رمزگشایی از یک «خیر» تحقیر آمریکا و پایان دیپلماسی انفعالی
سرویس سیاسی-
آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی 31 خرداد در نشست خبری به سؤالات خبرنگاران داخلی و خارجی پاسخ داد. بخش‌های مختلف اظهارات رئیس‌جمهور منتخب و به‌ویژه اظهارات مربوط به سیاست خارجی، بازتاب بسیار گسترده‌ای در رسانه‌ها و افکار عمومی داشت.
در میان اظهارات آقای رئیسی، پاسخ وی درخصوص دیدار با رئیس‌جمهور آمریکا، بازنشر بسیاری در رسانه‌ها و صفحات اجتماعی داشت.
در این نشست، خبرنگار شبکه «راپتلی» روسیه از آیت‌الله رئیسی پرسید «در صورت لغو و برداشته شدن تحریم‌ها شما حاضر به ملاقات دونفره با رئیس‌جمهور آمریکا هستید؟»؛ رئیس‌جمهور منتخب در پاسخ گفت: «خیر!».
این کوتاه‌ترین پاسخ رئیسی به سؤالات خبرنگاران در این نشست خبری بود. کارشناسان معتقدند که با توجه به اینکه رئیس‌جمهور منتخب ایران همه سؤالات را به تفصیل پاسخ می‌داد، پاسخ کوتاه و حساب شده وی به خبرنگار راپتلی نشان‌دهنده جهت سیاست خارجی دولت سیزدهم در چهار سال آینده خواهد بود.
فرار به جلوی کاخ سفید
اما ظاهراً این موضع‌گیری رئیس‌جمهور منتخب مردم ایران به مذاق کاخ سفید خوش نیامد و واشنگتن سعی کرد با فرار به جلو به آن پاسخ دهد. در همین رابطه جن ساکی، سخنگوی کاخ سفید در کنفرانس خبری و در شرایطی که مقام‌های دولت‌های مختلف آمریکا- هم دموکرات‌ها و هم جمهوری‌خواهان- بارها برای دیدار با مسئولان جمهوری اسلامی ایران تلاش کرده و درخواست کرده و آمادگی خود را در این خصوص اعلام کرده‌اند، گفت: «ما در حال حاضر با ایران روابط دیپلماتیک نداریم و قصدی هم برای دیدار با آنها در سطح سران نداریم».
«خیر» به زورگویی و زیاده‌خواهی
رستم قاسمی، وزیر اسبق نفت در واکنش به پاسخ آقای رئیسی درباره دیدار با رئیس‌جمهور آمریکا، در توئیتی نوشت: «خیر» قاطع آیت‌الله رئیسی در جواب به NO بایدن نشان از تغییر دیپلماسی التماس به دیپلماسی اقتدار دارد. آقایانِ دولت تدبیر و امید هم اگر توان گفتنِ چند خیر قاطع به زیاده‌خواهان داشتند امروز برجام بی‌فرجام نبود! شک ندارم که این اقتدار بازی را به نفع ایران تغییر خواهد داد.»
در حقیقت این پاسخ «خیر»، بهترین پاسخ به زیاده‌خواهی و زورگویی دولت آمریکا بود. دولتی که اساس سیاست خارجی خود را بر پایه سلطه‌گری و غارتگری و مداخله‌گری در امور دیگر کشورها بنا نهاده است.
این پاسخ، از یکسو تحقیر آمریکا بود و از سوی دیگر این پیام را به طرف خارجی داد که دیپلماسی انفعالی پایان یافته است.
به عبارت دیگر، پاسخ «خیر» آقای رئیسی درباره دیدار با رئیس‌جمهور آمریکا، پاسخی مبتنی بر عزت، حکمت و مصلحت است و کاملاً در جهت منافع ملی است و خیر و عزت مردم عزیز کشورمان را مدنظر دارد.
