گروه اقتصادی-
یک ماه مانده به فصل تابستان و همزمان با افزایش دمای هوا، خاموشی‌های زودهنگام و البته شدیدتر از گذشته به سراغ مردم آمده است.
قطع برق جدیدترین همنشین خانه‌های مردم در روزهای اخیر شده است. از چند روز قبل گزارش‌های متعددی از نقاط مختلف پایتخت مبنی بر خاموشی‌های نیم تا چهار ساعته منتشر گردیده تا به این ترتیب یک ماه مانده به تابستان 1400، خاموشی‌ها مهمان ناخوانده خانواده‌ها شود.
در پی بروز این وضعیت، مردم با مشکلات مختلفی مواجه شده‌اند. برخی دانش‌آموزان و دانشجویان از کلاس‌ها و امتحانات برخط جا ماندند، برخی کسب و کارها با تعطیلی غیرمنتظره مواجه شدند، برخی کالاهای برقی مردم سوخت و حتی گفته می‌شود تعدادی از شطرنج بازان کشورمان مسابقات آسیایی را به رقبا واگذار کرده‌اند. همچنین یکی از مخاطبان در تماس با کیهان از مشکل یک بیمار تنفسی خبر داد که به علت قطعی برق ناچار شده تجهیزات تأمین اکسیژن خود را از این خانه به خانه دیگر منتقل نماید.
وزارت نیرو دو روز قبل اعلام کرد که از این پس زمان خاموشی هر منطقه شهری از قبل اطلاع‌رسانی خواهد شد، اما یک روز بعد جداول خاموشی درحالی منتشر شد که به گفته مشترکان با آنچه اتفاق می‌افتد تطابق نداشته و عملا آنها سردرگم شده‌اند. در عین حال برخی مردم گلایه می‌کنند که برق آنها چند بار طی یک روز قطع شده است.
قطعی برق و انتخابات
نکته قابل تأمل دیگر این است که با نزدیک شدن به زمان انتخابات ریاست‌جمهوری و شوراهای اسلامی شهر و روستا و استمرار وضعیت فعلی، امکان برگزاری انتخابات به بهترین شکل وجود نخواهد داشت چرا که بخشی از فرایند رأی گیری نیاز به وسایل الکترونیکی دارد و از این جهت مشکل ساز خواهد شد. همچنین افزایش نارضایتی مردم بر میزان حضور پای صندوق‌های رأی اثر خواهد گذاشت.
تکرار خاموشی‌ها پس از 8 سال
قطعی برق تقریباً اتفاق تکراری سال‌های گذشته بوده است، اما هنوز نمی‌توان گفت دقیقا مشکل از کجاست و دولت تدبیر و امید هم در این هشت سال نه تنها نتوانسته مشکل را برطرف نماید که خاموشی‌ها هر سال بیشتر از گذشته آزاردهنده می‌شود.
سخنگوی صنعت برق کسری عجیب 9 هزار مگاواتی برق در روز شنبه را موجب بروز قطعی‌های متعدد و پراکنده برق در نقاط مختلف کشور به‌ویژه تهران پیش‌بینی کرده و معتقد است با اجرای طرح‌های مدیریت مصرف، این کمبود به پنج هزار و 500 تا شش هزار مگاوات برسد.
مصطفی رجبی مشهدی در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم تأکید می‌کند که میزان خاموشی‌های پراکنده برق ارتباط مستقیمی با میزان مصرف دارد و اگر در تیر و مرداد هوا گرم‌تر از روزهای جاری شود و مصرف مردم نیز افزایش یابد، شرایط سخت‌تر خواهد شد.
عواملی همچون افزایش دمای هوا و روشن شدن زودهنگام وسایل سرمایشی، خشکسالی و فعالیت بیش از حد چاه‌های برقی آب به همراه خارج شدن نیروگاه‌های برقآبی، به عنوان دلایل خاموشی برق در بهار سال جاری اعلام می‌شوند. با این حال به نظر می‌رسد عوامل دیگری هم در بروز این شرایط که در هشتمین سال فعالیت دولت تدبیر و امید تشدید شده دخیل هستند.
