نگاهی به وضعیت بازار پوشاک و چالش‌های پیش‌رو-بخش پایانی
تولیدکنندگان پوشاک چشم‌انتظار حمایت‌ها
گالیا توانگر
گرانی مواد اولیه، قاچاق لباس‌های خارجی، هزینه بالای استخدام کارگر، نبود رقابت در بازار، عدم حمایت از برند‌سازی داخلی و... جزو ده‌ها چالش پیش روی صنف پوشاک است که مقابل تولیدکننده داخلی قد علم کرده‌اند. این صنف همراه با مشاغل وابسته به آن، سراسر کشور، یک میلیون شاغل دارد که در صورت حمایت می‌توان امیدوار بود که به دو میلیون شغل فعال در بدنه این صنف برسیم، اما زمینه سازی‌هایی لازم دارد و باید حمایت‌های منسجمی صورت پذیرد.
یک تولیدکننده پوشاک صراحتاً عنوان می‌کند: «دولت واحدهای صنفی پوشاک را کارگاهی می‌داند درحالی‌که آمار اشتغال در این واحدها بالا و با تعطیلی آنها مشکلات زیادی برای کارگران به وجود می‌آید. جالب اینجاست، برخی واحدهای صنفی پوشاک برای جلوگیری از تعطیلی تمام تلاش خود را به صنعتی شدن انجام می‌دهند تا مانع بیکاری کارگران خود شوند.»
وی در ادامه می‌گوید: «نمی‌دانیم بر اساس کدام استدلال و منطق باید قیمت مواد اولیه پوشاک هفتگی و یا حتی روزانه تغییر کند. این موضوع توان تولید را از واحدها گرفته است. نکته قابل‌تأمل اینجاست که هیچ نظارتی هم در فروش مواد اولیه پوشاک نیست و هر کس به‌صورت سلیقه‌ای اجناس را به فروش می‌رساند.»
قیمت مواد اولیه پوشاک سلیقه‌ای شد!
ابراهیم حسن‌بیگی یک تولیدکننده پوشاک با گلایه از گرانی هرروزه مواد اولیه می‌گوید: «تمام الیاف طبیعی و مصنوعی موردنیاز صنعت پوشاک وارداتی‌اند، بعد از اینکه الیاف تبدیل به نخ می‌شود، این فروشنده است که قیمت‌ها را به‌صورت سلیقه‌ای به تولیدکننده اعلام می‌کند، در این شرایط تولیدکننده برای جلوگیری از توقف خط تولید باید نخ‌ها را با هر قیمتی که اعلام می‌شود، خریداری کند.»
این تولیدکننده پوشاک می‌افزاید: «در بخش پارچه و چاپ نیز اکثر ماشین‌آلات وارداتی هستند و باید با مشقت تمام آنها را خریداری کرد. در نهایت تولیدکننده با طی‌کردن این مراحل محصول نهایی را تولید می‌کند، اما نمی‌تواند سودی در تولید آنها داشته و حتی با ضرر آن محصولات را راهی بازار می‌کند.»
وی با بیان اینکه برخی تولیدکنندگان برای کاهش هزینه‌ها استفاده خود را از مواد اولیه وارداتی به حداقل رسانده‌اند، تصریح می‌کند: «به‌عنوان نمونه وقتی زیپ و دکمه گران است، بیشتر بلوزها را ساده می‌دوزند تا با افزایش هزینه‌ها روبهرو نشوند.»
این تولیدکننده پوشاک به بازار بکر و خوبِ فروش پوشاک داخلی در کشور اشاره کرده و می‌گوید: «با افزایش قیمت دلار و کاهش حجم قاچاق، فضا برای فعالیت و فروش کالاهای داخلی فراهم است، اما نکته اینجاست که با هزینه‌های بالای تولید آیا می‌توان محصولی تولید کرد که متناسب با درآمد مردم باشد؟
امروز اکثر تولیدات به سمت سادگی رفته و حتی برخی برای کاهش هزینه‌ها از نخ ارزان استفاده می‌کنند تا در نهایت محصول آنها گران نشده و بتوانند در بازار به فروش برسانند. در این شرایط دولت هم هیچ حمایتی از تولیدکننده نمی‌کند و تولیدکننده به‌تنهایی باید از پس مشکلات برآید.»
