گالیا توانگر
امروزه جهان تشنه شادکامی، امیدواری، آرامش و شفقت است. شاد بودن می‌تواند یکی از بزرگ‌ترین مبارزات ما در زندگی باشد. برای شاد بودن باید بر افکار شاد تمرکز کنیم، رنج‌هایمان را ببینیم و فضایی را به توسعه هیجانات مثبت اختصاص دهیم. احساس شادکامی یک احساس درونی است که با نشاط، خنده، لذت، امید، احساس رضایت و خوش‌بینی و حس سعادت همراه است و این احساس مهم هم به‌صورت گذرا و حسی و هم به‌صورت بلندمدت و پایدار در فرد به وجود می‌آید.
لاستیک چرخ دوچرخه‌ام که باد نداشت، تلنبه را برمی‌داشتم و بادش می‌کردم، گاهی باز کج‌وکوله می‌شد، خالی می‌شد. می‌فهمیدم خاری، میخی، تیغی چیزی فرورفته و تایر را سوراخ کرده، دل‌وروده‌ لاستیک را می‌ریختم بیرون، توی تشت آب بالا و پایینش می‌کردم تا آن حباب‌های ریز پیدا شود و سوراخ را پیدا کنم.
توی جعبه ابزار بابا همه چیز پیدا می‌شد، از شیر مرغ تا جان آدم. اول از یک چسب مایع استفاده می‌کردم، بعد آن ‌یکی که شبیه چسب‌زخم بود، پروسه عجیبی داشت این پنچرگیری، من خوب بلدش بودم. در واقع اول که بلد نبودم، نیاز باعث شد یادش بگیرم، نمی‌شد هر بار که دوچرخه پنچر می‌شد، منتظر بمانم بابا دوچرخه را پشت ماشین بار بزند و ببرد پنچرگیری کند و به خانه برگرداند، صبرش را نداشتم؛ همین شد آستین بالا زدم و به هر جان کندنی بود یادش گرفتم.
زندگی هم گاهی چرخش پنچر می‌شود، ناگهان توی وجودت چیزی خالی می‌شود، مثل موبایل که شارژ خالی می‌کند، یک روزهایی پُر می‌شوی از غصه، بی‌انگیزگی، فکرهای مزخرف. سخت است همت کردن، آستین بالا زدن و آن سوراخ را پیداکردن، اما شدنی است، شما که کمتر از یک بچه ده، یازده ساله نیستید، هستید؟!
تمایز بین خوش‌بینی محض و امیدواری
آیا امیدواری همان خوش‌بینی است؟ در پاسخ به این سؤال ساده اما مهم زیبا مصطفوی یک مشاور توضیح می‌دهد: « خوش‌بینی به معنای انتظار وقوع رویدادهای مثبت در آینده است. به عبارت دیگر، فرد خوش‌بین وقتی نمی‌داند که از بین دو سناریویِ مطلوب الف و سناریوی نامطلوب ب کدام‌یک روی خواهد داد، فرض می‌کند سناریوی الف روی می‌دهد یا دست‌کم، احتمال وقوع الف را بیشتر فرض می‌کند؛ اما امید به ویژگی‌های فرد و توانایی فرد در ساختن آینده‌ی مطلوب اشاره دارد.»
وی در ادامه می‌گوید: « کسی که امیدوار است، اراده کرده و می‌خواهد که در مسیر هدفی که تعیین کرده حرکت کند و معتقد است که اگر مانعی در سر راه رسیدن به هدفش ایجاد شود، می‌تواند مسیر تازه‌ای برای رسیدن به آن هدف پیدا کند.»
این مشاور در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «همچنین به‌خاطر داشته باشید که دو مؤلفه‌ قدرتِ اراده و قدرتِ یافتن مسیر در کنار هم، امیدواری را می‌سازند و یکی از آنها به‌تنهایی برای امیدواری کافی نیستند؛ البته این دو روی یکدیگر هم تأثیر دارند و از هم مستقل نیستند.»
وی می‌افزاید: « در تفکر امیدوارانه فرد مسیرهای مختلفی را برای رسیدن به اهدافش می‎سازد، زیرا موانع احتمالی را پیش‌بینی کرده و انتظار ندارد که مسیر رسیدن به هدف آسان باشد. فرد امیدوار از سطوح بالایی از عاملیت برخوردار است؛ یعنی با پشتکار است و انگیزه‌هایش را برای رسیدن به اهدافش حفظ می‌کند. امیدواری به زندگی منجر می‌شود که فرد با انرژی به ساخت نقشه‎های جدید و متفاوت برای ازبین‌بردن موانع بپردازد. امیدواری به زندگی باید به‌صورت یک مهارت شناختی در نظر گرفته شود که توانایی یک فرد برای حرکت پایدار به سمت اهداف را نشان می‌دهد.»