عقبگرد در تولید
بر اساس ترازنامه انرژی منتشر شده از سوی وزارت نیرو نرخ رشد ظرفیت اسمی نیروگاه‌های کشور بین سال‌های ۸۵ تا ۹۲ معادل ۴۵.۵ درصد و بین سال‌های ۹۳ تا ۹۹ معادل ۱۷.۶ درصد بوده است که نشان از کاهش ۲۷.۹ درصدی در در دولت یازدهم و دوازدهم نسبت به دولت نهم و دهم دارد.
محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌دولت‌های نهم و دهم در مصاحبه‌ای که اسفند ماه سال گذشته با نشریه نسیم بیداری داشت اعلام کرد: «ظرفیت تولید برق از 38 هزار مگاوات به 71 هزار و 600 مگاوات افزایش یافت. البته 25 هزار مگاوات با 60 درصد پیشرفت به دولت بعد تحویل شد که از نظر وزنی سرجمع آن به 86 هزار مگاوات رسید».
از سوی دیگر اردکانیان، وزیر نیرو هم بهمن ماه پارسال خبر داد: «از ابتداي فعاليت دولت تدبير و اميد تاكنون در مجموع ۱۷ هزار و ۳۳۸ مگاوات افزايش ظرفيت توليد برق داشتيم كه تا نيمه سال ۱۴۰۰ به بيش از ۲۰ هزار مگاوات خواهد رسيد».
آمارهای مطرح شده از سوی دولت‌های مهرورز و تدبیر و امید نشان می‌دهد با وجود ایجاد حجم عظیمی از ظرفیت تولید برق در دولت‌های قبل، در این دولت روند تولید برق متناسب با نیاز کشور نبوده است و ضروری است مسئولان در این زمینه توضیح دهند.
برجام مانع تولید برق هسته‌ای
به گزارش خبرگزاری تسنیم، در حال حاضر از مجموع حدود 85 هزار مگاوات ظرفیت اسمی نصب شده تولید برق کشور، هزار مگاوات ظرفیت تولید در نیروگاه هسته‌ای است.
با وجود آنکه در ایران حدود یک درصد ظرفیت اسمی تولید برق کشور در بخش هسته‌ای است، در کشورهای مختلف جهان به میزان بسیار قابل توجهی از ظرفیت انرژی هسته‌ای برای تولید برق استفاده می‌کنند.
در طی دولت‌های یازدهم و دوازدهم بارها مسئولین امر، به خصوص وزرای نیرو، از برنامه‌ریزی برای احداث واحدهای دوم و سوم نیروگاه بوشهر و مذاکرات مربوطه در این خصوص خبر دادند اما در حالی که دولت به روزهای پایانی خود نزدیک می‌شود در این بخش دستاوردی حاصل نشد.
کم کاری هشت سال گذشته در افزایش ظرفیت برق هسته‌ای کشور بی‌تأثیر از برجام هسته‌ای نبوده و در حالی که در جریان ذوق زدگی دولت از برجام، وزارت نیرو در مذاکرات روزانه خود در سال‌های پایانی دولت یازدهم و شروع دولت دوازدهم به دنبال جذب سرمایه‌گذاران خارجی در زمینه برق حرارتی بود، توسعه انرژی هسته‌ای با کم توجهی مواجه شد و اگر امروز به جای هزار مگاوات ظرفیت تولید برق هسته‌ای کشور، سه هزار مگاوات ظرفیت بهره‌برداری شده در این بخش داشتیم، می‌توان گفت بخش قابل توجهی از خاموشی‌های امروز را شاهد نبودیم.
پیمان آب و هوایی پاریس
یکی از عواملی که از چندسال قبل به عنوان عامل کاهش تولید برق مطرح شده، تصمیم دولت برای کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی برای تولید انرژی در قالب تعهد به پیمان آب و هوایی پاریس بوده است. منتقدان معتقدند این پیمان، ابزاری برای کنترل توسعه کشورهای دارای منابع زیرزمینی به بهانه مسایل زیست محیطی است.
