نگاهی به فضایل شب‌های قدر در مکتب علوی-بخش نخست
گر برانند و گر ببخشایند ره به جـای دگر نمی‌دانیـم
گروه گزارش
برترین شب، شب قدر، یکی از شب‌های ماه رمضان، شبی که از هزار ماه برتر است.
شب قدر شب نزول قرآن، تقدیر امور، بخشش گناهان است.
شب قدر بزرگترین سند امامت و تداوم آن در طول زمان است.
شب زنده داران باید تلاش کنند تا غفران الهی در این شب شامل حالشان گردد.
دیشب اولین شب از شب‌های پرفضیلت قدر بود و امروز روز ضربت‌خوردن امیر مومنان امام علی علیه‌السلام است و مراسم لیالی قدر با رعایت پروتکل‌های بهداشتی دیشب در مکان‌های مختلف مذهبی کشورمان برگزار شد و در دوشب دیگر هم ادامه خواهد داشت.
در گزارش امروز و فردای کیهان به موضوع اهمیت شب‌های قدر و نقش آن در تقدیر یک ساله انسان و همچنین عدالت محوری در مقام امام اول شیعیان حضرت علی(ع) خواهیم پرداخت.
قدر و تقدیر در یک شب سال
«قدر» در لغت به معنای‌اندازه و‌اندازه‌گیری است و «تقدیر» نیز به معنای اندازه‌گیری و تعیین است؛ اما معنای اصطلاحی «قدر»، عبارت است از ویژگی هستی و وجود هر چیز و چگونگی آفرینش آن و به عبارت دیگر،اندازه و محدوده وجودی هر چیزی «قدر» نام دارد.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدمهدی مرادی کارشناس و مبلغ امور دینی در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: « در دیدگاه نظام و حکمت الهی و در نظام آفرینش، هر چیزی اندازه خاصی دارد. در واقع شب قدر به ما می‌فهماند که در کنار این موضوع که جهان حساب و کتاب دارد، هر فردی با دعا و تضرع به درگاه الهی می‌تواند در تغییر تقدیر خود نقش داشته باشد و این اتفاق در شب‌های قدر رقم خواهد خورد.»
وی در پاسخ به این سؤال که در میان سه شب خاص که به شب‌های قدر معروف است کدام یک را باید شب قدر بنامیم، می‌گوید: « هر سه شب، یعنی شب نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم را می‌توان شب قدر نامید و هر کدام اهمیت خاص خود را دارد و برای اهمیت هر کدام احادیث و روایات و دستورالعمل‌های خاص و بعضا مشترکی داریم که باید در این شب‌ها انجام دهیم.»
این مبلغ دینی در ادامه تصریح می‌کند: «شب‌های قدر، شب‌های بسیار با اهمیتی هستند که همه مقدرات سالانه انسان با ملاحظه، اراده، اختیار و قابلیت‌های انسان رقم می‌خورد. بر اساس روایات مسند موجود شب قدر یکی از شب‌های نیمه دوم ماه مبارک رمضان است که طبق روایات ما، یکی از شب‌های نوزدهم یا بیست و یکم و به احتمال زیادتر، بیست و سوم ماه مبارک رمضان است. دراین شب که شب نزول قرآن به شمار می‌آید امور خیر و شر و نفع و ضرر مردم، ولادت، مرگ، انواع روزی، طاعت، گناه و خلاصه هر حادثه‌ای که در طول یک سال متناسب با اراده، دعا و قابلیت انسان واقع می‌شود، تقدیر
می‌گردد.»
وی در بخش دیگر سخنانش تاکید می‌کند: « همچنانکه قرآن مجید فرموده شب قدر برتر از هزارماه است، شب قدر هر سال تکرار می‌شود و مقدرات هر فردی مکتوب و خدمت امام زمان (عج) عرضه می‌شود. همچنانکه در روایات معصومین علیهم‌السلام آمده است، عبادت در این شب، فضیلت فراوان دارد و بهره‌برداری معنوی و عبادی از این شب پر فضیلت در نیکویی سرنوشت یک ساله انسان بسیار مؤثر و مهم است.»
