عراق و مسئله انتخابات(نگاه)
سبحان محقق
در حال حاضر و علیرغم اینکه تا زمان برگزاری انتخابات پارلمانی در عراق، مدت زیادی باقی مانده، این انتخابات با دو چالش «زمان برگزاری» و «نحوه نظارت بر آن»، روبهرو شده است. این موارد شکلی در حالی تبدیل به مسئله و تیتر روزنامهها و رسانههای عراقی شده است که هنوز جریانهای سیاسی درباره ترکیب نامزدها و ائتلافها، مذاکرات جدی خود را آغاز نکردهاند.
در ارتباط با زمان برگزاری انتخابات، تا هفتههای اخیر مشکلی وجود نداشته است و همه فکر میکردهاند که انتخابات زودهنگام در زمان مقرر(16 خرداد) برگزار خواهد شد. اما، اواخر دی گذشته زمزمههایی درباره عقب افتادن زمان برگزاری انتخابات به گوش رسید و نهایتا نیز روز سهشنبه اول بهمن کابینه «مصطفی کاظمی» پس از برگزاری نشست مشترک با اعضای کمیساریای عالی مستقل انتخابات عراق، اعلام کرد که انتخابات پارلمانی زودهنگام، روز 10 اکتبر سال جاری میلادی(19 مهر آینده) برگزار خواهد شد.
این اقدام دولت، بهطور طبیعی با واکنش منفی گسترده گروهها و احزاب عراقی مواجه شد؛ «سید عمار حکیم» رئیس ائتلاف «عراقیون»، ضمن انتقاد از اقدام مشترک دولت و کمیساریای انتخابات، از کاظمی خواست که به وعدهاش درباره برگزاری انتخابات در روز ششم ژوئن(16 خرداد) پایبند بماند. «مقتدا صدر» رهبر جریان «صدر»، هم گفت که نمیگذارد زمان برگزاری انتخابات زودهنگام به تعویق بیفتد. خیلی از جریانهای سیاسی دیگر نیز مواضع مشابهی گرفتهاند. در هر حال، جدای از اینکه کاظمی و تیم وی از عقب انداختن انتخابات، چه سودایی در سر دارند، خود این خلف وعده کاظمی، تبدیل به یک چالش و بحران سیاسی جدید در عراق شده است و معلوم نیست که پایان این ماجرا، چه خواهد بود و در این میان، چیزی که قابل پیشبینی است، افزایش بگومگوهای سیاسی بر سر زمان برگزاری انتخابات آتی عراق، خواهد بود.
چالش دیگری که زمینهساز بحث و جدلهای زیادی در عراق شده، نظارت کشورها و نهادهای بینالمللی بر انتخابات است. در این مورد، سیاست دولت، دعوت گسترده از طرفهای خارجی برای نظارت بر انتخابات است. شنبه گذشته کمیساریای عالی انتخابات عراق اعلام کرد، از ۷۱ کشور و سازمان بینالمللی برای نظارت بر انتخابات این کشور، دعوت کرده است. کمیساریای عالی انتخابات عراق توضیح داد که دعوتنامههای خود را خطاب به سفارتخانههای ۵۲ کشور عربی و غربی و ۱۹ سازمان بینالمللی ارسال کرده است. «فواد حسین» وزیر خارجه عراق، هم روز چهارشنبه(8 بهمن) در جریان استقبال از «مارتین هوث» رئیس دفتر اتحادیه اروپا در بغداد، اعلام کرد که دولت بغداد طی نامهای به شورای امنیت سازمان ملل، از این نهاد خواست بر انتخابات پارلمانی زودهنگام عراق نظارت داشته باشد.
هر چند دعوت از کشورهای خارجی برای نظارت بر انتخابات، در میان کشورهای همسو با غرب مرسوم است، ولی شرایط عراق با این کشورها فرقهای زیادی دارد؛ مردم و گروههای سیاسی عراق خود را متحد آمریکا نمیدانند و میخواهند مستقل باشند. عراقیها بهخاطر تجربههای تلخی که طی دهههای اخیر داشتهاند و فهمیدهاند که عامل اصلی بسیاری از این چالشها و مصیبتها، منشأ آمریکایی و غربی داشته است، به همین خاطر، به طرفهای خارجی، غربی و عربی، چه دولت باشد و چه سازمان، شدیدا بیاعتماد هستند و بیاعتمادی آنها نسبت به آمریکا و عربستان، بسیار بیشتر از سایر کشورها است. به اعتقاد عراقیها، آمریکا و عربستان بهخاطر حمایتهایی که از رژیم صدام و داعش کردهاند، دستشان به خون مردم عراق آلوده است. با توجه به این سابقه ذهنی عراقیها نسبت به آمریکا و عربستان، وقتی دولت ریاض به درخواست دولت کاظمی برای نظارت بر انتخابات عراق، جواب مثبت داد و برای این کار، اعلام آمادگی کرد، چهرهها و گروههای سیاسی عراقی مقابل آن شدیدا واکنش نشان دادند. ابراز تمایل عربستان حتی با تمسخر کاربران فضای مجازی و شبکههای اجتماعی عراقی نیز مواجه شد؛ عراقیها میگویند، آلسعود که خودش هیچ انتخاباتی را برنمیتابد و یک رژیم دیکتاتوری است، در جایگاهی نیست که بخواهد بر انتخابات عراق نظارت کند! «عامر الفایز» یکی از نمایندگان پارلمان عراق، هم تأکید کرد که عربستان برای عراق، یک کشور بیطرف بهحساب نمیآید و نمایندگان ریاض را نمیتوان به عنوان ناظران انتخابات عراق پذیرفت.
در یک جمعبندی، انتخابات عراق هنوز از راه نرسیده، زمینهساز چالشهای جدی شده است و باید دید که عراق چگونه این چالشها را پشتسر خواهد گذاشت.