مهدی جبرائیلی تبریزی
تشکیل خانواده و انتخاب همسر، مهم‌ترین دوره زندگی هر انسانی است که باید با دقت و حساسیت لازم انجام گیرد. درگام بعدی تلاش برای حفظ تداوم و بقای نهال خانواده از اهمیت بسیاری برخوردار است، چرا که این نهال نوبنیاد، بدون مراقبت، توانایی مقاومت در برابر طوفان حوادث را نخواهد داشت.
«متأسفانه خانواده، در دنياي صنعتي امروزي با آسيب‌­هاي فراواني مواجه است. امروزه زندگي ماشيني و پيشرفته صنعتي موجب تضعيف خانواده و ارتباط‌­هاي خانوادگي شده است؛ واقعيت‌­هايي که با اندک تأمل در جهان پيرامون مي­‌توان به آن پي برد. بشر امروز قدر اين رحمت و نعمت الهي را ندانست و به‌ خاطر لذت­‌هاي زودگذر دنيايي و کسب ثروت و شهرت، نقش خانواده در زندگي اجتماعي بسيار کم‌رنگ شده است. زن و مرد در جوامع غربي، اغلب هر يک به‌دنبال لذايذ زودگذر دنيايي خود هستند و روابط خانوادگي از هم گسسته است»(آیت‌الله مصباح یزدی، مجله معرفت، ش 125).
استحکام و بقاي نظام خانواده منوط به تحقق شاخص‌­هایی است که اعضاي خانواده باید آنها را رعایت کنند.بنابراین باید دانست برای موفقیت در زندگی خانوادگی کسب چه مهارت­‌هایی ضرورت دارد. بدون شک از جمله مهم‌ترین مهارت‌­های زندگی خانوادگی، شناخت عوامل تحکیم بنیان خانواده و عمل بر اساس این مبانی است.
دین اسلام با دقت درتمام جوانب نیازهای انسان، در این حوزه هم مثل سایر حوزه‌­ها دیدگاهی کامل و روشنگرانه دارد. شیوه­‌های دین، آمیزه‌­ای از شیوه­‌های شناختی، عاطفی و رفتاری است. هم به نیازهای مادی توجه دارد و هم به نیازهای معنوی. هم بعد شناخت و عقلانیت را دربر می‌­گیرد، هم بعد عاطفی و هم بعد رفتار را. بنابراین آموزه‌­های دین، هم جامع‌نگرند و هم واقع‌نگر.(عباس پسندیده، رضایت از زندگی، ص٧).
حضرت علی(ع) هم به‌عنوان یکی از پیشوایان دینی، توصیه­‌های فراوانی در این خصوص دارند که در مطلب حاضر به بررسی برخی از این توصیه‌ها خواهیم پرداخت.
راضی بودن به تقدیر الهی
«رضا و رضوان و مرضاهًْ به معنى خشنودى است‏»(قاموس قرآن، ج‏3، ص102).
ایمان و یقین به اینکه عالم آفرینش بدون حساب و کتاب نبوده و گرداننده‌­ای عالم و عادل در پس این نظام، همه چیز را بر اساس حکمت و مصلحت اداره می­‌کند؛ در وجود انسان آرامشی حقیقی و انرژی‌­زا پدید می‌آید و از وضع موجود و تقدیرات الهی خشنود خواهد شد. البته این به معنای رکود و فعالیت نکردن نیست؛ بلکه مومن در عین رضایت به قضای خداوندی، تلاش می‌کند و در راه راست قدم برمی‌­دارد.
شیرینی زندگی در سایه همین رضایت است: «هركس به آنچه خداوند به او داده است راضى باشد، راحت­‌ترين زندگى را دارد»(عيون­‌الحكم و المواعظ؛ ص143).
مال حلال
روزي حلال و توجه به كسب و كار و دوري از ركود و بيكاري مورد توجه اسلام و رهبران الهي اين مكتب انسان‌ساز بوده است.
