نگاهی به اهمیت نامگذاری سال‌ها از سوی رهبر معظم انقلاب - بخش نخست
ترسیم جهت‌گیری کلی کشـور با اعـلام شـعار سـال
رضا الماسی
نامگذاری سال‌ها که در ابتدای هرسال توسط رهبر انقلاب صورت می‌گیرد، عملی نمادین برای تمرکز نیروهای حاکمیتی و مردمی است تا حرکت عمومی کشور در سال بر یک مدار واحد قرار بگیرد و موجب جبران کاستی‌ها و تقویت نقاط قوت گردد. ظهور این مهم در سال‌های متمادی کاملاً روشن است و نتایج عینی آن به میزان توجه مردم و مسئولان به این شعارها در طول سال متغیر
بوده است.
***
رهبر معظم انقلاب اسلامی از سال 69 به بعد در ابتدای هرسال بر یک مسئله و موضوع به‌عنوان مسئله مورد تأکید نظام اشاره می‌کردند تا اینکه به طور رسمی از سال 1378 بنا را بر نامگذاری سال‌ها گذاشته و در سخنرانی نوروزی‌شان نام سال را انتخاب و معرفی فرمودند. از آن سال به بعد این مسئله به‌صورت یک سنت، همه‌ساله تکرار شد. بر اساس قانون اساسی کشور، ترسیم و ابلاغ سیاست‌های کلی نظام و جهت‌گیری کلی کشور برعهده رهبری نظام قرار دارد. یکی از روش‌ها و شیوه‌های ترسیم جهت‌گیری کلی نظام و مسئولان که حضرت آقا آن را مطرح و دنبال کرده‌اند، همین انتخاب شعار و نامگذاری سال‌های مختلف بوده که به اذعان قریب به‌اتفاق کارشناسان تأثیر بسزایی در حرکت کلی دستگاه‌های مختلف در سال‌های مختلف به سمت اهداف ترسیم شده
داشته است.
سنت 32 ساله
آنچه در ادامه می‌خوانید، نام سال‌ها و دلایل نامگذاری آن از سال 1378 تاکنون است. همچنین رویکردهایی که رهبر انقلاب از سال 1369 تا سال 1377 روی آن تأکید داشته‌اند نیز در این گزارش آمده است.
1369 تأکید بر «تحول درونی و اصلاح امور»
1370 تأکید بر «صبح روشنی»
1371 تأکید بر «تحکیم معنویت»
1372 تأکید بر «عدالت اجتماعی»
1373 تأکید بر «صرفه‌جویی»
1374 تأکید بر «وجدان کاری، انضباط اجتماعی، انضباط اقتصادی»
1375 تأکید بر «ضرورت پرهیز از اسراف و حفظ ثروت و منابع عمومی کشور»
1376 تأکید بر «توجه به معنویات و فضایل اخلاقی»
1377 تأکید بر «صرفه‌جویی و پرهیز از اسراف، قناعت و پایداری بر مواضع اسلامی و انقلابی»
جدول زیر نامگذاری سال از 78 تا 97 را طی 20 سال گذشته نشان می‌دهد.
سال نام سال
1378 امام خمینی(ره) {این نامگذاری به دلیل صدمین سالگرد تولد امام بود}
1379 امام علی(ع) {سال 79 همراه با دو عید غدیر بود}
1380 اقتدار ملی و اشتغال‌آفرینی
1381 سال عزت و افتخار حسینی {در سال 80 ماه محرم دو بار تکرار شد، هم در فروردین و هم در اسفند}
1382 خدمتگزاری
1383 پاسخگویی
1384 سال همبستگی ملی و مشارکت عمومی
1385 پیامبر اعظم {دو بار تاریخ وفات حضرت محمد(ص) به تاریخ قمری، در تقویم این سال بود. یکبار در ابتدای سال و یکی در پایان سال}
1386 اتحاد ملی، انسجام اسلامی
1387 نوآوری و شکوفایی
1388 حرکت مردم و مسئولین به‌سوی اصلاح الگوی مصرف
1389 همت مضاعف و کار مضاعف
1390 جهاد اقتصادی
1391 تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی
1392 حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی
1393 اقتصاد و فرهنگ با عزم ملّی و مدیریّت جهادی
1394 دولت و ملّت، همدلی و هم‌زبانی
1395 اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل
1396 اقتصاد مقاومتی، تولید- اشتغال
1397 حمایت از کالای ایرانی
1398 رونق تولید
1399 جهش تولید
1400 تا لحظه تنظیم این گزارش نامگذاری نشده است.
فایده نامگذاری سال‌ها چیست؟
البته ایده نامگذاری سال‌ها توسط امام خامنه‌ای که چند دهه در حال انجام است، صرفاً یک امر شعاری و مربوط به همان چند روز ابتدایی هرسال نیست.
