سرویس سیاسی-

اکنون 3 سال از خروج آمریکا از برجام سپری شده است. مقامات آمریکایی پیش از اردیبهشت 97 بارها مدعی شده بودند که از توافق هسته‌ای خارج خواهند شد. مهم‌ترین مسئله برای آمریکایی‌ها- هم دموکرات‌ها و هم جمهوری‌خواهان- محاسبه آنان درباره نوع واکنش ایران بود.
از نظر طرف آمریکایی اگر ایران از برجام خارج نشود و همچنان به تعهدات خود ادامه دهد و تغییری از طرف تهران در این معادله رخ ندهد، خارج شدن رسمی ‌آمریکا از برجام، بهترین گزینه است. در حقیقت آمریکا در این وضعیت، با یک تیر، دو نشان زده است یعنی از یک‌سو آمریکا در عین ‌حال که- با خروج از برجام- دیگر هیچ تعهدی نسبت به برجام ندارد، با خیال آسوده نظاره‌گر اجرای تعهدات یک‌طرفه برجامی از سوی ایران است.
طرف آمریکایی در پی آن بود تا اطمینان پیدا کند که ایران به هیچ عنوان از برجام خارج نمی‌شود. روحانی در اولین روزهای اردیبهشت ۹۷ و چند روز پیش از خروج آمریکا از برجام، در سفر به خراسان رضوی در اظهارنظری عجیب گفت: «اگر اهداف ما از برجام بدون آمریکا محقق شود، چه بهتر، در غیر این‌ صورت تصمیم خود را خواهیم گرفت»! بیان این موضع تأمل‌برانگیز از سوی رئیس‌جمهور کشور که از سوی برخی دیگر از مقامات دولت و فعالین مدعی اصلاحات نیز پیش از آن بیان شده بود، پیامی‌ شبیه «خزانه خالی است» را به طرف غربی ارسال کرد.
چرا آمریکا از برجام خارج شد؟
این موضع تأمل‌برانگیز به آمریکایی‌ها این پیغام را داد که شما مختارید تا هر اقدامی را که می‌پسندید در قبال برجام انجام دهید و از بابت واکنش ایران نگران نباشید، دولت ایران از محدودیت‌های برجامی فراتر نرفته و به هیچ عنوان از برجام خارج نمی‌شود!
اظهارنظر عجیب رئیس‌جمهور، خیال آمریکایی‌ها را برای خروج بدون هزینه از برجام راحت کرد. اما ماجرا به همین جا ختم نشد. ۲۲ اردیبهشت ۹۷- چهار روز پس از خروج آمریکا از برجام- پایگاه تحلیلی «پولیتیکو» به نقل از «فدریکا موگرینی» مسئول وقت سیاست خارجی اتحادیه اروپا نوشت: «از حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران تضمین گرفتم که این کشور علی‌رغم تصمیم «دونالد ‌ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا برای خروج از برجام و وضع مجدد تحریم‌ها علیه ایران، همچنان در توافق می‌ماند»!
نکته قابل توجه اینجاست که این اظهارنظر موگرینی از سوی مسئولان ارشد دولتی از جمله عراقچی،معاون وزیر خارجه تأیید شد.
از سوی دیگر ۲۵ اردیبهشت ۹۷-  یک هفته پس از خروج آمریکا از برجام-  رسانه‌های منطقه‌ای محتوای مذاکرات دولت آمریکا با اروپا را فاش کردند که نشان می‌دهد آمریکا قبل از خروج از برجام از اروپا برای ادامه فشار به ایران تضمین گرفته است. در مجموع آمریکا به جهت اطمینان از خارج نشدن ایران از برجام و اخذ تضمین از اروپا برای فشار به ایران، با خیالی آسوده از این توافق خارج شد.
دولتمردان و رسانه‌های زنجیره‌ای در سال‌های اخیر به دفعات مدعی شده‌اند که خروج آمریکا از برجام صرفا یک اقدام شخصی از سوی ‌ترامپ بوده و اگر شخص دیگری و به‌خصوص اگر یک  دموکرات در کاخ سفید بود، هرگز چنین اتفاقی رخ نمی‌داد.
این در حالی است که پروژه «خروج از برجام» یک برنامه تعریف شده در سیستم حاکمه آمریکا بود. یعنی چه دولت دموکرات بر سر کار بود و چه دولت جمهوری‌خواه، آمریکا با توجه به رویکرد انفعالی دولت روحانی، از برجام خارج می‌شد. جان کری، وزیر خارجه دولت اوباما- شهریور ۹۷- با‌ اشاره به این مسئله که اگر ما- دموکرات‌ها- هم در کاخ سفید بودیم، به وقتش از برجام خارج می‌شدیم، تأکید کرد که ‌ترامپ می‌توانست امتیاز بیشتری از ایران بگیرد و سپس از برجام خارج شود.
استمرار سیاست ترامپ در دولت بایدن
مدعیان اصلاحات و برخی دولتمردان تاکید کرده بودند که اگر جان کری در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا پیروز شود، بلافاصله به برجام بازخواهد گشت.
اما برخلاف این ادعا، بایدن به هیچ عنوان چنین اقدامی انجام نداد و تاکنون نیز سیاست ضدایرانی ترامپ را ادامه داده است.
نکته قابل توجه اینجاست که مقامات دولت بایدن صراحتا اعلام کرده‌اند که در صورت بازگشت آمریکا به برجام، هیچ تضمینی وجود ندارد که دولت بعدی در توافق بماند و شاید مجددا از برجام خارج شود.
مکانیسم ماشه
یکی از مفاد قابل تأمل در برجام، بند ۳۷ است که به «مکانیزم ماشه» مشهور است. دولت ترامپ، ابتدا تصور می‌کرد حالا که به واسطه اروپا از روحانی تضمین گرفته تا ایران در برجام بماند، می تواند تحریم‌ها را برگرداند و ایران به زانو درآید. اما بعدها که مقاومت ایران را دید، خواستار استفاده از مکانیسم ماشه شد که به اعتبار خروج از توافق، ناممکن بود.
حالا دولت بایدن می خواهد بدون انجام تعهدات، به توافق برگردد و دوباره به مکانیسم ماشه دسترسی پیدا کند. این مضحک‌ترین شیوه اظهار پشیمانی برای بازگشت به یک توافق است؛ بهره‌مندی از مزایا و امکانات آن، بدون جبران عهدشکنی!
موضع جمهوری اسلامی ایران روشن است: برداشتن همه تحریم‌های برجامی و پسابرجامی، به شکلی که ایران بتواند بدون کارشکنی، صادرات و واردات داشته باشد، نفت بفروشد، و بتواند با درآمد خویش تجارت کند. در غیر این صورت، اقدامات بی‌ارزش اخیر، هیچ خللی در اراده قاطع ایران برای توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی و گام‌های بعدی نخواهد داشت.