مال حرام در زندگی و سرنوشت هرکسی نقش ویرانگری دارد. خوراک انسان تأثیر وضعی درسرشت و سرنوشت او گذاشته و رفتارها و زندگی او را جهت‌دهی می‌کند. حرام، سعادت را از زندگی برچیده و سایه ظلمت و شقاوت را بر خانه و خانواده می­‌گستراند. از منظر امیرمومنان(ع) حتی سنگ بی‌­ارزشی دارای تأثیر این چنینی است:
«سنگ غصبی در خانه‌ای، ضامن ویرانی آن است»(نهج‌­البلاغه، صبحی ­صالح؛ ص805).
همچنین فرمودند: «حرام(سحت) هلاک‌کننده است»(تصنيف غررالحكم و دررالكلم؛ ص355). سُحت به پوستى كه از چيزى بركنده شود و به معنای عذابى
ريشه‌برانداز و هلاكت‏كننده است و در اصطلاح گناهى است كه صاحبش را با ننگ و عار همراه مى‏کند، به‌طوری ­كه دين و جوانمردي‌اش را از ريشه بركنده و از بين ببرد(ترجمه مفردات راغب، ج‏2 ،ص190).
عفت و پاکدامنی
پاکدامنی و تعهد نسبت به همدیگر از جمله اصول اساسی است که تداوم و بقای خانواده را موجب می­شود.
استاد شهيد مطهري در تعريف عفاف مي‌نويسد: «عفاف و پاکدامنی به‌عنوان یک حالت نفساني یعنی رام بودن قوه شهوانی تحت حكومت عقل و ايمان، تحت تأثير قوه شهواني نبودن، شره نداشتن»(تعليم و ‌تربيت در اسلام، ص152).
حضرت علي(ع) درباره حقيقت عفت مي‌فرمايد: «عفت، مقاومت در برابر شهوت‌هاست» (مستدرك‌الوسائل؛ ج‏11؛ ص263).
خویشتنداری و عفاف محیط خانواده را از فساد اخلاقی و اختلافات ویرانگر در امان می‌­دارد؛ زیرا عفّت، بزرگ‌ترین عامل حفظ انسان از غلتیدن به ورطه فساد و تباهی است. امیرالمؤمنین(ع)فرموده­‌اند: «نتیجه پاکدامنی، مصون ماندن است»(شرح غررالحکم، ج 3، ص 323).
انسان عفیف، در خواسته‌­ها و تمایلات خویش حد و مرزی قائل شده و خطوط قرمز را مراعات می­‌کند، به همین دلیل در زندگی زناشویی به همسر خود قانع بوده، در پی هوسرانی نمی­‌رود.
حضرت علی(ع) پایبندی به اصول خانوادگی و عدم اجازه ورود نامحرم به حریم زندگی را به‌عنوان یکی از صفات کمالی زن معرفی می‌کند: «برخی از بهترین خصلت‌­های زنان برای مردان زشت و ناپسند است مانند تکبر، ‌ترس و بخل. هرگاه زنى متكبّر باشد، بيگانه را به حريم خود راه نمى‏دهد و اگر بخيل باشد اموال خود و شوهرش را حفظ مى‏كند و چون‌ ترسان باشد از هر چيزى كه به آبروى او زيان رساند فاصله مى‏گيرد»(نهج‌البلاغه، ح 234).
و به مردان توصیه می­‌کند در پوشش همسران و روابط‌شان دقت داشته باشند که بهترین روش برای حفظ پاکی و سلامت زن است(نهج‌­البلاغه، نامه31).
حضرت فاطمه(س) در آخرين لحظات زندگي به شوهر وفادار خويش صادقانه اظهار داشت: «اي عموزاده! هيچ‌گاه دروغ و خيانتي در زندگي از من نديدي و از وقتي كه با من زندگي مشترك آغاز کردی، هرگز با دستورهايت مخالفت نكردم.
علي(ع) هم در جواب او فرمود: پناه بر خدا! تو نسبت به خدا داناتر، نيكوتر، پرهيزکارتر، بزرگوارتر و هراسناك‌تر از آني كه بخواهم درباره مخالفت با خود، تو را سرزنش و توبيخ كنم»(المناقب، ص180).