فضیلت‌های شب قدر
در روایات معصومین(ع)
شب قدر از شب‌هاي باعظمت و بااهميت سال است. دليل فضيلت اين شب بر ديگر شب‌ها، اموري است كه در اين شب بر انسان محقق و مقدر مي‌شود كه به برخي از اين فضيلت‌ها اشاره می‌‌كنيم:
1.آمرزش گناهان: امام صادق عليه السلام می‌فرمایند:« شب قدر آغاز و انجام سال است.»
امام كاظم عليه السلام فرموده است: «هر كس شب قدر غسل كند و تا طلوع سپيده شبزندهداري نمايد، از گناهان خود بيرون ميرود.»
2. قلب رمضان: امام صادق عليه‌السلام می‌فرماید: «از كتاب خدا استفاده مي‌شود كه شماره ماه‌هاي سال نزد خداوند دوازده ماه است و سرآمد ماه‌ها ماه رمضان است و قلب ماه رمضان، ليلهًْ‌القدر است»
3. برتر از هزار ماه: نزول همه فرشتگان و روح در شب قدر بر زمين و سلام دادن به بندگان خدا، نشانه شرافت آن بر هزار ماه است.
درباره اين شب در قرآن مي‌خوانيم: «لَيلهًْ القَدرِ خَيرٌ مِن اَلفِ شَهرٍ» و در دعاي چهل و چهارم از صحیفه سجادیه آمده است: «فَضلُ لَيلهًْ واحِدَةُ مِن لَياليهِ، عَلَي لَيالي اَلفَ شَهرٍ و سمّاهَا لَيلهًْ القَدرِ؛ فضيلت يكي از شب‌هاي ماه رمضان از شب‌هاي هزار ماه برتر است؛ شبي كه خدا آن را شب قدر نام نهاده است»
4.سَرور شب‌ها: پيامبر اعظم صلي‌الله عليه و آله فرمود: شب قدر، سَروَر شب‌هاست.
نزول قرآن در شب قدر
آنچه از آیات قرآن به دست می‌آید، بیانگر نزول قرآن در شبی از شب‌های ماه مبارک رمضان است:
1.«شَهرُ رَمَضانَ الَّذِی اُنزِلَ فیهِ‌القُرانُ»
(بقره / 185)
2.«اِنّا اَنزَلنهُ فی لَيلهًْ مُبرَکةٍ»
(دخان / 3)
3.«اِنّا اَنزَلنهُ فی لَيلهًْ القَدر» (قدر / 1)
آیه اول با صراحت می‌گوید که قرآن در ماه رمضان نازل شده است. از آیه دوم می‌توان دریافت که این نزول، دریک شب مبارکی انجام گرفته است. با توجه به این دو آیه، روشن می‌شود که این شب مبارک، یکی از شب‌های ماه رمضان است. در آیه سوم، خداوند می‌فرماید: «ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم.» از ضمیمه این سه آیه، می‌توان چنین نتیجه گرفت: «در ماه رمضان، شب بابرکتی به نام شب قدر، وجود دارد که قرآن در آن شب، نازل شده است.»
شب قدر و اهل بیت علیهم‌السلام
مرحوم آیت‌الله ممدوحی استاد اخلاق در یکی از درس‌های خود که در شب‌های ماه مبارک رمضان برگزار می‌شد به این موضوع اشاره می‌کند: «خداوند متعال در قرآن کریم سوره مبارکه قدر می‌فرماید: «تَنَزَّلُ الْمَلَائِکةُ وَ الرُّوحُ...». اینجا طبق ادبیات عرب، تنزّل، فعل مضارع است و بر استمرار دلالت دارد و این مطلب گویای آن است که در هر شب قدری در هر سال ملائکه نازل می‌شوند. خب سؤال اینجا است که از زمان وفات پیامبراسلام صلی الله علیه و آله تا زمان حاضر که شب قدر، موجود و تنزل ملائکه ادامه داشته فرشتگان بر چه کسی نازل شده‌اند؟ آیا بر بزرگان و علمای شیعه یا اهل سنت و یا بر مردم هر زمان؟! آیا کسی این ادعا را داشته است که ملائکه بر من نازل می‌شوند؟ اما واقعیت امر این است که ما بر اساس اسناد معتبر در کتب شیعه و سنی معتقدیم مهبط ملائکه در زمان حال، با استناد به روایات شیعه و اهل سنت، فرزند بلا فصل امام حسن عسکری علیهماالسلام می‌باشد که زنده، حاضر و ناظر بر تمامی رفتار ما می‌باشد.»
