از سال گذشته که کرونا ویروس شیوع پیدا کرد، فضای آموزش عالی کشور به شدت تحت تاثیر قرار گرفت و دانشجویان و اساتید را با فضای جدیدی روبه‌رو کرد.
در این میان برخی از دانشجویان از وضعیت و شرایط موجود راضی بودند و برخی دیگر خیر. عده‌ای از دانشجویان معتقدند که آموزش مجازی مشکلاتی برای آنها دارد و عده‌ای دیگر این شیوه را مطلوب می‌دانند.
در این راستا، پای حرف‌های چند تن از دانشجویان کشور نشستیم تا تجربه آنها از آموزش مجازی در طول این دو ترم را جویا شویم.
یک دانشجوی سال آخر رشته پزشکی از دانشگاه آزاد تهران واحد پزشکی در این رابطه اظهار کرد: بیشتر آموزش ما در حال حاضر در بیمارستان‌ها است که براساس تعداد کشیک‌های ما انجام می‌شود. در این دوران تعداد کشیک‌های ما کاهش نیافته است و بار آموزش علمی و عملی که قبل از کرونا داشتیم، در دوران کرونا هم به همان نحو است و تفاوتی چندانی نکرده است.
وی ادامه داد: در دروس تئوری، کلاس‌های آنلاین را به کلاس‌های حضوری ترجیح می‌دهم چراکه هم رفت‌وآمد ندارد و هم اینکه مطالب آموزشی اساتید ذخیره می‌شود و دانشجو مطالب ارائه‌شده را از دست نمی‌دهد و می‌تواند در زمانی دیگر حرف‌های استاد را گوش کند و یادداشت بردارد. از طرفی دیگر در کلاس آنلاین زمانی‌که استاد سؤالی را می‌پرسد، همه باید پاسخ دهند و به این ترتیب دانشجویان بیشتر از کلاس حضوری در پاسخگویی به سؤالات شرکت می‌کنند.
این دانشجوی رشته پزشکی افزود: تا چند ماه پیش نهایت کاری که اساتید انجام می‌دادند این بود که صدای ضبط‌شده خود در ارائه مطالب درسی را در گروه مجازی به ‌اشتراک می‌گذاشتند ولی چند ماه است که دانشگاه ما یک سری سایت طراحی کرده که کلاس‌های آنلاین در این سایت برگزار می‌شود. البته آموزش مجازی دانشجویان سال پایین‌تر از فروردین ماه آغاز شده است.
وی راجع به دانشجویان سال پایین‌تر گفت: در حال حاضر بچه‌ها برای امتحان دروس را قسمت‌بندی می‌کنند و با همدیگر امتحان می‌دهند. به این ترتیب مطالعه برای امتحانات مانند دوران قبل از کرونا چندان زیاد و مفید نیست.
این دانشجو راجع به انجام امور دانشجویی مرتبط با دانشگاه افزود: برای انجام این امور یک سری شماره تلفن در اختیار دانشجویان قرار داده‌اند که می‌توانند در زمان‌های خاص با این شماره‌ها تماس بگیرند و کارهای خود را انجام دهند. تجربه شخصی من در این رابطه رضایت‌بخش بود و افراد مسئول در آموزش به خوبی به سؤالات ما پاسخ می‌دهند.
وی تجربه علمی و عملی در این دوران را متناسب با شرایط کرونایی دانست و اظهار کرد: در این دوران ما تنها با بیماران مبتلا به «کووید-۱۹» مواجه بودیم و بسیاری از مردم به خاطر شرایط بیمارستان‌ها، کمتر برای بیماری‌های دیگر به بیمارستان مراجعه می‌کنند. بنابراین از این نظر به آموزش ما ضربه خورده است ولی همه این آموزش‌های بستگی به اساتید دارد.
از سوی دیگر یک دانشجوی ترم آخر رشته حقوق دانشگاه شهید بهشتی نیز راجع به تجربیات خود گفت: ما در ابتدا با مشکلات سخت‌افزاری و اینترنت مواجه بودیم که البته هنوز هم وجود دارد. ولی بحث مهمی که در مورد کلاس‌های مجازی وجود دارد، مسئله تمرکز است. برخی از دانشجویان عادت دارند که صدای ضبط شده اساتید را مجددا گوش کنند ولی برای من این شیوه آموزش سخت بود. البته بعضا خود اساتید هم برای تدریس تمرکز کافی نداشتند. این مشکلات در ترم پیش بیشتر بود و یک سوم کلاس‌ها به قلق‌گیری گذشت و اطلاعات خاصی در اختیار دانشجویان قرار داده نشد.