همکاری و تقسیم کار
دریک خانواده منسجم، پویا و اعتدال­گرا هر یک از اعضاء درکارها و رفع سختی‌ها و مشکلات با همدیگر مشارکت و همکاری دارند. ضروری‌­ترین عامل در استواری هر کانون انسانی، تقسیم کار است و در تعیین چگونگی تقسیم کار، بیش از هر چیز می‌­باید به استعدادهای تکوینی مرد و زن نظر داشت و چنین دقت نظری بدون بهره­‌گیری از افق برتر وحی امکان‌پذیر نخواهد بود»(جامی ‌از زلال کوثر، ص132 و 133).
از جمله آثار تقسيم كار این است که «زن احساس مي‏كند كه در زندگي جايگاهي دارد و فقط تكليف ندارد تا همه كارهاي خانه به دوش او باشد. هم تكليف دارد و هم حق دارد و بايد حرمتش حفظ شود»(علي حسين‌زاده، معرفت اخلاقي شماره 5، سال دوم، شماره اول، زمستان 1389، صفحه 147 ـ 167).
کار خانه را زهرا(س) به اختیار خودش انتخاب کرده و علی(ع) به او تحمیل نمی‌­کند. در عین حال علی(ع) می­‌خواهد فشاری بر همسر عزیزش وارد نیاید (و در کارها به او کمک می‌کند)(انسان کامل، ص296).
اميرالمؤمنين(ع) به جاروب كردن خانه مى‏پرداخت و فاطمه (س) با دستاس، گندم آرد و آن را خمير می‌کرد و نان مى‏پخت(الكافي؛ ج‏5؛ ص86).
هنگامی‌که رسول خدا پیشنهاد تقسیم کار در منزل امام علی(ع) را می­‌دهند، حضرت فاطمه(س) مسرور شده و رضایت خویش را این‌گونه ابراز می‌کند: «جز خدا کسی نمی‌داند که از این تقسیم کار [کار منزل برعهده زهرا و تدبیر امور بیرون بر عهده علی] تا چه اندازه خوشحال شدم، چرا که رسول خدا مرا از انجام کارهایی که مربوط به مردان است، بازداشت»(بحارالأنوار؛ ج‏43؛ ص81).
گفت‌وگوی صمیمی
ایجاد فرصت اظهار بیان برای تک‌تک اعضای خانواده و رعایت اصل مهارت گوش دادن بدون قضاوت و پیشداوری و ارزیابی سریع، رشد و احساس هویت و شخصیت خانواده را به‌دنبال دارد. در واقع با گوش دادن به حرف همدیگر، اهمیت و ارجمندی طرف مقابل در زندگی را گوشزد می‌کند.
متأسفانه با همه­‌گیر شدن تکنولوژی و فناوری، از جمله اینترنت و ماهواره و... ارتباط کلامی‌ خانواده‌­ها به کمترین حدّ خود رسیده و خانواده از یک فضای صمیمی، ارتباط نزدیک، تبادل افکار وحل مشکلات به سپری کردن اوقات در زیر یک سقف مبدل گشته است. بنابراین صحبت کردن با چهره بشاش موجب می‌­شود تا رایحه دل­‌انگیز دوستی، فضا و محیط خانه و خانواده را معطر گرداند.
«در حالى‏كه به‌كارگيرى الفاظ نامناسب و رعايت نكردن عفت كلام، علاوه بر اينكه از مراتب معنوى انسان مى‏كاهد، باعث از بين رفتن صميميت و محبت در ميان همسران مى‏گردد و آنان را نسبت به همديگر جسور و بى‏پروا مى‏كند»(پرسش‌ها و پاسخ‌هاى دانشجويى، دفتر چهل و هشتم، ص95).
علی(ع) می­‌فرمایند: «زیبا خطاب کنید، تا جواب زیبا بشنوید»(غررالحكم و دررالكلم، ص158).
امنیت رواني در خانواده
«بعد از نیاز جنسی که می‌توان آن را نخستین عامل تشکیل زندگی مشترك دانست، تأمین نیازهاي عاطفی و روانی را می‌توان مهم‌ترین عامل براي تداوم و بقاي نظام خانواده دانست»(اخلاق در قرآن، آیت‌الله مصباح یزدي، ج 3، صص 92- 74).
