توزیع عادلانه خدمات اجتماعی؛ کلید حل معضل حاشیه‌نشینی
بروز پدیده‌ای به نام حاشیه‌نشینی و به طبع آن حل آسیب‌های اجتماعی، وابسته به توزیع عادلانه خدمات اجتماعی است چرا که با گسترش خدمات، کاهش فقر و توسعه روستایی شاهد مهاجرت معکوس خواهیم بود.
به گزارش خبرگزاری مهر، آسیب‌های اجتماعی پدیده‌ای واقعی است که شامل دسته‌ای از مشکلات و مسائل این روزهای جامعه از جمله اعتیاد، طلاق، حاشیه‌نشینی، خشونت‌های خانگی، کودک آزاری و خشونت‌های اجتماعی و... می‌شود.
فارغ از اهمیت حل و فصل همه این سرفصل‌ها باید به این مسئله اشاره کرد که معضل حاشیه‌نشینی یکی از موضوعات مهمی است که در بستر شهرهای مدرن بروز می‌کند و به نوعی زمینه ایجاد سایر آسیب‌های اجتماعی را فراهم می‌سازد اما یکی از نکات مهم که سبب افزایش بروز آسیب‌های اجتماعی در این مناطق می‌شود؛ توزیع ناعادلانه خدمات اجتماعی است.
از مهم‌ترین دلایل رشد حاشیه‌نشینی در ایران می‌توان به افزایش جمعیت و نامتعادل بودن بخش‌های مختلف شهری اشاره کرد. حاشیه‌نشینی در فضایی که درد، رنج و محرومیت بر آن حاکم است بروز می‌یابد و بعضاً به سبب وضع موجود افراد را دچار عصیان و سرخوردگی می‌کند که در بلندمدت می‌تواند منجر به اعتیاد، جرم و سایر آسیب‌های اجتماعی شود که تهدیدی برای سایر مناطق شهری است.
از جمله مشکلاتی که منجر به ایجاد معضلی به نام حاشیه‌نشینی می‌شود عدم توزیع عادلانه خدمات اجتماعی است که سبب می‌شود فرد به امید بهره‌مندی از امکانات تمام زندگی‌اش را رها کرده و راهی شهر شود اما به دلایلی از جمله گرانی نرخ مسکن و عدم اشتغال مناطق حاشیه‌ای شهرهای بزرگ را برای زندگی انتخاب می‌کند؛ مناطقی که هیچ‌یک از خدمات رفاهی و اجتماعی از جمله بیمارستان، مدرسه و... را به معنای واقعی ندارند یا مسافت دسترسی به هر یک از این خدمات بسیار زیاد است.
برای مثال یکی از دغدغه‌های مهم در مناطق حاشیه‌نشین بحث فرهنگ و آموزش است که باید از دوران کودکی آغاز شود. بیشتر بچه‌هایی که در این مناطق ساکن هستند از امکانات آموزشی خوبی برخوردار نیستند و به بیان دیگر عدالت آموزشی به معنای واقعی اجرا نشده است آن هم بیخ گوش پایتخت و شهرهای بزرگ؛ در کنار مشکل عدم آموزش مناسب بهره‌مندی از امکانات بهداشتی نیز یکی دیگر از مشکلات مناطق حاشیه‌نشین است.
کمبود مراکز درمانی و عدم آموزش مناسب برای رعایت بهداشت فردی
امیرحسین امامی، پرستار که به‌عنوان یکی از اعضای کادر درمان به‌صورت خودجوش در مناطق حاشیه‌نشین مشغول خدمت است از عدم امکانات بهداشتی و توزیع نامناسب خدمات بهداشتی در این مناطق چنین می‌گوید: «من چندسالی است که به‌صورت کاملاًً خودجوش برای خدمت به مناطق حاشیه‌نشین می‌آیم چراکه مردم این مناطق از لحاظ بهداشتی کمترین خدمات را دریافت می‌کنند برای مثال درست در کنار پایتخت مناطقی وجود دارد که مرکز درمانی ندارند و مردم این منطقه برای بهره‌مندی از امکانات بهداشتی باید مسافت زیادی را طی کنند.»