وی که هم‌اکنون دانشجوی ترم یک دانشگاه علامه ‌طباطبایی است، ادامه داد: درست است که دانشجو در خانه راحت‌تر است، ولی نبود اتمسفر آموزش چندان حس مطلوبی نیست و اینکه دانشجو در دانشگاه نیست که بعد از کلاس در فضای باز خستگی در کند، احساس ناخوشایندی است و نشاطی که در کلاس‌ها وجود دارد هم کمتر شده است.
این دانشجو افزود: زمانی‌که در دانشگاه شهید بهشتی بودم، استفاده از فضای مجازی و تشکیل کلاس‌های مجازی برای یک سری اساتید که سن بالایی داشتند، کار سختی بود و عملا کلاس تشکیل نمی‌دادند. در حال حاضر هم یک سری مشکلات دیگر وجود دارد. مثلا تدریس برخی اساتید با یک ریتم صدا بسیار خسته‌کننده است و برخی اساتید دیگر تعامل بسیار زیادی از دانشجویان می‌خواهند. مثلا یکی از اساتید فعلی ما در کلاس ساعت ۸ صبح دانشجو را وادار می‌کند با دوربین روشن در کلاس آنلاین حضور پیدا کند.
وی برگزاری کلاس‌های ترکیبی (مجازی و حضوری) در دوران پساکرونا را تا حدی مطلوب دانست و گفت: استاد می‌تواند درس‌گفتار را به طُرق مختلف ارائه دهد ولی یک سری همایش‌ها، سمینارها و جلسه‌ها حضوری موثرتر هستند.
این دانشجو انجام امور دانشجویی در شرایط فعلی را یک مشکل دانست و اظهار کرد: زمانی‌که من با بخش آموزش دانشگاه کار داشتم با مشکل برخوردم و می‌توانم بگویم ساختار اداری دانشگاه در فضای مجازی به نحوی مطلوب اداره نمی‌شود.
افزون بر این، دیگر دانشجویی که مشغول تحصیل در ترم ۷ رشته روانشناسی دانشگاه پیام نور است، اظهار کرد: سامانه lms که دانشگاه برای کلاس‌های آنلاین در نظر گرفته بود، در روزهای ابتدایی دچار مشکل بود و دانشجویان نمی‌توانستند در فضای کلاس باقی بمانند البته این مشکل همچنان هم وجود دارد. مثلا چند هفته پیش دانشگاه به ما اعلام کرد که سامانه با مشکل مواجه شده و چند روز صبر کنید تا کلاس‌ها مجددا برگزار شود.
وی ادامه داد: خیلی از روزها سامانه با برنامه کلاس‌های ما هماهنگ نبود و برنامه کلاس‌های ما را ثبت نمی‌کرد. به‌ گونه‌ای‌که اسم درس و روز و تاریخ مشخص نبود و ما متوجه نمی‌شدیم که کلاس داریم یا نه. گرچه این مشکل هنوز برای بعضی از دانشجویان پابرجاست.
این دانشجوی روانشناسی با بیان اینکه اساتید از همان ابتدا خود را با شرایط تطبیق دادند و فورا در قالب آموزش مجازی به ما تدریس کردند، افزود: اساتید ما خیلی سریع صدای ضبط شده خود در تدریس را در گروه‌های واتساپی به ‌اشتراک گذاشتند و فرآیند تدریس را آغاز کردند.
وی با ‌اشاره کیفیت تدریس در آموزش مجازی گفت: کیفیت یادگیری بستگی به تئوری با عملی بودن دروس دارد. دروس عملی که نیاز به آزمایشگاه دارد و یا درسی مانند «SPSS» که کاملا عملی است، در آموزش آنلاین اصلا از کیفیت مطلوبی برخوردار نیست و بقیه هم‌‌کلاسی‌های من نسبت به این دروس هم ناراضی بودند. ولی در یک سری از دروس آموزش مجازی حتی از آموزش حضوری مفیدتر هم هست چراکه به این ترتیب بچه‌ها سؤال‌های اضافی نمی‌پرسند و یا بحث کلاس به حاشیه نمی‌رود.
این دانشجوی روانشناسی خاطرنشان کرد: در آموزش مجازی، در زمان ما صرفه‌جویی می‌شود چراکه رفت و آمد وجود ندارد و ما می‌توانیم این زمان را صرف درس خواندن کنیم.
وی در نهایت گفت: در امور دانشجویی، مسئولان دانشگاه هم به صورت تلفنی و هم حضوری پاسخگو هستند البته تلفنی، کمی سخت و زمانگیر است ولی همه بچه‌ها بعد از کمی تلاش می‌توانند مشکل خود را برطرف کنند.