از دیدگاه حضرت علی(ع) «زندگی با‌ ترس و استرس، گوارا نیست»(عيون‌­الحكم و المواعظ؛ ص170).
«به همین دلیل می­‌توان گفت یکی از شاخصه‌هاي سبک زندگی اسلامی در محیط خانواده اصالت دادن به عواطف متقابل میان همسران و به‌طورکلی همه اعضاي خانواده نسبت به یکدیگر است. خانواده اسلامی خانواده‌­اي است که محل امنیت و آرامش و سکون است. اضطراب و تشویش و بی‌­اعتمادي در آن جایی ندارد. اصولاً یکی از اهداف اصلی توصیه اسلام به تشکیل خانواده همین است(روم/21). اسلام می­‌خواهد با تشکیل خانواده محلی براي سکونت و آرامش زن و مرد و سایر اعضاي خانواده تأمین کند»(همیشه بهار، ص 87).
روابط عاطفى در زندگی مشترک حضرت علی(ع) بسيار عميق بود، به‌گونه­‌اى كه فاطمه زهرا (س)عشق و محبت خود به على(ع) را به سلمان ابراز مى­دارد و در شرايطى به على(ع)مى­گويد: «جان من فداى تو و حافظ تو؛ همواره با تو خواهم بود در خوبى و راحتى و سختى و بلاها»(دشتي، نهج‌­الحياهًْ، صص145- 147) از آن سو، على(ع) نيز عشق وافرى به همسرش داشت، به‌گونه‌­اي كه در شهادت او مى­گويد: «صبرم كم شده و توان خويشتندارى برايم نمانده؛ كار هميشگي­‌ام اندوه و شب‌بيداري است، تا آنكه در دار آخرت با تو باشم»(نهج‌­البلاغه، خ 202).
احترام متقابل
زن و مرد در کانون گرم خانواده با درک روحیات یکدیگر می­‌توانند مسیر پر پیچ و خم زندگانی را با آرامش پشت‌سر بگذارند و در این مسیر درک و توجه به روحیات ظریف زن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بنابراین هر کلمه، گفتار و حرکت، در بردارنده بار عاطفی و روانی خاصی است که تأثیر مثبت و منفی مستقیمی ‌می­‌تواند ایجاد کند. از این رو همسر خانواده دوست دارد در ارتباط با او از محبت و احترام دریغ نشود. شوهر باید به همسرش از این منظر که او امانت الهی است و فردی مستعد کمال، پیشرفت و تحول در عرصه زندگی است، بنگرد.
علی(ع) پیرامون این اصل در زندگی مشترک خودشان می‌­فرمایند: «سوگند به خدا، من زهرا را تا هنگامی‌ که خداوند او را به سمت خود برد خشمگین نکردم، در هیچ کاری موجب ناخشنودی او نشدم، او نیز مرا خشمگین نکرد و هیچ‌گاه مرا نافرمانی نکرد»(بحارالأنوار؛ ج‏43؛ ص134).
مدارا و سازگاری
سازگاری عبارت است از اینکه زوجین با کم و زیاد هم از جهات گوناگون بسازند و با رفاقت و همدلی کمبودهای یکدیگر را برطرف کنند. پس برای داشتن یک زندگی به دور از تنش و پرخاش باید از موشکافی عیوب و ایرادهای احتمالی همدیگر و به رخ کشیدن آنها جدا اجتناب کنند و عیب­‌پوشی و سازگاری را سرلوحه زندگی قرار دهند. همچنین زن و مرد بایستی مصلحت زندگی‌­شان را بر منفعت شخصی ‌ترجیح دهند و از آن بالاتر مصلحت زندگی خودشان را به‌خاطر دخالت اطرافیان پایمال نکنند. امام علی(ع)در مورد سازگاری زن و مرد می‌فرمایند: «زن سازگار یکی از دو آسایش است»(غررالحكم و دررالكلم؛ ص87).