مصطفوی با یک چشم‌انداز واقع‌گرایانه متذکر می‌شود: « زندگی به‌ندرت دقیقاً بر اساس آنچه ما در ذهن تصور کرده‌ایم پیش می‌رود. گاه باید برای رسیدن به یک نقطه چندین بار تغییر مسیر داد؛ اما مهم این است که همواره به رسیدن به مقصد امیدوار باشید. امیدواری به آینده، شجاعت گام برداشتن در مسیرهای مختلف را در ما ایجاد کرده و انگیزه لازم برای سفر را توشه راهمان قرار می‌دهد. سه مؤلفه اهداف، مسیرها و عاملیت همانند رنگ‌های رنگین‌کمان امیدواری را نشان می‌دهند. زیبایی رنگین‌کمان را به یاد داشته باشیم و امید را همواره زینت آسمان ذهنمان قرار دهیم.»
آدمی به امیدواری زنده است
انسان‌هایی که امیدواری به زندگی را انتخاب کرده‌اند، قوانین را به‌منظور بسط دادن مهارت‌هایشان تغییر می‌دهند. آنها همواره کمی عدم قطعیت را حتی به اهدافی که تحقق آنها قطعی به نظر می‌رسد، اضافه می‌کنند. در یک‌کلام به‌جای این‌که خوش‌بینی محض داشته باشند و همواره نتیجه مثبت را به‌صورت صددرصدی مدنظر قرار دهند، واقع‌بینانه درصدی هم احتمال می‌دهند که نتیجه به گونه دیگری رقم بخورد، اما این سد بزرگی بر سر تلاش و پیگیری‌های دائمی آنها نمی‌شود.
افراد امیدوار به تغییر موقعیت‌هایی که شکست در آنها قطعی به نظر می‌رسد، می‌پردازند و غیرممکن را ممکن می‌سازند. افرادی که امیدواری به زندگی را انتخاب کرده‌اند، معتقدند برای رسیدن به اهدافی که غیرقابل‌دسترس می‌نمایند نیز راهی وجود دارد و با این دیدگاه به سمت هدف حرکت می‌کنند.
انسان با دیدگاه امیدواری به زندگی مسیرهای مختلفی را برای رسیدن به هدفی مشخص می‌سازد. تفکر مسیر یک توانایی شناختی برای تولید و ساخت مسیرهای مختلفی است که شما را به سمت هدفتان هدایت می‌کند.
بهداد کریمی یک روانشناس توضیح می‌دهد:
« انسان با دیدگاه امیدواری به زندگی در کنار اولین مسیر برای رسیدن به هدف، مسیرهای جایگزین ممکن دیگری نیز که به هدف منتهی می‌شوند، در نظر می‌گیرد. با دیدگاه امیدواری به آینده، فرد در برابر تغییر احتمالی مسیر و انتخاب مسیرهای جایگزین کاملاً انعطاف‌پذیر می‌شود.»
وی در ادامه می‌افزاید: « در کنار تفکر مسیر، تفکر عاملیت قرار دارد. تفکر عاملیت، متوجه سطوحی از انگیزه، اطمینان و توانایی فرد در دنبال‌کردن مسیرهای مختلفی است که او را به اهدافش می‌رساند. در این تفکر اعتقاد و انگیزه برای پیروی از مسیرهای منتهی به هدف کلید اساسی است.
تفکر عاملیت، انرژی ذهنی برای شروع و ادامه یک مسیر تا رسیدن به هدف است. یک فرد با سطوح بالای امیدواری به زندگی مرتب به خود می‌گوید: من می‌توانم و من متوقف نمی‌شوم.»
این روانشناس در تبیین نحوه برخورد انسان با دیدگاه امیدواری در برابر مشکلات و چالش‌های زندگی می‌گوید: « تفکر عاملیت در هدف‌گرایی بسیار مهم است، اما در زمان مواجهه افراد با موانع موجود در مسیر معنای مخصوصی به خود می‌گیرد.
در مواجهه با موانع، عاملیت باعث می‌شود تا فرد با انگیزه لازم به انتخاب بهترین مسیر جایگزین بپردازد. برای امیدواری به زندگی، تفکر مسیر و عاملیت باید در کنار یکدیگر باشند. داشتن هدف در زندگی بسیار ضروری است؛ اما نباید فراموش شود که وجود موانعی که رسیدن به اهداف را با مشکل همراه می‌سازند هم غیرقابل‌اجتناب است.
اگر امیدواری به آینده وجود داشته باشد، فرد در مواجهه با یک مانع، تفکر مسیر را به کار می‌گیرد و به جست‌وجوی راه‌های جایگزین می‌پردازد و البته تفکر عاملیت، انگیزه لازم برای جست‌وجوی راه‎های جدید و استقامت در راه رسیدن به هدف را به فرد می‌دهد.»
نشاط و امید در قلب خانواده
در عصر امروز افزایش دغدغه‌های زندگی باعث شده که اعضای خانواده زمان زیادی را به ‌وقت‌گذرانی در کنار هم اختصاص ندهند.