به علاوه، دانشجوی دیگری که مشغول تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد رشته مهندسی صنایع دانشگاه علم و صنعت است، درخصوص مزایا و معایب آموزش مجازی گفت: با آغاز آموزش مجازی، ما دانشجویان سریع‌تر از اساتید توانستیم با شرایط سازگار شویم. چراکه نسل ما بیشتر با فناوری‌های دنیای مجازی آشناتر است. در ابتدا یکی سری از اساتید حاضر به قبول شرایط جدید در شیوه آموزش نبودند و یک سری کلاس‌ها تا عید برگزار نشد. بعد از آن هم شیوه تدریس و امتحان گرفتن ابهام زیادی داشت و تا یک هفته قبل از برگزاری امتحانات ترم پیش،‌ اساتید و دانشگاه نمی‌دانستند که باید چگونه امتحانات را برگزار کنند.
وی ادامه داد: در روزهای ابتدایی شروع آموزش مجازی، دانشگاه کمی با مشکلات زیرساختی مواجه شد ولی سریع توانستند سرورها را ارتقا دهند. ولی زیرساخت‌های مرتبط با دانشجویان و اساتید با مشکلات گرانی تجهیزات از قبیل لپ‌تاپ، تبلت، وب‌کم و میکروفون مواجه شد. اینترنت هم که به کلی در کشور مشکل دارد و البته بسیاری از این مشکلات زیرساختی همچنان برای خیلی از دانشجویان ادامه دارد.
وی آموزش حضوری را برای دانشجویان کارشناسی که شاغل هم نیستند، گزینه مناسب‌تری دانست و گفت: دانشگاه جذابیت‌های خودش را دارد و تعاملاتی که صورت می‌گیرد، قطعا برای دانشجویان کارشناسی دوره‌های حضوری بهتر است ولی در سطح کارشناسی ارشد یا دکتری و یا دانشجویانی که شاغل هستند، آموزش مجازی گزینه خیلی بهتری است. چراکه در کارشناسی ارشد بسیاری از دانشجویان شاغل هستند و برای یک ساعت کلاس مجبورند به دانشگاه بروند. البته آموزش مجازی به دلیل محتوا و حجم کمتر دروس، به آموزش دانشجویان ارشد
لطمه نمی‌زند.
این دانشجو مشکل اساسی در این روزها را انجام کارهای اداری عنوان کرد و افزود: کارمندان دانشگاه با این فرهنگ با دانشجویان برخورد می‌کنند که خود را در یک سطح جداگانه از دانشجویان می‌بینند و کارهای دانشجویان را دیر راه می‌اندازند و موقع تلفن زدن هم برخورد مناسبی با دانشجویان ندارند.
گفتنی است، یک دانشجوی دیگر که هم‌اکنون در حال تحصیل در ترم ۳ مقطع کارشناسی ارشد رشته اقتصاد در دانشگاه تهران است، اظهار داشت: با آغاز آموزش مجازی، دو تا سه جلسه طول کشید تا با شرایط جدید خو بگیریم و یک سری ایرادات نرم‌افزاری وجود داشت که بسیاری از دانشجویان نمی‌توانستند در کلاس حاضر شوند.
وی ادامه داد: تجربه شخصی من این امر را ثابت کرد که در کلاس مجازی، مشارکت دانشجویان خیلی کمتر از کلاس‌های حضوری است و بیشتر استاد صحبت می‌کند. کیفیت این شیوه برگزاری کلاس‌ها خیلی پایین‌تر از کلاس حضوری است و مطالب آموزشی کمتر به چالش کشیده می‌شود و استاد مطلبی را ارائه می‌دهد و تمام.
این دانشجوی دانشگاه تهران با بیان اینکه دانشجویان کلاس‌های مجازی را چندان مهم نمی‌دانند، افزود: افرادی که در کلاس‌های حضوری حضور فعالی داشتند، در کلاس‌های مجازی نقش کمرنگی پیدا کرده‌اند. با این تفاسیر ترجیح می‌دهم بعد از کرونا مجددا تمامی کلاس‌ها به صورت حضوری تشکیل شود چون تبادل اطلاعات و انگیزه میان دانشجویان وجود دارد.
وی راجع به نحوه برقراری ارتباط با کارشناسان دانشگاه اظهار کرد: ما از طریق ایمیل با کارمندان آموزش در ارتباط هستیم و راهنمایی‌های لازم را دریافت می‌کنیم.