علی نیکزاد، نماینده مجلس در توئیتی نوشت: «پاسخ «خیر» آیت‌الله رئیسی به سؤال خبرنگار راپتلی روسیه درباره تمایل به دیدار با رئیس‌جمهور آمریکا نشان داد با آمدن دولت مردمی، نگاه از کدخدا به سمت خدا تغییر خواهد یافت».
پاتک به نقشه شوم دشمن
یکی از فعالین رسانه‌ای در واکنش به پاسخ قاطع آیت‌الله رئیسی درباره دیدار با رئیس‌جمهور آمریکا نوشت:«محاسبات دشمن درباره اعمال فشار در چارچوب سیاست دومسیره فشار- مذاکره زمانی تغییر می‌کند که بداند فشار منجر به مذاکره نمی‌شود. «خیر» آقای رئیسی اگر تبدیل به سیاست معتبر دولت آینده شود، معادلات اساساً تغییر می‌کند. امید به کشاندن دولت روحانی به مذاکره، ریشه بسیاری از فشارها بود».
آمریکا محتاج به مذاکره با ایران است. چرا؟ به این دلیل که این دولت در مواجهه با جمهوری اسلامی ایران، از طریق گزینه جنگ و گزینه تحریم نتوانسته به اهداف اصلی خود برسد، بنابراین در پی آن است تا از طریق مذاکره، به همان نتیجه‌ای برسد که قرار بود از طریق جنگ یا تحریم به آن دست یابد.
گزینه جنگ و حمله نظامی به ایران مدت‌هاست که از روی میز کاخ سفید کنار رفته است. گزینه تحریم نیز نتوانسته اهداف آمریکا را محقق کند. به این نکته حتما توجه داشته باشید که تحریم‌ها در ایجاد وضع فعلی اقتصادی نهایتا 20 الی 30 درصد دخیل است و 70 الی 80 درصد مشکلات ناشی از سوءمدیریت در دستگاه‌های اجرایی است.
آمریکا همواره در پی آن بوده تا با عملیات روانی، بر نیاز خود به مذاکره با ایران سرپوش گذاشته و این نیاز را به‌عنوان امتیاز ویژه به ایران بفروشد. بر همین اساس پاسخ قاطع آقای رئیسی درباره عدم دیدار با رئیس‌جمهور آمریکا، نقشه شوم دشمن در این خصوص را نقش بر آب کرد.
تعامل گسترده و متوازن با جهان
رئیسی در این نشست گفت:«با همه دنیا و همه کشورهای دنیا به‌عنوان یک اصل، تعاملی گسترده و متوازن را در سیاست خارجی دنبال خواهیم کرد، ان‌شاءالله و در مذاکرات، هر مذاکره‌ای که منافع ملی در آن تضمین شود، این مذاکره حتما مورد حمایت خواهد بود».
متأسفانه رویکرد سیاست خارجی در دولت روحانی موجب شد که در پرونده‌های مختلف و از جمله پرونده برجام، جای بدهکار و طلبکار عوض شود. این مسئله خسارت‌های فراوانی در پی داشت. یکی از نقاط ضعف جدی سیاست خارجی در دولت روحانی این بود که اصول مهمی همچون عزت، حکمت و مصلحت، مورد غفلت قرار گرفت.
پرهیز از شرطی‌سازی اقتصاد
آیت‌الله رئیسی در نشست خبری مذکور گفت: «وضعیت اقتصادی و شرایط مردم را به این مذاکرات گره نخواهیم زد و اجازه نخواهیم داد به نحوی مذاکره برای مذاکره باشد، اجازه نخواهیم داد مذاکرات فرسایشی شکل بگیرد. بلکه هر نشستی باید همراه با نتیجه باشد».
کارشناسان و صاحب‌نظران پیش از این بارها تأکید کرده بودند که تجربه شکست خورده برجام و اینستکس در کنار وعده‌هایی که با همین ترفند در سال‌های گذشته به خورد مردم داده شد، نشان داد که امید بستن به غربی‌ها برای نجات اقتصاد، اشتباه راهبردی بود و بر همین اساس گره زدن معیشت مردم به تحولات خارجی، خطایی است نابخشودنی.