ایشان سازگاری را سبب انس و الفت و آرامش در زندگی می‌­دانند: «انس و آرامش در سه چیز است؛ زن صالحه یکی از آنهاست»(تصنيف غررالحكم و دررالكلم؛ ص405). و در وصیتی به فرزندشان در مورد سازگاری با همسر چنین سفارش می‌­کنند: «پس با او در هرحال مدارا کن و همنشین خوبی برایش باش تا زندگی‌ات با صفا شود»(الآداب الدينيهًْ للخزانهًْ المعينيهًْ، ‌ترجمه عابدى؛ ص113).
ایشان مدارا و نرمی ‌را در معاشرت نشانه عقل می­‌دانند(عيون الحكم و المواعظ؛ ص209).چرا که در حالت مدارا است که می‌توان با طرف مقابل در آرامش و با منطق و استدلال ارتباط برقرار کرد، وگرنه نتیجه لجاجت و تندی چیزی جز لجاجت و کج‌رفتاری نخواهد بود. در نتیجه روابط از حیطه و سیطره عقل و تعقل خارج شده و جهالت بر روابط فی‌مابین سایه خواهد افکند. سایه جهالت ظلمت باراست و زندگی در ظلمت - که حقیقت­‌ها و واقعیت‌­ها قابل دیدن و درک کردن نیستند- عین بدبختی است.
در زنـدگـى خانوادگى اگر رفق و مدارا نباشد، تندى و خشونت سراسر زندگى را فراخواهد گـرفـت؛ چـرا کـه در طـول زنـدگى مشترک، موارد فراوانى یافت مى‌شود که رفتار و گفتار همسر، مطابق میل انسان نیست و در صورت عدم مدارا با همسر، هر یک از این موارد مى‌تواند زمینه‌اى بـراى بـروز خـشـونـت و دلخوری مـیان افراد خانواده باشد، در حالى‌ که با رفق و مدارا مى‌تـوان بـسـیـارى از اخـتلافات را حل کرد و آرامش و صمیمیت را در محیط خانواده حاکم ساخت.
پرهیز ازتقاضاهای نامقدور و انتظارات بیجا
امروزه یکی از مشکلات رایج در خانواده‌­ها این است که امکانات زندگی خودشان را با وسایل و امکانات زندگی دیگران مقایسه می­‌کنند و در نتیجه توقع‌شان بیشتر از توان مالی همسرشان می­‌شود. این مسئله موجب احساس سرشکستگی و عدم لذّت بردن از زندگی می­‌شود.
حضرت علی(ع) در همین مورد می‌­فرمایند: «درخواست زیاد، ملال به بار می‌­آورد» (عيون‌الحكم و المواعظ؛ ص389).
بر این اساس زمینه و ریشه بسیاری از درگیری‌ها و نزاع‌ها در محیط خانواده ناشی از چشم و هم‌چشمی­‌هاست. از جمله ضررهای تقاضاهای نامقدور در کانون خانواده عدم تعادل مالی است که موجبات قرض، ربا، اقساط با مبالغ بالا و ناتوانی در پرداخت آن را فراهم می‌­کند.
تشویق و ‌ترغیب
اصل تشویق در خانواده از مهم‌ترین رموز رشد، نشاط، هم‌­افزایی و تحکیم آن است. تشویق کردن علاوه بر ایجاد آرامش روانی و صمیمیت، سبب ظهور و رشد خلاقیت دیگران می‌­شود. از این رو جایگاه تشویق در خانواده‌­ها بسیار مغتنم است که متأسفانه مورد غفلت و بی‌توجهی قرار می‌گیرد. امام علی(ع) در عهدنامه‌ای که به مالک ‌اشتر نخعی نوشتند، او را به ارزشگذاری و بها دادن به نیکان صالح فرمان دادند: «هرگز نیکوکار و بدکار نزد تو یکسان و در یک جایگاه نباشند، چرا که در این کار، بی‌­رغبتی نیکوکاران در امر نیکوکاری و ورزیدگی و شوق بدکاران برای بدی است»(نهج‌­البلاغه، نامه 53).
