سید محمد امین آبادی

جنگ جهانی دوم تأثیر غیرقابل انکاری بر جابه‌جایی دولت‌ها در هرم توزیع قدرت جهانی داشت. این جنگ بسیاری از قدرت‌های مطرح قرن 19 و نیمه اول قرن بیستم را ویران کرد و در این میان آمریکا به مدد دور ماندن از صحنه جنگ به جایگاه قدرت بزرگ و طراز اول جهانی ارتقا پیدا کرد و نظام دوقطبی با محوریت آمریکا و شوروی شکل گرفت. با سقوط امپراتوری شوروی و پایان جنگ سرد سیاستمداران آمریکایی اعلام کردند «آمریکا به جایگاه هژمونیک نظام بین‌الملل رسیده است و قرن آینده در اقتصاد، سیاست و فرهنگ قرن آمریکایی خواهد بود و دولت‌ها مجبورند خود را با ارزش‌های آمریکایی هماهنگ کنند». به‌نظر می‌رسد با اندکی مسامحه نقشی را که جنگ جهانی دوم در تضعیف برخی قدرت‌ها و تقویت برخی دیگر داشت اکنون ویروس کرونا برعهده گرفته است.
بر اساس داده‌ها، اقتصاد جهانی طی یک سال گذشته به شدت از این ویروس متضرر شده است. طی یک سال گذشته اقتصاد کشورهای آمریکا(منفی 3/7 درصد )، آلمان (منفی 5درصد)، ژاپن(منفی 5/3 درصد)، فرانسه (منفی 9/1 درصد)، ایتالیا (منفی 9/1 درصد)، هند (منفی 9/9 درصد) و انگلیس (منفی 11/2 درصد) کوچک‌تر شده‌اند. در این میان اقتصاد آمریکا تحت تأثیر ویروس کرونا شرایط بسیار بحرانی را سپری می‌کند به‌طوری که وزارت بازرگانی این کشور گفته است آمریکا وارد بدترین بحران طی 74 سال گذشته خود شده است. در همین ارتباط، مشاور اقتصادی بایدن نیز گفته خطر فروپاشی اقتصادی، آمریکا را تهدید می‌کند و برای برون رفت از این بحران، دولت باید از جیب خودش خرج بکند. همزمان، بیکاری و گرسنگی ناشی از کرونا نیز در آمریکا به شدت به محل بحث و چالش بین مقامات دولت جدید تبدیل شده است. خبرگزاری آسوشیتدپرس در این زمینه، به نقل از «جو بایدن»، رئیس‌جمهور آمریکا نوشته «بیکاری هر روز در کشور در حال بیشتر شدن و بحران در حال شدت گرفتن است. فقط در یک هفته ۹۰۰ هزار آمریکایی دیگر برای دریافت بیمه بیکاری، درخواست پر کرده‌اند و 30 میلیون آمریکایی در این هفته، غذای کافی برای خوردن ندارند».
چالش‌ها درباره بسته پیشنهادی کمک کرونایی دولت بایدن نیز در سنا و کنگره بالا گرفته است.جمهوری خواهان طرح یک‌تریلیون و 900 میلیارد دلاری بایدن را شوکه‌کننده توصیف کرده‌اند و می‌گویند این طرح سبب هدررفت بیشتر منابع می‌شود. آمریکا سال گذشته نزدیک به 4‌ تریلیون دلار برای مهار تبعات اقتصادی بحران کرونا هزینه کرد و این در حالی بود که کسری بودجه آمریکا در ۱۱ ماه ابتدایی سال 2020 به رکورد تاریخی ۳‌ تریلیون دلار رسید.این رکود اقتصادی نزدیک به 60 میلیون شغل را در آمریکا از بین برد و تولید ناخالص داخلی آمریکا را با کاهش 32 درصدی مواجه کرد.
در صورتی که فاجعه کرونا ادامه داشته باشد و واکسن‌های تولیدی نتوانند رشد شیوع این ویروس را مهار کنند احتمال بدتر شدن اوضاع اقتصادی آمریکا نیز می‌رود. طی یک سال گذشته تنها قدرتی که توانست اقتصاد خود را از گزند کرونا حفظ کند چین بود. بر اساس گزارش دیلی میل اقتصاد چین طی سال 2020 میلادی نه تنها رشد منفی نداشته بلکه مثبت 2/3 درصد نیز رشد داشته است. «جان مرشایمر» نظریه‌پرداز رئالیسم تهاجمی‌ بر این باور است که تبدیل چین به قدرت برتر اقتصادی تبعات بسیار خطرناکی برای آمریکا به‌دنبال خواهد داشت. بر اساس نظریه وی چین، انباشت قدرت در حوزه اقتصادی را به حوزه نظامی نیز تسری داده و زمانی که مانند اقتصاد در حوزه نظامی نیز به راس هرم رسید هژمونی آمریکا را به چالش کشیده و در اولین گام نیز واشنگتن را از شرق آسیا بیرون خواهد کرد. به گفته مرشایمر به چالش کشیدن جایگاه تنها در حوزه نظامی نخواهد بود بلکه کشوری که به راس هرم توزیع قدرت جهانی می‌رسد نهادها و رژیم‌های موجود را که منافع او را تامین نمی‌کنند با رژیم‌های بین‌المللی مطلوب جایگزین خواهد کرد و نظمی ‌جدید بر ویرانه‌های نظم قدیم در عرصه بین‌الملل ایجاد خواهد شد. بر همین اساس به‌نظر می‌رسد در صورتی که آمریکا نتواند بر تبعات اقتصادی بحران کرونا فائق آید؛ روند سقوط جایگاه آمریکا در هرم توزیع قدرت جهانی تسریع می‌شود و در صورت ادامه بحران یک ویروس آمریکا را به زیر کشیده و چین را به جایگاه آن می‌نشاند.