رهبر معظم انقلاب - 13 آبان 99 - فرمودند: «در زمینه اقتصاد نگاه صحیح و اصولی این است که مطلقاً به بیرون کشور نگاه نکنیم؛ نه اینکه رابطه‌مان را قطع کنیم؛ بنده هر دفعه که می‌گویم علاج را در داخل بجوییم، یک عدّه‌ای برمی‌دارند اینجا و آنجا، در فضای مجازی [می‌گویند:] «معتقدند که ما با خارج ارتباط را قطع کنیم»؛ نه، این نیست؛ ارتباطات باید برقرار باشد؛ مهم این است که ما علاج را از دیگران نخواهیم، علاج را از بیرون خودمان نخواهیم؛ علاج در درون خود ما است، در داخل کشور است که یک قلم عمده‌‌اش هم افزایش تولید است که بارها روی آن من تکیه کرده‌ام. باید یک تلاش برنامه‌ریزی‌شده و سازمان‌یافته در زمینه اقتصاد انجام بگیرد».
رهبر حکیم انقلاب همچنین - تیر ماه 97 - در دیدار هیئت دولت فرمودند: «کار را در محدوده مقدورات کشور با جدّیّت دنبال بکنید؛ منتظر این و آن نباشید. ما یک روز مشکل اقتصادی کشور را موکول کردیم به برجام، [امّا] برجام نتوانست مشکل اقتصادی کشور ما را برطرف کند و به ما کمک قابل توجّهی بکند؛ و نتیجه این شد که مردم نسبت به برجام شرطی شدند، که وقتی آن بابا (رئیس‌جمهور آمریکا) می‌خواهد از برجام خارج بشود، تا مدّتی که او می‌گوید خارج می‌شوم، ما همین‌طور دچار تلاطم در بازار خواهیم بود».
ایشان در ادامه تأکید کردند:«ما شرطی شده‌ایم دیگر، مردم را ما شرطی کرده‌ایم. حالا هم «بسته اروپایی»؛ مردم را درباره بسته اروپایی شرطی نکنید. البتّه اروپایی‌ها مجبورند، ناچارند، چشمشان چهارتا! بایستی بگویند چگونه خواهند توانست از منافع ما دفاع کنند - که اسمش همان بسته است - امّا این را جزو موضوعات اصلی کشور قرار ندهید؛ بسته اروپایی بیاید، نیاید. ما کارهایی در کشور داریم، مقدوراتی در کشور داریم، این مقدورات بایستی تحقّق پیدا کند؛ دنبال این مقدورات بروید؛ گره نزنید بهبود اقتصاد کشور را به چیزی که از اختیار ما خارج است».یکی از مضرات و خسارت‌های بزرگ در گره زدن معیشت مردم به سیاست خارجی، شرطی کردن مردم است».
لازم به ذکر است که التهابات سال‌های اخیر در بازار ارز، سکه، خودرو، مسکن، لوازم خانگی، اقلام خوراکی و... بخشی از نتایج خسارت‌بار شرطی کردن مردم و گره زدن اقتصاد به سیاست خارجی است.
یکی از فعالین رسانه‌ای با اشاره به لزوم پرهیز از شرطی‌سازی اقتصاد در دولت سیزدهم نوشت:«اگر دولت رئیسی موفق شود که بهبود اقتصاد و معیشت مردم را از طریق دیگری غیر از مذاکره و برجام ارتقا بدهد، سیاست هشت ساله غربگرایان داخلی در گروگانگیری افکار عمومی نه تنها پایان می‌پذیرد بلکه یکی از آخرین راهبردها و ترکش‌های جریان سلطه جهانی در مواجهه با ایران یعنی گره زدن ارتقا معیشت مردم به سیاست‌های راهبردی نظام به‌خصوص در نوع مواجهه انقلاب اسلامی با جریان استکباری در دنیا شکست سنگینی خواهد خورد».
