست کرده اند تا گزارش های خبری خاصی را براساس دیدگاه نتانیاهو در وب سایت خبری اش منتشر کند. آلوویچ نیز بر مدیر سایت مذکور فشار آورده تا درخواست نتانیاهو را برآورده کند. در مقابل نتانیاهو در جایگاه نخست وزیر در عرصه آی تی تغییراتی را ایجاد کرد و این تغییرات موجب آن شد سودهای سرشاری نصیب شرکت آی تی «بیزک»، شرکتی که آلوویچ در بخش آی تی دارد، شود. نتانیاهو در این پرونده به دریافت و پرداخت رشوه، کلاهبرداری و سوءاستفاده متهم است. ارزش زد و بندهای موجود در این پرونده بیش از صدها میلیون دلار برآورد شده است. در این پرونده همسر و فرزند آلوویچ، مدیر اجرایی و معاون مدیر اجرایی شرکت بیزک نیز متهم هستند. گفته می شود این پرونده از حیث اثبات از دیگر پرونده های نتانیاهو احتمال محکومیت بیشتری را برای او دارد لذا در رسانه‌های رژیم صهیونیستی خطرناک ترین پرونده نتانیاهو توصیف شده است.
شکست دونالد ترامپ
البته در کنار این دلایل می توان شکست دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا را نیز در شکست نتانیاهو تاثیرگذار دانست. چرا که ترامپ در دوران ریاست جمهوری خود امتیازات زیادی مانند واگذاری بلندی های جولان به اسرائیل، انتقال سفارت آمریکا از تل آویو به قدس و در نهایت عادی سازی روابط برخی از کشورهای عربی با اسرائیل را به نتانیاهو اعطا کرد. مهمترین امتیازاتی که ترامپ به نتانیاهو اعطا کرد:
۱. به‌رسمیت شناختن قدس به‌عنوان «پایتخت اسرائیل»:ترامپ در تاریخ ۶ دسامبر ۲۰۱۷ گفت:
آمریکا قدس اشغالی را پایتخت اسرائیل می‌داند و دستور سفارت انتقال کشورش از تل‌آویو به آن شهر را صادر کرد و در تاریخ ۱۴ مه ۲۰۱۸ این اتفاق افتاد.
۲. کاهش کمک مالی به آژانس امداد آنروا: آمریکا در تاریخ ۱۶ ژانویه ۲۰۱۸ کمک ۳۰۰ میلیون دلاری خود (از مجموع ۳۶۵ میلیون دلار) به آژانس امداد و کار سازمان ملل برای آوارگان فلسطینی «آنروا» را قطع کرد. این آژانس به حدود ۵.۹ میلیون پناهنده و آواره در کرانه باختری، نوار غزه، اردن، لبنان و سوریه کمک می‌کرد.
۳. قطع کامل کمک‌های مالی آمریکا به آنروا: آمریکا در اواخر اوت ۲۰۱۸ حمایت مالی از آنروا را کاملا متوقف کرد. مقامات وزارت امور خارجه آمریکا گفتند که حمایت از «آنروا» را کاملا قطع کرده و پس از کمک ۶۰ میلیون دلاری ماه ژانویه دیگر بخش اعظم این هزینه را نمی‌پذیرند.
۴. قطع کامل کمک مالی به دولت فلسطین: رامی حمدالله در تاریخ ۲ اوت ۲۰۱۸ گفت که واشنگتن تمام کمک‌های خود به فلسطین را متوقف کرده است. این کمک‌ها در ۱۰ سال اخیر سالانه بین ۶۰۰ میلیون دلار تا ۸۰۰ هزار دلار بوده که توسط وزارت خزانه‌داری آمریکا و آنروا میان نهادهای غیردولتی توزیع شده است.
۵. توقف کمک به بیمارستان‌های قدس: آمریکا در سال ۲۰۱۸، ۲۵ میلیون دلار از کمک مقرر خود به ۶ بیمارستان در قدس را قطع کرد. اهالی قدس، کرانه باختری و نوار غزه در این بیمارستان ها درمان می شدند.
۶. بسته شدن دفتر سازمان آزادی‌بخش فلسطین (ساف) در واشنگتن: صائب عریقات، دبیر کمیته اجرایی سازمان آزادی‌بخش فلسطین سال ۲۰۱۸ اعلام کرد: «آمریکا دفتر ما در واشنگتن را تعطیل کرد. این تصمیم دور جدید مجازات جمعی فلسطینیان توسط دولت ترامپ و ضربه به صلح و عدالت است. این اقدام مجازات فلسطین بابت همکاری با دادگاه کیفری بین‌المللی علیه جنایات جنگی اسرائیل است.»
۷. انسداد حساب‌های بانکی سازمان آزادی بخش
فلسطین در آمریکا: احمد مجدلانی عضو هیات اجرایی ساف در سال ۲۰۱۸ اعلام کرد، تصمیم به بستن دفتر ما در واشنگتن همزمان با انسداد حساب‌های بانکی آن اتخاذ شده است. این اقدام مغایر اصول انسانی و عرف دیپلماتیک است و آن را محکوم می‌کنیم.
۸. توقف کمک مالی به پروژه اسرائیلی- فلسطینی: جیسون گرینبلات معاون رئیس جمهور آمریکا در سال ۲۰۱۸ اعلام کرد: «کمک ۱۰ میلیون دلاری واشنگتن برای ایجاد رابطه میان جوانان فلسطینی و اسرائیلی متوقف شده است. این اقدام برای فشار بر فلسطینیان است».