تأثیر منفی کرونا بر بازار پوشاک
مهدوی یک فعال صنعت پوشاک با بیان اینکه به دلیل شیوع کرونا و گرانی کالاها، فروش پوشاک بین ۴۰ تا ۶۰ درصد کاهش‌یافته است، می‌گوید: «الان هم زمزمه موج 4 کرونا در دهان‌ها می‌چرخد و همه این‌ها بر روی کار ما تأثیر منفی دارد.»
وی در مورد وضعیت بازار پوشاک می‌گوید: «به دلیل بالارفتن قیمت‌ها و کاهش قدرت خرید مردم و البته نگرانی از شیوع کرونا، شاهد کاهش تقاضا بودیم، اما آن‌طور که برخی از افراد اعلام می‌کنند که تقاضا به صفر رسیده، درست نیست.»
این فعال صنعت پوشاک می‌افزاید: «در حوزه کت‌وشلوار و لباس‌های رسمی که بیشتر برای عزا و عروسی استفاده می‌شود به دلیل شیوع کرونا شاهد کاهش ۶۰ درصدی تقاضا هستیم؛ اما این عدد در حوزه لباس‌های راحتی ۴۰ درصد است.»
وی ادامه می‌دهد: «بنابراین به دلیل شیوع کرونا و گرانی پوشاک نسبت به دوران عادی، کاهش فروش بین ۴۰ تا ۶۰ درصد بوده است؛ البته این عدد در بین دهک‌های مختلف و مناطق مختلف کشور متفاوت است.»
حلقه‌های مفقوده
در تولید و صادرات صنعت پوشاک
اصفهان جزو استان‌های صاحب‌سبک در زمینه صنعت نساجی است، اما متأسفانه حلقه نهایی که تولید پوشاک است در این استان مفقود شده و تکمیل صنعت پوشاک در استان اصفهان یکی از برنامه‌های مهم است که طرح پیشنهادی تأسیس شهرک پوشاک می‌تواند بخشی از این خلأ را جبران کند.
سید حسن قاضی عسگر معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری اصفهان در اهمیت سرعت بخشیدن به تأسیس شهرک پوشاک در اصفهان اظهار می‌دارد: «در سیاست‌گذاری کلان استانداری استان اصفهان یکی از زنجیره‌های باارزش صنعتی زنجیره نساجی و پوشاک است که در مبحث ایجاد اشتغال و ارزش افزوده نقش به سزایی دارد.»
معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری اصفهان می‌افزاید: «اصفهان جزو استان‌های صاحب‌سبک در زمینه صنعت نساجی است، اما متأسفانه حلقه نهایی که تولید پوشاک است در این استان مفقود شده و تکمیل صنعت پوشاک در استان اصفهان یکی از برنامه‌های مهم استانداری است که طرح پیشنهادی تأسیس شهرک پوشاک مورد بررسی قرار گرفت و هم‌اکنون مقدمات اولیه نیز مهیا شده و هیئت مؤسس شهرک انتخاب شده‌اند.»
وی ادامه می‌دهد: «تأمین زیرساخت‌های شهرک پوشاک در دستور کار قرار گرفته و تمام ارگان‌های دولتی نیز در این زمینه بسیج شده‌اند تا با تأمین زیرساخت‌های اولیه نه‌تنها اصفهان، بلکه کشور را در زمینه تولید پوشاک جزو قطب‌های مهم منطقه تبدیل کنند که با یاری خداوند شاهد پیشرفت‌های روزافزون در زمینه تولید و صادرات صنعت پوشاک باشیم.»
قاضی عسگر در ادامه می‌افزاید: «امیدواریم با تأسیس شهرک پوشاک، سالانه پنج میلیارد دلار کالا تولید و 120 هزار شغل ایجاد کنیم و تأسیس این شهرک تأثیر بسزایی بر صنایع دیگر کشور نیز خواهد داشت.»