سیاست خارجی به برجام محدود نمی‌شود
آیت‌الله رئیسی در نشست خبری اخیر گفت:«دنیا باید بداند که سیاست خارجی دولت ما از برجام شروع نمی‌شود، به برجام هم محدود نخواهد شد».
یکی از فعالین رسانه‌ای با اشاره به این بخش از اظهارات رئیس‌جمهور منتخب نوشت: «کلیدی‌ترین جمله دیپلماتیک از طرف رئیسی آنجایی بود که گفت سیاست خارجه دولتش از برجام شروع نمی‌شود و به برجام نیز محدود نخواهد شد. پیام این اظهارنظر راهبردی نیز این بود که سیاست‌خارجه ایران دیگر نه تنها زنجیر به برجام نمی‌خواهد باشد بلکه با انبوهی از فرصت‌ها و ظرفیت‌های دیگر کار خود را پیش خواهد برد. طبیعی است که این موضوع نه تنها سیاست خارجه ایران را پس از هشت سال ترمیم خواهد کرد بلکه مهار کل رفتار ایران در حوزه سیاست خارجه از طریق برجام را نیز دچار چالش جدی خواهد کرد».
متأسفانه در دولت روحانی، همه ظرفیت‌های قوه مجریه به وزارت خارجه خلاصه شد و در ادامه همه ظرفیت‌های وزارت خارجه نیز به برجام خلاصه شد. این مسئله خسارت‌های فراوانی در پی داشت.
لغو تمام تحریم‌ها و راستی آزمایی
یکی از فعالین رسانه‌ای در مطلبی نوشت: «همه می‌دانند که برجام تمام تحریم‌ها را لغو نکرده است. اما نکته مهم این است که بعد از شکست سیاست فشار حداکثری آمریکا علیه ایران، موضع ایران نیز حداکثری و توسط رهبر انقلاب بیان شد. موضع ایران لغو تمام تحریم‌ها و راستی‌آزمایی آنهاست به عنوان پیش شرط بازگشت به برجام».
این فعال رسانه‌ای در ادامه نوشت: «آقای رئیسی همین موضع را در کنفرانس خبری اخیر به‌عنوان سیاست دولت سیزدهم مطرح کردند.پس چه برجام ظرفیت داشته باشد یا نداشته باشد (که ندارد) آمریکا باید تمام تحریم‌ها را لغو کند. این یک پیش‌شرط از شروط بازگشت ایران به برجام است».
طلبکار و بدهکار
همان‌طور که پیش از این نیز ذکر شد، متأسفانه رویکرد سیاست خارجی در دولت روحانی موجب شد که در پرونده‌های مختلف و از جمله پرونده برجام، جای بدهکار و طلبکار عوض شود. این مسئله خسارت‌های فراوانی در پی داشت.
آیت‌الله رئیسی در بخشی از این نشست خبری گفت: «کشورهای اروپایی و آمریکا باید نگاه کنند که نسبت به برجام چگونه اقدام کردند، آمریکا برجام را نقض کرد و اروپایی‌ها نیز به تعهداتشان عمل نکردند. به آمریکا می‌گویم بر اساس برجام، شما موظف به رفع همه تحریم‌ها بودید و نکردید و برگردید و تعهدات خود را اجرا کنید. اروپایی‌ها نیز حتما تحت تأثیر فشارها و سیاست‌های آمریکا قرار نگیرند و نسبت به آنچه متعهد شده‌اید عمل کنید».
رئیس‌جمهور منتخب در ادامه تأکید کرد: «آمریکا موظف است تمامی تحریم‌های ظالمانه نسبت به ملت ایران را رفع کند... پیشنهاد جدی من به دولت آمریکا آن است که سریعا به تعهدات خود عمل کنند، تمامی تحریم‌ها را رفع و نشان دهند با رفع همه تحریم‌ها، صداقت دارند. ملت ایران از برجام خاطره خوشی ندارد».