آقای نوید رضا عرفانیان، فعال فرهنگی، اجتماعی در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کیهان در این باره می‌گوید: «نامگذاری سال‌ها یک نقشه راه چندساله است که در دل خود، ایدئولوژی و اهدافِ نه کوتاه‌مدت که میان‌مدت و بلندمدت را داراست و پیوستگیِ مفهوم و محتوای سال‌های متوالی، به‌خوبی بیانگر این مسئله است.»
او می‌افزاید: «دوست و دشمن آنچه را که باید، از این نامگذاری‌های سالانه دریافت و برداشت می‌کنند که برای نظام جمهوری اسلامی، هر دو برداشت، دارای منفعت و سود است. حداقل بهره برداشت‌های عموم امت واحده این است که می‌تواند به یکپارچگی جامعه اسلامی و تلاش جهت نیل به مدینه فاضله و آرمان‌شهر مهدوی کمک‌های شایانی نماید.»
عرفانیان تصریح می‌کند: «بهره فهم دشمنِ دون نیز از این مسئله، همین است که می‌فهمد جبهه حق، دارای نقشه راه و برنامه و مطالعات راهبردی است.»
به گفته کارشناسان مدیریت اصل اینکه هرسال با یک محوریت خاصی تعریف شود، کار بسیار خوبی است؛ یعنی ما می‌توانیم یکسری از مسائل و مشکلات یا یکسری از امتیازاتمان را مدنظر قرار دهیم و به‌تناسب رفع آن نواقص یا پررنگ کردن آن امتیازات، یک شعاری را برای سال تعریف کنیم. بنابراین استراتژی نامگذاری سال‌ها یک استراتژی کاملاً شناخته‌شده‌ای است و بیشتر هم در قالب شعار مطرح است، یعنی سعی می‌کنند یک جمله بسیار کوتاه یا ترکیب واژگانی هماهنگ باشد تا بتواند مفهوم موردنظر را به بهترین شکل برساند.
حجت‌الاسلام والمسلمین صابر اکبری جدی، رئیس‌مرکز اسلامی مسکو در گفت‌وگویی با اشاره به این مطلب اظهار می‌دارد: «به نظر من نامگذاری سال‌ها طبق همین سیاست و متناسب با ضرورتی که رهبر انقلاب و قبل از ایشان امام خمینی(ره) می‌دیدند بوده و روی آن تأکید می‌کردند تا هم به آن توجه ویژه شود و هم کارها حول این محور متمرکز شود. برخی از این شعارها یک آموزه تربیتی مثل سال پیامبر اعظ (ص) به همراه دارد که به‌نوعی اسوه و الگو بودن پیامبر را مدنظر دارد و هدفش این بود که این مسئله برجسته شود.»
او می‌افزاید: «گاهی این نامگذاری‌ها به‌نوعی می‌خواهد در برابر جریانی که تهدیدکننده است، قرار بگیرد و هشدار بدهد؛ مثلاً سال وحدت ملی و انسجام اسلامی در آستانه یکسری تحرکاتی بود که سلفی‌ها و وهابیون برای تفرقه بیشتر در بحث تکفیر شیعه و سنی و مذاهب دیگر شروع کرده بودند. گاهی هم در بحث نامگذاری‌ها نگاه مدیریتی وجود دارد؛ مثلاً اصلاح الگوی مصرف جزء این بخش است و می‌خواست مشکل مصرف ما را در همه بخش‌ها اعم از خوراک، پوشاک، سوخت، تولید و هرچه که تبدیل به کالایی می‌شود یا به طور مستقیم مصرف می‌شود و از بین می‌رود در کانون توجه قرار دهد. هدف این بود که ما این عیب را هم بشناسیم و هم برطرف کنیم.»
آثار نامگذاری سال‌ها در جامعه
طبیعتاً نفس نامگذاری یک سال به سمت یک هدف یا یک عنوان موجب می‌شود توجه همه اذهان مردم و مسئولان به سمت آن جلب شود و این کمترین اثری است که نامگذاری سال‌ها با خود به همراه دارد.
آقای مهندس میثم رضایی، فعال فرهنگی به گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «تلاش ما باید این باشد که شعار سال به‌عنوان یک نگاه محوری مطرح شود و کم‌کم تبدیل به فرهنگ عمومی‌شود. هرچقدر شعار سال به گفتمان عمومی جامعه تبدیل شود، مطالبات مردمی پیرامون آن نیز افزایش خواهد یافت و حتی موجب به حرکت درآوردن مسئولانی که اعتقاد کمتری به شعار سال دارند می‌شود.»