حضرت موسی علیه‌السلام به خداوند عرض کرد: خداوندا! می‌خواهم به تو نزدیک شوم، فرمود: قرب من از آن کسی است که شب قدر بیدار شود، گفت: خداوندا! رحمتت را می‌خواهم، فرمود: رحمتم از آن کسی است که در شب قدر به مسکینان رحمت کند: گفت: خداوندا! جواز گذشتن از صراط را از تو می‌خواهم فرمود: آن، از آن کسی است که در شب قدر صدقه‌ای بدهد. گفت خداوندا! از درختان بهشت و از میوه‌هایش می‌خواهم، فرمود: آنها از آن کسی است که در شب قدر تسبیحش را انجام دهد.
گفت: خداوندا! رهایی از جهنم را می‌خواهم، فرمود: آن، از آن کسی است که در شب قدر استغفار کند. گفت: خداوندا خشنودی تو را می‌خواهم، فرمود: خشنودی من از آن کسی است که در شب قدر دو رکعت نماز بگذارد.
شب قدر در سخن و سیره بزرگان
گاهی هواپیما برای فرود آمدن به طرف فرودگاه می‌آید ولی به خلبان پیغام می‌دهند به علت شلوغ بودن و فرود هواپیماهای زیادی در فرودگاه، فعلا فرود آمدن ممکن نیست. شب قدر هم، ملائکه بر قلب ما نازل می‌شوند لکن جای خالی برای فرود آمدن پیدا نمی‌کنند (زیرا قلب ما پر از محبت دنیا، خانه، ماشین، پست و مقام، پول و ثروت و حب معروفیت و مشهوریت و... است) لذا بر می‌گردند.
کارشناسان مذهبی معتقدند قلب خودت را از غیر خدا خالی کن تا نور خدا و ملائکه خدا بر قلب تو نازل شود.
شخصی به حضرت امیر مؤمنان علی علیه‌السلام عرض کرد: شما چگونه به این مقام رسیدید؟ حضرت فرمودند: جلوی در خانه دل نشستم و غیر خدا را راه ندادم.
در کندوی زنبورها همیشه چند زنبور ایستاده‌اند و اگر اجنبی یا زنبوری که روی گل‌های بدبو نشسته بخواهد داخل شود، جلوی او را می‌گیرند و نمی‌گذارند داخل شود، ما هم باید از این زنبورها یاد بگیریم. شخصی نزد آیت‌الله العظمی اراکی رحمه‌الله آمد و تقاضای موعظه کرد، آقا از او پرسیدند: شغلت چیست؟ گفت: نجّار. آقا به او فرمودند: یک در هم برای خود بساز و بگذار جلوی دلت!
ادب بندگی
شنیده‌ایم که تقدیر یک ساله در چنین شبی رقم می‌خورد. گفته‌اند برخی از بندگان خالص خدا در چنین شبی به چه برکات و فضائل و جوائزی نائل شده‌اند و هر چه بیشتر گفته‌اند و شنیده‌ایم و خوانده‌ایم، این پرسش در نهانخانه ذهن ما بیشتر روییده است که به راستی راز تفاوت دریافت‌ها در ماه مبارک رمضان و به ویژه در شب قدر چیست؟
از امیرالمؤمنین علیه‌السلام چنین نقل شده است:
«عَلَی قَدرِ النِّیه تَکُونُ مِنَ اللهِ العَطیه؛ عطیه و بخشش خداوند به‌اندازه نیت انسان‌ها است.»
معنای این سخن از این جهت روشن است که آدمیان به تناسب نیت‌های گوناگون و رنگارنگ خود، به گونه‌ای متفاوت از هدایا و عطایای حضرت حق بهره می‌برند. اگر نیت انسان‌ها را ظرف وجود آنها بدانیم، در حقیقت، اختلاف نیت‌ها است که اختلاف ظرف‌ها و ظرفیت‌ها را در پی دارد.
شب قدر یک فضیلت دیگر هم دارد و آن شب رستگاری امام علی علیه‌السلام و ایام ضربت خوردن و شهادت مولای متقیان امیرمومنان علیه‌السلام است.
شب قدر زیباترین شب آفرینش است؛ شبی که سرنوشت زمینیان و آسمانیان به هم گره می‌خورد و رفت وآمد ملائک، دامن دامن نور و سلام و عشق به زمین می‌آورد.