سید آرش امامی دبیر صنعت اتاق بازرگانی و طراح شهرک پوشاک در این زمینه با تأکید بر اینکه بیش از نیمی از مواد اولیه تولید پوشاک در اصفهان تأمین می‌شود، اما اصفهان سهم‌اندکی در صنعت پوشاک دارد، می‌گوید: «اصفهان بهترین تولیدات مواد اولیه را در زمینه تولید پوشاک دارد، اما هم‌اکنون هند و چین بزرگ‌ترین تأمین‌کنندگان پوشاک در جهان هستند.
دنیا به سمت سرمایه‌گذاری پوشاک در آفریقا است که این برای ایران هم فرصت، هم تهدید، محسوب می‌شود؛ زیرا اگر ایران با سابقه بیش از 120 سال صنعت نساجی توانایی تأمین پوشاک جهان را نداشته باشد، قطعاً این دستاورد را آفریقا به دست خواهد آورد.»
دبیر صنعت اتاق بازرگانی و طراح شهرک پوشاک ادامه می‌دهد: «سیستم تولید شبکه‌ای پوشاک در این شهرک پیش‌بینی‌شده که روشی مدرن است و شهرک پوشاک در مکان منحصربه‌فردی طراحی شده و ویژگی‌های خارق‌العاده‌ای دارد؛ از جمله محل تقاطع قطار شمال به جنوب و شرق به غرب است، به فرودگاه نزدیک بوده و برق شهرک از نیروگاه خورشیدی که در نزدیک شهرک وجود دارد، تأمین خواهد شد.»
امامی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «هیئت مؤسس شهرک از شخصیت‌های حقوقی انتخاب شدند تا هیئت‌مدیره را تشکیل دهند و یک فرد را به‌عنوان مدیر انتخاب کنند تا نقل‌وانتقال زمین ملی محقق شود.
مهدی مارانی مؤسس دانشگاه علمی کاربردی ایران‌سپهر هم در این زمینه تأکید می‌کند: «کودکان علاقه‌مند در زمینه پوشاک را متخصص تربیت کنیم تا برای ارتقاء تولیدات، صادرات و برند‌سازی گام بلندی برداریم.»
وی با ابراز تأسف از جزیره‌ای عمل‌کردن فعالان حوزه پوشاک، می‌افزاید: «باید با همکاری و اتحاد در صنعت پوشاک به یکپارچگی برسیم تا به بازارهای جهانی دستیابی پیدا کنیم.»
مارانی با تأکید بر اینکه قاچاق و واردات بی‌رویه پوشاک به صنعت پوشاک آسیب فراوانی وارد کرده، ادامه می‌دهد: «قطعاً شهرک پوشاک آتیه‌ساز برای ایران و جهان خواهد بود، زیرا در ایران نیروی متخصص، مواد اولیه، امکانات و علم وجود دارد که با مدیریت صحیح به‌جای واردات بی‌رویه پوشاک جزو صادرکنندگان موفق دنیاخواهیم شد.»
چالش نوسان نرخ ارز
پیش‌روی تولیدکننده
ابوالفضل روغنی گلپایگانی رئیس‌کمیسیون صنایع اتاق بازرگانی ایران هشدار می‌دهد: «نوسان نرخ ارز تولیدکنندگان را بلاتکلیف کرده و حجم تولید را در بسیاری از صنایع به شکل خطرناکی کاهش داده است. در سال جهش تولید که باید همه حمایت‌ها از تولید داخلی به‌ویژه از سوی قوه اجرایی کشور یعنی دولت انجام می‌شد، ولی متأسفانه نه تنها حمایتی از تولید نشده، بلکه تفنگ‌ها به سمت تولید داخلی نشانه رفته و برخی دستگاه‌های دولتی از هیچ ضربه‌ای به تولید ملی کشور دریغ نمی‌کنند.»