۹. اخراج سفیر فلسطین از آمریکا: مقامات واشنگتن در سال ۲۰۱۸ اجازه اقامت حسام زملط نماینده سازمان آزادی‌بخش فلسطین (ساف) و خانواده وی در آمریکا را لغو و حساب‌های بانکی آن را مسدود کردند.
۱۰. اعطای جولان به اسرائیل: در ۵فروردین ۹۸ (۲۵ مارس ۲۰۱۹) ترامپ طی حکمی مناطق اشغالی جولان وابسته به سوریه را به عنوان بخشی از سرزمین رژیم صهیونیستی به رسمیت شناخت. مهم ترین هدف ترامپ از این اقدام انتخابات پارلمانی اسرائیل بود که وی برای افزایش شانس موفقیت نتانیاهو، جولان را بر خلاف تمام قطعنامه‌های بین‌المللی به اسرائیل منضم کرد.
۱۱. قانونی کردن شهرک سازی: آمریکا در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۹ اعلام کرد که شهرک سازی اسرائیل در کرانه باختری قانونی است. این مسئله در حالی روی داده که حتی دولت های پیش از ترامپ، شهرک سازی را امری غیر قانونی می دانستند و سازمان عفو بین الملل
نیز اخیرا این اقدام را جنایت جنگی خوانده است.
12. معامله قرن: یکی از مهمترین امتیازاتی که ترامپ به نتانیاهو اعطا کرد طرح معامله قرن بود. معامله قرن به عنوان طرح ترامپ برای حل کردن مسئله فلسطین مطرح شد. معامله قرن طرحی در 181 صفحه است که توسط جارد کوشنر داماد ترامپ، جیسون گرینبلات فرستاده آمریکا به خاورمیانه و دیوید فریدمن، سفیر آمریکا در اراضی اشغالی تهیه شد. در طرح 181 صفحه ای معامله قرن، فلسطین باید از تمام آرمان های خود دست بردارد و حاکمیت اسرائیل بر خاک خود را به رسمیت بشناسد.
13. عادی سازی روابط: در دوران ترامپ اسرائیل با چهار کشور امارات، بحرین، سودان و مراکش روابط خود را عادی کرد. این بزرگترین امتیاز دونالد ترامپ به نتانیاهو بود. در واقع دونالد ترامپ با اعطای 13 امتیاز به نتانیاهو به عنوان بزرگترین حامی وی به شمار می رفت اما شکست وی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا باعث تضعیف نتانیاهو شد.
نتیجه
نتانیاهو به دلیل پرونده های فساد، عملیات
سیف‌القدس و از دست دادن حمایت های بی دریغ دونالد ترامپ سرانجام پس از 12 سال مجبور به خداحافظی با پست نخست وزیری شد. اما شاید بتوان گفت که این پایان کار و پایان عمر سیاسی نتانیاهو نباشد چرا که رقبای وی در هیچ مسئله ای به جز شکست نتانیاهو با همدیگر اشتراک نظر ندارند و چه بسا عمر این کابینه چندان طولانی نباشد و نتانیاهو بار دیگر بتواند به عرصه قدرت بازگردد. مخالفان نتانیاهو تشکیل کابینه جدید را با اکثریت شکننده با 60 کرسی از ۱۲۰ کرسی کنست را سازماندهی کرده‌اند و این بدان معناست که در صورتی که یکی از نمایندگان حمایت خود از کابینه جدید را بردارد، امیدها برای پایان دادن به دوران نتانیاهو ویران میشود. کابینه‌ای که براساس توافقات صورت‌گرفته تشکیل خواهد شد دو نخست وزیر دوره‌ای خواهد داشت؛ در دوره نخست، نفتالی بنت به‌مدت 2 سال نخست وزیر خواهد بود و در 2 سال دوم، یائیر لاپید، در پست نخست وزیر قرار خواهد گرفت. ائتلاف به‌وجودآمده شامل 5 حزب حاضر در کنست رژیم صهیونیستی است؛ حزب «اسرائیل خانه ما» به‌ریاست آویگدور لیبرمن، حزب «کار» به‌ریاست «میراف میخائیلی»، حزب «مرتس» به‌ریاست «نیتسان هورویچ»، حزب «آبی سفید» به‌ریاست «بنی گانتس»، حزب «یمینا» به‌ریاست «نفتالی بنت» و حزب «یش عاتید» به‌ریاست «یائیر لاپید»، حزب «امید نو» به‌ریاست «گدعون ساعر» درکنار حزب فلسطینی«الموحدة» به‌ریاست «منصور عباس». در واقع نگاهی به ترکیب این ائتلاف نشان‌دهنده این است که تمامی طیف های سیاسی در اسرائیل در کنار هم قرار گرفته اند تا بتوانند نتانیاهو را از قدرت برکنار کنند و به همین دلیل این کابینه بسیار نامتجانس است. حتی نظرسنجی شبکه ۱۲ اسرائیل نیز نشان دهنده این است که این کابینه بسیار شکننده است و ۴۳ درصد پاسخ دهندگان در این نظر سنجی گفتند که کابینه موسوم به «تغییر» در مدت کوتاهی منحل میشود.