او ادامه می‌دهد: «قضاوت درخصوص میزان تحقق شعارها در هرسال و آثار آن در متن حرکت جامعه، نیاز به پژوهش دقیق و میدانی دارد اما آنچه ملموس است اینکه هر فردی در جامعه مخاطب شعار سال قرار دارد و این فراگیری باعث می‌شود همه به‌نوعی نسبت به آن واکنش نشان دهند.»
رضایی با اشاره به بخشی از بیانات رهبر انقلاب درخصوص آثار نامگذاری سال‌ها در جامعه اظهار می‌دارد: «به‌عنوان نمونه رهبر انقلاب سال گذشته در پیام نوروزی و در ارزیابی که از نامگذاری سال 98 به‌عنوان سال « رونق تولید» داشتند فرمودند؛ من به ملّت عزیز ایران عرض می‌کنم از این شعار در عمل استقبال شد. تولید کشور حرکتی پیدا کرد؛ برخی از کارخانه‌هایی که راکد شده بودند و تعطیل شده بودند، به کار برگشتند؛ بعضی که زیر ظرفیّت کار می‌کردند، ظرفیّت خوبی پیدا کردند؛ شرکت‌های دانش‌بنیان وارد میدان شدند؛ دستگاه‌های مختلف تلاش کردند و کار کردند و... لکن این کاری که تا حالا شده شاید حتّی یک‌دهمِ آن چیزی که برای کشور احتیاج است نباشد.
فلذا این موضوع نشان می‌دهد که بنا بر گزارش‌های دقیقی که به رهبری از کانال‌های مختلف می‌رسد، نامگذاری سال‌ها اثر خود را روی حرکت عمومی کشور می‌گذارد.»
میزان تحقق شعار سال 99
حدود یک دهه از نامگذاری سال‌ها بر مدار مسائل اقتصادی می‌گذرد و خود این موضوع باعث شده کشورمان در نبرد سنگینی که در طول 10 سال گذشته حول محور اقتصاد و معیشت مردم با آن رو‌به‌رو بوده توفیقات زیادی کسب کند.
هرچند فشار تورم و گرانی همچنان بر گرده مردم (به‌خصوص اقشار کم‌درآمد) سنگینی می‌کند اما اگر توجهات کلی در سیاست‌های کلی نظام که از سوی رهبر انقلاب ابلاغ و پیگیری می‌شود نبود، شرایط به‌مراتب سخت‌تر از وضع امروز بود و اگر مسئولان اقتصادی کشور جدی‌تر به مسئله اقتصاد مقاومتی و اجزای آن توجه می‌کردند، شرایط معیشتی مردم اوضاع به‌مراتب بهتری از وضع امروز داشت.
سال گذشته که با عنوان «جهش تولید» نامگذاری شده بود به گفته کارشناسان اقتصادی، با توفیقات و البته کم‌توجهی‌هایی از سوی برخی مسئولان همراه بود.
آقای عرفانیان دراین‌خصوص برایمان توضیح می‌دهد: «با توجه به عملکرد نزدیک به هشت‌ساله دولت محترم فعلی و فاصله معنادارش در میزان دغدغه، کیفیت کار و حرکت و پویایی با دیگر دستگاه‌ها، بنده مایلم میزان تحقق این شعار توسط دستگاه‌های مرتبط را به دودسته دستگاه‌های دولتی و غیردولتی تفکیک نمایم. قطعاً و باتوجه‌به اوضاع اقتصادی فعلی کشور و صنعت و تولید که متأسفانه از عملکرد نامطلوب و بعضاً ناامیدکننده دستگاه‌های دولتی ناشی می‌شود، شاید حتی بخشی از مردم شعار سال گذشته را فراموش کرده باشند و این خود گویای میزان تحقق و اجرایی شدن فرمایشات رهبری توسط حوزه‌های دولتی است.» او در پایان اضافه می‌کند: «اما در بخش غیردولتی دستگاه‌ها، هر چه به بافت مردمی و انقلابی نزدیک‌تر می‌شویم، میزان تلاش و همت جهت ترویج و نهادینه‌‌سازی این شعار علنی‌تر به چشم می‌خورد. کمااینکه در حال حاضر عملکرد حوزه‌هایی چون قوه قضائیه، مجلس شورای اسلامی، نهادهای اجرایی سپاه پاسداران (مثل قرارگاه خاتم‌الانبیا (ص)، نیروی انتظامی، بسیج و... برای عموم مردم کف جامعه ملموس و قابل‌درک‌تر می‌باشد؛ هرچند که شاید میزان تأثیرگذاری همه این دستگاه‌ها و با هم، به‌اندازه نیمی از تأثیرگذاری دولت و قوه محترم مجریه در حوزه تولید نباشد که البته امیدواریم با یک انتخابات پرشور، سکان اجرایی کشور بیش‌ازپیش در خدمت منویات امام خامنه‌ای (که سبب‌ساز رشد و تعالی امت خواهد بود) گردد.»