برجام موشکی و منطقه‌ای
آیت‌الله رئیسی در این نشست خبری درباره زیاده خواهی آمریکا و اروپا درخصوص برجام موشکی و منطقه‌ای گفت: «ما تأکید می‌کنیم دولت آمریکا نسبت به تعهدش در این قرارداد عمل کند و به آن پایبند باشد. مسائل منطقه‌ای و مسائل موشکی قابل مذاکره نیست مسئله‌ای بر روی آن مذاکره و توافق شده و قرارداد آن منعقد شده و آنها به آن متعهد شده‌اند، اما بدان عمل نکرده‌اند چگونه می‌خواهند وارد مباحث جدید و نو شوند؟».
دیپلماسی فعال و پویا
رئیس‌جمهور منتخب در این نشست گفت:«ما روابط با همه کشورهای دنیا و تعامل با همه را اعلام کرده‌ایم به‌ویژه روابط با کشورهای همسایه برای‌مان مهم است؛ اولویت ما ارتباط با همسایگان خواهد بود و نسبت به کشور عربستان هم درباره بازگشایی سفارتخانه‌ها بین دو کشور هیچ مانعی از طرف جمهوری اسلامی ندارد و این سیاست پیش از این اعلام شده است و باز هم تأکید می‌کنم که روابط و گفت‌وگو با عربستان و همه کشورهای در منطقه برای جمهوری اسلامی هیچ مانعی ندارد».
حسین امیرعبداللهیان، مشاور رئیس مجلس شورای اسلامی در مصاحبه با شبکه آمریکایی «سی‌ان‌ان» درباره مواضع آیت‌الله رئیسی درخصوص سیاست خارجی گفت: «من تصور می‌کنم سیاست خارجی دولت آقای رئیسی، فعال و پویا هست؛ یک سیاست خارجی که متوازن و با نگاه به همه کشورهای جهان است، با گفتمانی منطقی و قوی. گفتمانی که بتواند حقوق ملت ایران را در همه زمینه‌ها به خوبی تامین کند».
امیرعبداللهیان در پاسخ به سؤالی درباره اینکه روابط ایران و آمریکا در زمان ریاست‌جمهوری دکتر رئیسی به چه شکلی تغییر می‌کند، گفت: «من فکر می‌کنم این آمریکاست که همیشه فرصت‌ها را از دست داده است. این رفتار آمریکاست که می‌تواند تعیین کند رابطه‌اش با ایران چگونه تنظیم شود».
دیپلماسی ایران قوی‌تر می‌شود
نخستین نشست خبری رئیس‌جمهور منتخب، بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های جهان داشت.
در همین رابطه روزنامه گاردین در گزارشی نوشت: پیروزی رئیسی، زمینه را برای اجماع داخلی درباره اصلاحات گسترده‌تر فراهم می‌کند و ایران را در موضع قوی‌تری در دیپلماسی بین‌المللی قرار می‌دهد.
خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز با بازنشر سخنان رئیسی در گزارشی نوشت: رئیس‌جمهوری منتخب ایران تصریح کرد که با جو بایدن رئیس‌جمهوری آمریکا دیدار نمی‌کند.
خبرگزاری رویترز به نقل از رئیس‌جمهور منتخب ایران نوشت که آمریکا باید به تعهداتش در قالب توافق بازگردد، همه تحریم‌های اعمال شده علیه ایران باید لغو شود و از سوی تهران مورد تائید قرار گیرد.
سی‌ان‌ان عربی هم در گزارشی نوشت که رئیس‌جمهوری منتخب ایران تأکید کرد که هرگز اجازه نمی‌دهد مذاکرات هسته‌ای، مذاکره فقط برای مذاکره باشد.