رازداری و هم‌پوشانی عیوب یکدیگر
انسانها برای محفوظ ماندن از سردی و گرمی ‌هوا نیاز به لباس دارند. همچنین برای در امان ماندن از آسیب‌های روحی و جسمی، زن و مرد به همدیگر به‌عنوان پوشش و عایق در برابر آسیب‌ها نیازمند هستند. قرآن زن و مرد را به‌عنوان لباس برای همدیگر می‌داند.(البقرهًْ/ 187).
خداوند دو نفر از زنان پیامبر را به‌خاطر افشای رازهای خانوادگی به شدت مورد عتاب قرار داده و از آنها می­‌خواهد که از این عمل انحرافی­شان توبه کنند(تحریم / 3-4).
امیرالمومنین(ع) رازداری را از عوامل خوشبختی معرفی می‌­کنند: «رازدارى گوشه‌­اى از خوشبختى است»(بحارالأنوار؛ ج‏75؛ ص63).
پرهیز از سختگیری‌­های نابجا
سختگیری­‌های نابجا و ایجاد محدودیت در محیط خانه موجب تشویش خاطر و پریشانی است. فرد محروم و محدود از حق و حقوق معقول و مشروع اولا به آسیب­‌های روانی دچار شده و ثانیا باعث واکنش او در برابر رفتارهای طرف مقابل و نافرمانی شده و در نتیجه به اختلافات و درگیری‌های خانوادگی منجر خواهند شد.
امام علی(ع) در وصیتی به فرزندش محمد حنفیه می­‌فرماید: «اگر می‌توانی چیزی را بیش از توان زن بر او تحمیل نکنی، انجام بده. چرا که این باعث دوام زیبایی و راحتی خیال و حال خوش او خواهد بود. چون زن به مثابه گل است نه قهرمان، پس با او در هر حال مدارا کن»(تحف‌العقول؛ ص87).
نظم در زندگی
«نظم» به معناى آراستن، برپا داشتن و ‌ترتيب دادن و انضباط به معناى نظم و انتظام، ‌ترتيب و درستى، عدم هرج و مرج، سامان‌پذيرى و آراستگى است.
نظم و انضباط در روايات اسلامى مورد تأكيد قرار گرفته است. به‌عنوان نمونه، اميرمؤمنان(ع)كه بارها نتايج زيانبار بى­نظمى و تشتّت را در فكر و عمل مسلمانان ديده بود، در بستر شهادت و در آخرين پيامش، فرزندان خود و همه مسلمانان را به تقواى الهى و نظم دركارها فراخوانده­‌اند:
«شما را و همه خانواده و فرزندانم و هركس راكه نوشته من به او مى‏رسد، به تقواى الهى و نظم دركارهايتان سفارش مى‏كنم»(بحارالأنوار؛ ج‏42؛ ص256).
به امام عرض کردند فرد عاقل را برایمان توصیف کنید؛ فرمود: «عاقل کسی است که هر چیزی را در جای خود قرار می‌دهد. از صفات جاهل سؤال کردند؛ فرمود گفتم»(نهج‌­البلاغه، صبحی صالح؛ ص 510).
یعنی وقتی عاقل نظم دارد، فرد جاهل بی‌­نظم بوده و در زندگی خود بی­‌برنامه است.
وجود روحیه مشورت در میان اعضای خانواده
اهمیت مشورت و نظرخواهی از دیگران نقش مهمی ‌در موفقیت انسان در زندگی دارد. اما مشورت با شریک زندگی به‌ویژه در امور زندگی مشترک و‌ تربیت فرزندان می­‌تواند به ایجاد آرامش و الفت در میان اعضای خانواده کمک کند. همچنین با تشریک مساعی بهترین راه در زندگی انتخاب می­‌شود.
حضرت علی(ع) فرمود: «سزاوار انسان خردمند است كه رأى خردمندان را بر رأى خويش بيفزايد و دانش و آگاهى خويش را با به دست آوردن دانش حكيمان و دانايان افزون سازد»(عيون‌الحكم و المواعظ؛ ص232).
ایشان مشورت را روشنی‌بخش راه درست و تکروی را مخاطره­‌آمیز می­‌دانند: «نظر خواستن عين هدايت است و هر كه خود را از نظر ديگران بي­‌نياز ببيند به مخاطره افتد»(نهج­‌البلاغه، همان مدرک؛ ص 506).