پیش از این روزنامه وطن امروز طی گزارشی به ابعاد این ماجرا ‌اشاره داشت که از سوی وزارت نیرو رد شد، با این حال این روزنامه در پاسخ به جوابیه وزارت نیرو توضیح داد که «وزارت نیرو در جوابیه خود معترف است پروژه‌هایی را برای کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای اجرا کرده، اما گفته است این پروژه‌ها طبق «برنامه ملی مشارکت در کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای» (از این پس «برنامه ملی») و «فارغ از توافقات بین‌المللی» بوده است. عجالتا می‌پذیریم وزارت نیرو درباره اجرای «برنامه ملی» مامور و معذور بوده است، اما واقعیت این است که برخلاف ادعای دوستان وزارت نیرو، این برنامه نه‌ تنها فارغ از «موافقتنامه پاریس» نبوده، بلکه عین آن است!... واقعیت این است که وزارت نیرو در جوابیه خود به اجرای موافقتنامه پاریس اعتراف کرده است!».
معمای استخراج رمزارز
بسیاری از مردم اعتقاد دارند استخراج گسترده رمز ارز در کشور با استفاده از برق ارزان قیمت مراکز تولیدی یکی از عوامل اصلی کمبود برق و بروز خاموشی‌های زودهنگام است، با این حال توانیر معتقد است که مصرف برق تولیدکنندگان غیرمجاز رمز ارز در کشور تنها حدود دو هزار مگاوات است.
با وجود آنکه از اول خرداد مقرر شد تا 300 مگاوات مجموع مصرف برق تولیدکنندگان مجاز و دارای مجوز رمز ارز در ساعات اوج، با هماهنگی توانیر و این تولیدکنندگان به صفر برسد اما صنعت برق به علت‌اشرافی که روی مصرف غیرمجاز تولیدکنندگان رمز ارز ندارد، مصرف بدون کنترل این حوزه را یکی از عوامل اصلی بروز قطعی‌های برق این روزها می‌داند.
طبق گزارش‌های جدید صنعت برق، تولید غیرمجاز رمز ارزها به‌اشتراک‌های خانگی نیز رسیده و علاوه‌بر آسیب‌هایی که این قبیل مصارف می‌تواند به تجهیزات شبکه و حتی درون ساختمان وارد کند، در صورتی که شرکت‌های توزیع متوجه استفاده غیرمجاز از یک‌اشتراک برای تولید رمز ارز شوند، طبق قانون،‌اشتراک مربوطه به طور کامل قطع خواهد شد.
از سوی دیگر، مجتبی توانگر، رئیس‌کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا گفته است که علت قطع برق، استخراج رمز ارز نیست بلکه علت توقف سرمایه‌گذاری و فرسودگی شبکه تولید و توزیع است.
در این بین نقش نهادهای نظارتی و امنیتی در کنار مسئولان اجرای پررنگ‌تر می‌شود تا با شناسایی مراکز تولید رمزارز به توقف تولید این مراکز در زمان اوج مصرف کمک نمایند.
ضعف مدیریت کلان
یکی از روش‌های توسعه ظرفیت تولید و توزیع برق کشور کمک گرفتن از بخش خصوصی توانمند است، این در حالی است که به دلیل نرخ دستوری خرید برق و همچنین تأخیر در پرداخت معوقات آنها، میلی به مشارکت بخش خصوصی در این بخش وجود ندارد و به این ترتیب فشار قابل توجهی به بودجه دولتی برای توسعه این بخش می‌آید.
خبرگزاری مهر با‌اشاره به این موضوع می‌افزاید: نیروگاه‌های تولید برق پراکنده به عنوان روشی که با سرمایه خرد امکان احداث آن در مبادی مصرف وجود دارد که علاوه‌بر‌اشتغالزایی و کمک به صنعت برق کشور، میزان تلفات در بخش انتقال را نیز به طور محسوسی کاهش می‌دهد، به دلیل تعرفه دستوری خرید و نبود حمایت‌های کافی، موجب بی‌میلی حضور بخش خصوصی در این حوزه شده است.
در نتیجه همه این نواقص و مشکلات پیش از آغاز تابستان شاهد خاموشی‌های گسترده و البته مکرر در سراسر کشور هستیم که به نظر می‌رسد نشان از ضعف حکمرانی در صنعت برق است.