وی افزود: «نکته مهم در این مناطق مشکلات اقتصادی فراوان است به بیان دیگر افراد با جیب خالی‌ترجیح می‌دهند که در صورت مریضی خود به خود بهبود پیدا کنند و به دنبال درمان نیستند اما مسئله مهم‌تر عدم آموزش کافی درخصوص بهداشت فردی و جمعی در این مناطق است.»
امامی تأکید کرد: «در بسیاری از خانواده‌هایی که در این مناطق ساکن هستند نسبت به بهداشت فردی به‌خصوص بهداشت بانوان اطلاعاتی وجود ندارد برای مثال افراد نمی‌دانند که در صورت عدم روند درمانی چه مشکلاتی برایشان پیش می‌آید و بنابراین به این نکته بی‌توجه‌اند.»
وی بیان کرد: «همان‌طور که گفتم افراد این مناطق اکثراً باید مسافت زیادی را برای بهره‌مندی از خدمات درمانی طی کنند بنابراین وجود یک خانه بهداشت برای مثال یا درمانگاه در کنار آموزش صحیح درخصوص مسائل بهداشتی می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.»
کمبود تعداد کلانتری‌ها در پایتخت
بدیهی است که در مناطق حاشیه‌نشین بستر جرم‌خیزی بیشتر از سایر مناطق فراهم است چراکه فقر، بیکاری، تورم و... زمینه‌ساز فساد، خشونت‌های خانگی و اجتماعی، سرقت و سایر مشکلات است اما نکته مهم در کنار سایر کمبودهای مناطق حاشیه‌نشین کمبود کلانتری‌ها و واحدهای نظامی است که در این مناطق حس می‌شود.
سردار محمد شرفی، رئیس سابق پلیس پیشگیری ناجا درخصوص این کمبود می‌گوید: «اگر بخواهیم طبق شهر حساب کنیم و اگر برای هر شهر حداقل یک کلانتری در نظر بگیریم ۴۰ کلانتری کم داریم و اگر برای هر دهستان یک پاسگاه انتظامی در نظر بگیریم هزار و ۳۷۳ پاسگاه انتظامی کم داریم.»
اما به گفته سردار رحیمی، فرمانده انتظامی پایتخت، در حال حاضر در تهران تنها ۸۴ کلانتری داریم یعنی تعداد کلانتری‌های پایتخت حتی نصف تعداد مصوبه شورای عالی امنیت ملی که ۱۱ سال پیش تصویب شده است، هم نیست. چنین کمبودی می‌تواند زمینه‌ساز افزایش جرم‌خیزی باشد.
باید گفت یکی از مسائل مهم در زمینه وقوع مسئله حاشیه‌نشینی مهاجرت از شهرها و روستاها به شهرهای بزرگ‌تر با امکانات بهتر است و بدیهی است؛ افرادی که اقدام به مهاجرت می‌کنند از پس هزینه‌های زندگی در شهرهای بزرگ بر نمی‌آیند به عبارت دیگر دخل و خرجشان با یکدیگر جور نیست و طبیعی است که حاشیه شهرهای بزرگ را برای زندگی انتخاب می‌کنند.
بنابراین توزیع عادلانه خدمات اجتماعی در شهرهای متفاوت می‌تواند به‌عنوان یک راه کوچک برای درمان این معضل باشد تا زمانی که بسیاری از کارخانجات و کارگاه‌های تولیدی در اطراف شهری مانند تهران جمع شده‌اند مهاجرت ناشی از بیکاری و فقر اقتصادی رخ می‌دهد و به طبع آن حاشیه‌نشینی و گسترش جرم‌خیزی و مسئله‌ای مانند اعتیاد بروز پیدا می‌کند از این رو توسعه روستایی و فراهم آوردن امکانات در این مناطق می‌تواند سبب مهاجرت معکوس و حل این معضل شود.