حضرت على(ع) در امور خانواده و مسائل مهم با حضرت زهرا(س) مشورت مى‌کرد و فاطمه(س) نيز در نهايت تواضع با ايشان همراهى داشت.(نهج‌الحياهًْ، ص 164- 167).
تکریم یکدیگر، ایجاد احساس شخصیت در فرزندان، ایجاد الفت و رأفت در میان اعضا خانواده، هماهنگی و هم­سویی در زندگی از جمله آثار مثبت و مبارک مشورت کردن در خانواده است.
سلام کردن
«سلام» در لغت، به معنای سلامت از هرگونه نقص و عیب و فناست و چون خداوند فناناپذیر و منزه از عیب و نقص است، یکی از نام­‌های او «سلام» است. هرگونه اظهار محبت در آغاز ملاقات «تحیت» است. پس در اصل، سلام همان تحیت، از ماده حیات و به معنای دعا کردن برای سلامتی و حیات دیگران است؛ بنابراین روشن‌ترین مصداق تحیت سلام کردن است.
در اسلام سلام کردن نشانه تحیّت لفظی است و بنابر برخی آیات و روایات، تحیت بهشتیان نیز سلام است:
«اینان همان کسانی هستند که به‌خاطر صبری که داشته‌­اند، غرفه­‌های بهشت را پاداش یابند و درآنجا به درود و سلامشان بنوازند»(فرقان/75).
در قرآن کریم هم به سلام کردن به خود هنگام ورود به خانه سفارش شده است:
«فَإِذا دَخَلْتُمْ بُيُوتاً فَسَلِّمُوا عَلى‏ أَنْفُسِكُمْ تَحِيَّهًًْ مِنْ عِنْدِ اللهِ مُبارَكهًْ طَيِّبَهًْ».(نور/61). هنگامى كه داخل خانه‏اى شديد، بر خويشتن سلام كنيد؛ سلام و تحيّتى از سوى خداوند؛ سلامى پربركت و پاكيزه.
مقصود از «سلام كردن بر خود» سلام كردن بر هر كسى است كه در خانه باشد، در اينجا نيز اگر نفرمود: «بر اهل آن سلام كنيد» خواست يگانگى مسلمانان با يكديگر را برساند، چون همه انسانند و خدا همه را از يك مرد و زن خلق كرده. علاوه بر اين همه مؤمنند و ايمان، ايشان را جمع كرده، چون ايمان قوى‏تر از رحم و هر عامل ديگرى براى يگانگى است.
جمله «تَحِيَّهًًْ مِنْ عِنْدِ اللهِ مُبارَكَهًًْ طَيِّبَهًًْ» حال است، يعنى در حالى كه سلام تحيتى است از ناحيه خدا، چون او تشريعش كرده و حكمش را نازل ساخته تا مسلمانان با آن يكديگر را تحيت گويند و آن تحيتى است مبارك و داراى خير بسيار و باقى و طيب، چون ملايم با
نفس است.
آرى، حقيقت اين تحيت گسترش امنيت و سلامتى بر كسى است كه بر او سلام مى‏كنند و امنيت و سلامتى پاكيزه‏ترين چيزى است كه در ميان دو نفر كه به هم برمى‏خورند برقرار باشد»(الميزان، ج‏15، صص166- 165).
حضرت علی(ع) سفارش می­‌کنند که «كسي كه داخل خانه شود بر اهل خانه سلام كند و اگر اهل نداشته باشد و خانه خالى باشد بگويد: «اَلسَّلامُ عَلَيْنا مِنْ رَبِنّا»(وسائل­‌الشيعه؛ ج‏5؛ ص323).
سلام کردن مایه برکت و وسعت در زندگی است. امام علی(ع) فرمود: «چون يكى از شما به خانه‏اش داخل شد به اهل خانه سلام دهد و بگويد: «السلام عليكم» و اگر كسى در خانه نباشد بگويد: «السلام علينا من ربنا» و هنگام داخل شدن به منزلش سوره توحید بخواند كه فقر را برطرف سازد»(بحارالأنوار؛ ج‏10؛ ص105).