وی در ادامه می‌گوید: «این روزها بخش تولید کشور مدام با تنش‌های متعدد در افزایش قیمت مواد اولیه و در نهایت قیمت تمام شده تولید کالاها روبهرو شده است، این در حالی است که قدرت خرید مردم هم کاهش‌یافته و به‌نوعی رکود در انواع بازارها به وجود آمده است. رکود در معاملات و نوسانات نرخ ارز فضا را برای فعالیت واحدهای تولیدی سخت‌تر از گذشته کرده است و از آن طرف هم متأسفانه دولتمردان هنوز سیاست روشنی برای حمایت از تولیدکنندگان به کار نگرفته‌اند؛ البته ناامیدی تولیدکنندگان از سیاست‌های اشتباهی است که ریشه درگذشته دارد، سیاست‌هایی که همواره درآمدهای نفتی را به تولید و صنعت ترجیح داده و این بخش مورد بی‌مهری واقع شده است.»
رئیس‌کمیسیون صنایع اتاق بازرگانی ایران در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «فعالان اقتصادی بارها اعلام کرده‌اند با تمام معضلاتی که تحریم ایجاد کرده، خرید مواد اولیه از خارج از کشور سهل‌تر از خرید داخلی است. نمونه آن مواد اولیه پتروشیمی‌ها است که برای خرید آن باید از موانع بزرگی عبور کرد. از طرفی با بخشنامه‌های متعددی مواجهیم که هر یک دیگری را نقض می‌کند و در نهایت صادرکنندگان و واردکنندگان را با کوهی از مصوبه‌های متناقض روبهرو ساخته است.»
روغنی گلپایگانی با اعلام اینکه چالش جدی صنایع کشور در شرایط فعلی اقتصاد، مباحث ارزی است، می‌گوید: «نوسانات نرخ ارز باعث بلاتکلیفی شدیدی در حوزه تولید شده، به‌نحوی‌که در سطح واحدهای تولیدی میزان فروش و تولید کالا با بلاتکلیفی زیادی روبهرو شده است. در برخی مواقع صنایع حجم زیادی از تولید خود را کاهش داده‌اند چرا که باتوجه‌به قیمت‌ها سرمایه لازم را برای تولید مجدد ندارند.»
وی با اعلام اینکه امروز تولید در بخش بانک مرکزی با عدم کار کارشناسی در صدور بخشنامه‌های متعدد روبهرو است، می‌افزاید: «تخصیص ارز و ممنوعیت‌های صادراتی عاملی شده تا به همراه بی‌ثباتی نرخ ارز، تنش تولید برای واحدهای صنعتی کشور بیشتر از گذشته شود، به نظر می‌رسد دولت و به‌ویژه بانک مرکزی باید در نخستین گام فکر اساسی را برای ثبات نرخ ارز کرده و علاوه‌بر این کار کارشناسی قوی را در بازنگری بخشنامه‌ها انجام دهد.»
رئیس‌کمیسیون صنایع اتاق بازرگانی با تأکید بر اینکه امروز صادرات برای صنایع آن هم با بخشنامه‌های مختلف ارزی مشکل‌ساز شده است، می‌گوید: «در جنگ اقتصادی تمام دستگاه‌ها باید به همراهی با تولید بپردازند اما متأسفانه این موضوع در کشور دیده نمی‌شود.»
وی در حوزه وزارت اقتصاد نیز عدم همراهی گمرکات برای ترخیص کالای واحدهای تولیدی را مشکلی اساسی دانسته و می‌افزاید: «قرار بود معافیت‌های مالیاتی برای بخش تولید آن هم در شرایط کرونا اعمال شود، اما نه‌تنها این اقدامات صورت نگرفت، بلکه رفتار مناسبی نیز نسبت به تولیدکنندگان صورت نگرفته است. فشارها برای دریافت مالیات هر روز بیشتر می‌شود، جالب اینجاست قرار بود تأمین مالی واحدهای تولیدی از سوی سیستم بانکی با سرعت بیشتری انجام شود اما نه‌تنها این موضوع اجرایی نشد بلکه شرایط بانک‌ها برای پرداخت تسهیلات سخت‌گیرانه‌تر شده است.»