 تلاش برای حفظ موقعیت شغلی و ارتقا مقام یافتن در حرفه خود، باعث نادیده‌گرفتن نیازهای خانواده و داشتن رابطه‌ای عمیق و صمیمی با اعضای خانواده می‌شود.
داشتن فعالیت‌های روزمره مشترک مانند غذا خوردن و یا صحبت‌کردن والدین با فرزندان قبل از خواب باعث افزایش انگیزه فرزندان و شکوفایی آنها خواهد شد.
میترا بیات یک فرهنگی و کارشناس علوم تربیتی ضمن بیان مطلب بالا در ادامه می‌گوید: « یکی دیگر از روش‌هایی که به ایجاد رابطه‌ای عمیق بین اعضای خانواده کمک می‌کند، انجام فعالیت‌های گروهی مانند آماده‌کردن غذا و یا تمیزکردن منزل است. انجام این‌گونه فعالیت‌ها نه‌تنها باعث ایجاد روابط صمیمانه بین اعضای خانواده می‌شود، بلکه به کودکان در کسب مهارت جدید نیز کمک خواهد کرد.
تقویت رفتارهای خوب کودکان با دادن پاداش به آنها بسیار مهم است، اما با این حال نیازی به سخت‌گیری در این مورد نیست. پاداش می‌تواند هر چیزی باشد؛ حتی 1 الی 2 ساعت بیشتر خوابیدن در روزهای تعطیل.
والدینی که دارای بیش از یک فرزند هستند باید سعی کنند که به هر یک از فرزندان خود زمان مشخصی را در طول روز اختصاص دهند؛ حتی ده دقیقه. این زمان مشخص به فرزندان کمک می‌کند تا احساس باارزش بودن کنند.
داشتن فعالیت‌های روزمره مشترک مانند غذا خوردن و یا صحبت‌کردن والدین با فرزندان قبل از خواب باعث افزایش انگیزه فرزندان و شکوفایی آنها خواهد شد.»
این کارشناس علوم تربیتی در ادامه می‌گوید: « برای نشان‌دادن ارزش وجودی اعضای خانواده خود بابت تلاش‌های آنها در جهت بهبود روابط خانوادگی‌تان قدردانی کنید.»
گاهی لازم است از تأکید کردن بر روی انجام تکالیف مدرسه برای فرزندان خود صرف‌نظر کرده و با آنها به انجام فعالیت‌های تفریحی مختلف مانند گشت‌وگذار، پیاده‌روی، صرف غذا در بیرون از منزل و یا مهمانی‌های غافلگیرکننده بپردازید که این‌گونه فعالیت‌ها علاوه‌بر بهبود روابط خانوادگی، به بازیابی انرژی و رهایی از استرس و اضطراب ناشی از فعالیت‌های روزانه نیز کمک خواهد کرد.
بیات، ضمن توصیه به این‌که باید والدین به ایجاد عادات خوب در بین اعضای خانواده همت گمارند، می‌گوید: «انجام فعالیت‌های ورزشی مانند دویدن در طبیعت فرصتی برای با هم بودن اعضای خانواده را فراهم می‌کند و الگویی مناسب از والدین را برای فرزندان ایجاد خواهد کرد. انجام تمرینات ورزشی با اعضای خانواده نیز به ایجاد حس مثبت و کاهش استرس و اضطراب روزانه‌تان کمک خواهد کرد.
خوردن غذاهای ناسالم ممکن است برای بسیاری از افراد لذت‌بخش باشد، اما در نهایت باعث آسیب رسیدن به‌سلامت فردی خواهد شد. با حذف این‌گونه غذاها از رژیم غذایی روزانه خود و جایگزین‌کردن غذاهای سالم مانند میوه و سبزی‌های سالم به‌جای این‌گونه مواد مضر، به افزایش سلامت خانواده خود کمک کنید.»
داشتن اخلاق خوش، زمینه‌ساز نشاط
یکی دیگر از عوامل ایجاد شادی و نشاط، گشاده‌رویی است؛ زیرا خوش‌رویی کینه‌ها را می‌زداید، دل‌ها را پیوند می‌دهد و جو حاکم بر خانواده را شاداب و باطراوت می‌کند.
البته اخلاق نیک، تنها خنده‌رویی و خوش‌خلقی نیست؛ بلکه علاوه‌برآن، داشتن صفات و خلق‌وخوهای پسندیده و مدارا با افراد است. اساس زندگی زناشویی نیز در پرتو حُسن اخلاق فراهم می‌شود.
اخلاق هر انسانی، تأثیر مستقیمی در زندگی او دارد. این تأثیر، در محیط خانواده نقش‌آفرین‌تر است؛ زیرا مسائل عاطفی در خانواده، بر مسائل دیگر غلبه دارد و اگر اعضای خانواده از اخلاقی نیکو بهره‌مند باشند، محیط خانواده به جایگاه شادابی تبدیل می‌شود و در غیر این صورت، به جهنمی سوزان تبدیل خواهد شد. امام علی‌(ع) می‌فرماید: «با خوش‌اخلاقی، زندگی نیکو و مطلوب می‌گردد.»