پرسش:
انسان به‌طور کلی چه دشمنانی در این دنیا دارد و نقش دین و ایمان به خدا در مقابله با این دشمنان چگونه است؟
پاسخ:
برای اینکه انسان جایگاه و ارزش و اهمیت دین و ایمان الهی را برای خودش درک کند، یک راهش این است که دشمنان واقعی خودش را بشناسد و آن وقت ببیند دین و مذهب در مقابل این دشمنان چه موضعی دارد؟ آیا به جز دین و مذهب و ایمان به خدا هیچ عامل و قدرت دیگری قادر بر غلبه و شکست دشمنان انسان خواهد بود؟ در اینجا اهم دشمنان واقعی انسان را ذیلاً مطرح می‌کنیم.
اهم دشمنان واقعی انسان
1- جهل و نادانی
جهل و نادانی بدون شک دشمن واقعی انسان است. پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید:؛ عقل و خردمندی هر انسانی دوست او و جهالت و نادانی و بی‌خردی هرکسی دشمن او است(اصول کافی، ج1، ص11) آری نقطه مقابل جهل و نادانی علم و عقل است. انسان به هر درجه عاقل و خردمند و به هرنسبت عالم و دانا باشد این دشمن به نام جهل و نادانی از او دور می‌شود و با این دوست به نام عقل و علم زندگی می‌کند و آثار بدی که از دشمن جهل و نادانی به او می‌رسد از او دور می‌شود.
2- ضعف و ناتوانی
دشمن واقعی دیگر انسان ضعف و ناتوانی است، انسان به هر درجه‌ای که ضعیف و ناتوان باشد، بیچاره و مغلوب خواهد بود. ضعف و ناتوانی در برابر عوامل طبیعت، سیل‌ها، زلزله‌ها، انواع خطرات و قحطی‌ها و... نقطه مقابل ضعف و ناتوانی قدرت و توانمندی است. وقتی که انسان قدرت و توانمندی پیدا می‌کند، با دشمنان واقعی خود در طبیعت می‌تواند مبارزه کند و بر آنها غالب و پیروز شود. دین و ایمان به خدای متعال چنان به انسان قدرت و توانمندی بالایی می‌دهد که انسان با کمال صبر و مقاومت می‌تواند بر تمام موارد و مصادیق ضعف و ناتوانی و بلایای طبیعی و انواع خوف و خطرها غالب شود و هیچ‌گاه شکست را به خود راه ندهد.
3- بیماری
بیماری یکی دیگر از دشمنان واقعی انسان است که سعادت و نشاط و خوشی زندگی را از انسان می‌گیرد. نقطه مقابل بیماری سلامتی است که یکی از نعمت‌های بزرگ خدای متعال است. پیامبر گرامی(ص) می‌فرماید: «نعمتان مجهولتان، الصحهًْ و الامان» دو نعمت است که مردم به آنها توجه ندارند و قدر آنها را نمی‌دانند: یکی صحت و سلامت و دیگری امنیت است(خصال شیخ صدوق، ص70) از نظر فقه اسلام هرچیزی که سلامتی انسان را به خطر بیندازد حرام است. به تعبیر دیگر هرکاری که منجر به آسیب‌رسانی و آفت‌زدگی عضوی از اعضای انسان پیش از وقت طبیعی آن شود شرعا حرام است و وظیفه عقلی و شرعی انسان این است که صحت و سلامت بدن خود را در تمامی ابعاد حفظ کند و به مقابله با هر نوع بیماری و آسیب برود.
4- اضطراب و دلهره
دشمن واقعی دیگر انسان اضطراب و دلهره است. انسان احتیاج به امنیت ذهن و آرامش روح و روان دارد. و اگر به هر علتی دائماً در حالت دلهره و اضطراب بسر ببرد و اعصابش تحریک شود و به هم بریزد، چنانچه تمام نعمت‌های دنیا برای او فراهم باشد، زندگی برایش لذت‌بخش نخواهد بود. در اینجا تنها عاملی که می‌تواند امنیت و آرامش روانی انسان را تأمین نماید و بر این دشمن غلبه کند دین و ایمان به خدا است. جمله معروف قرآن کریم در این زمینه «الا بذکرالله تطمئن القلوب» است که تأکید دارد فقط با یاد خدا است که دلها آرام می‌گیرد (رعد- 28).
5- فقر و تنگدستی
یکی دیگر از دشمنان واقعی انسان فقر و تنگدستی است که جسم و روح انسان را تحت تأثیر قرار داده و از حالت تعادل و حرکت در مسیر رشد و تعالی خارج می‌کند. اگرچه فقر و تنگدستی در محیط اجتماعی انسان عارضی است، اما غالب انسان‌های روی کره زمین به نوعی با این پدیده تلخ روبرو هستند و تلاش می‌کنند خود را از گرداب فقر به هر نحو ممکن بیرون بکشند. به تعبیر امام علی(ع): «الفقر الموت الاکبر» تنگدستی بزرگترین مرگ است (نهج‌البلاغه - حکمت 163). در این راستا دین و ایمان به خدا بزرگترین نیرو و توانمندی را به انسان می‌دهد تا بتواند با این دشمن واقعی مبارزه کند و خود را از شرایط فقر نجات دهد. دینی که موکداً از انسان‌ها می‌خواهد برای رهایی از فقر و تنگدستی هم دعا کنند (اللهم اغننا من الفقر، اللهم سد فقرنا بغناک) با تلاش‌های بی‌وقفه و خستگی‌ناپذیر خود به جنگ این دشمن بروند «لیس للانسان الا ما سعی» انسان جز با تلاش و کوشش خود بهره‌ای نمی‌برد (النجم- 39).
ادامه دارد