این دانشجو با ‌اشاره به اینکه استرس امتحانات مجازی بیشتر است گفت: امتحانات مجازی یک سری قواعد خاص خود را داشت که همه ما نگران نحوه امتحان دادن خود بودیم. مثلا اینکه شاید سامانه دچار اختلال شود. البته نتیجه امتحانات هم مانند امتحانات حضوری واقعی نبود و میزان تقلب، بیشتر از امتحان حضوری است.
دانشجوی ترم ۳ مهندسی صنایع دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات گفت: برای ما که در ترم‌های ابتدایی هستیم،‌ تطبیق‌پذیری با شرایط آموزشی جدید کار آسان‌تری بود ولی اساتیدی هم بودند نسبت به شرایط موجود شکایت داشتند. البته گروه‌های مجازی که برای تبادل اطلاعات ایجاد شد، تعامل میان اساتید و دانشجویان و دانشجویان با هم را افزایش داد.
وی مشکل قطعی اینترنت را کلافه‌کننده دانست و ادامه داد: قطعی اینترنت تمرکز ما را از بین می‌برد و بعضی اوقات سبب می‌شود در کلاس حضور پیدا نکنیم.
این دانشجو با بیان اینکه سطح کیفی آموزش مجازی و حضوری قطعا با هم یکسان نیست، گفت: ما کلاس‌هایی داریم که ۷ و نیم صبح آغاز می‌شود و از آنجا که در خانه به صحبت‌های استاد گوش می‌دهم، با خواب‌آلودگی به درس گوش می‌کنم و شاید بازدهی کافی را نداشته باشد.
وی افزود: این دو ترم به نوعی آزمون و خطا بوده است و از آنجا که همه یاد گرفته‌اند که برای آموزش مجازی باید چه کاری انجام دهند، خوب است که در دوران پساکرونا کلاس‌های مجازی در کنار کلاس‌های حضوری ادامه پیدا کند. چون در کلاس مجازی صدای اساتید ضبط می‌شود ولی در کلاس‌ حضوری در صورت غیبت، فقط می‌توانیم جزوه‌ها را از باقی بچه‌ها دریافت کنیم.این دانشجو عنوان کرد: قبل از اینکه وضعیت کرونا تا این حد قرمز شود، مسئولان آموزش در دانشگاه حضور داشتند و پاسخگوی مشکلات ما بودند.
دانشجوی دیگری که مشغول تحصیل در رشته مهندسی صنایع دانشگاه تربیت مدرس است راجع به تجربه خود از آموزش مجازی اظهار کرد: در آموزش مجازی ابتدا انرژی بچه‌ها بیشتر بود ولی به مرور زمان کلاس‌ها را جدی نگرفتند چون حضور و غیاب در کلاس‌های مجازی چندان جدی نیست.
وی عمده مشکلات زیرساختی در آموزش مجازی را مشکل اینترنت دانست و گفت: اینترنت ما با قطعی همراه است و یا صدای استاد قطع می‌شود و ما هم نمی‌توانیم صحبت چندانی در کلاس داشته باشیم.
این دانشجو ادامه داد: کیفیت آموزش در این شیوه اصلا با آموزش حضوری یکسان نیست. مخصوصا در دوران کارشناسی ارشد که دانشجو باید تعامل بیشتری با استاد داشته باشد و راجع به موضوعاتی چون پایان‌نامه و سمینار با استاد در ارتباط باشد.
وی با بیان اینکه کلاس‌های حضوری را به مجازی ترجیح می‌دهم، اضافه کرد: ارتباط ما با مسئولان آموزش به شدت سخت شده است و ایمیل و تلفن را به زور جواب می‌دهند و دانشگاه هم کار خاصی نکرده است و دست دانشجو به جایی بند نیست.
یک دانشجوی رشته مترجمی فرانسه در مقطع کارشناسی دانشگاه علامه طباطبایی با‌ اشاره به اینکه با توجه به ناگهانی بودن شرایط، اساتید توانستند خوب شرایط را مدیریت کنند، گفت: یک ماه و نیم زمان برد تا من توانستم خود را با شرایط
سازگار کنم.
وی مشکل بزرگ آموزش مجازی را اینترنت دانست و ادامه داد: در کلاس‌های معمولی هم اینترنت با اختلال مواجه می‌شود و به یک‌باره از کلاس خارج می‌شویم ولی این شرایط در امتحانات سخت‌تر است.
این دانشجو افزود: آموزش مجازی اصلا با آموزش حضوری قابل مقایسه نیست.چون هر چه‌قدر که در کلاس‌های مجازی حضور پیدا کنیم، کیفیت و بازده کلاس‌های حضوری را ندارد. در کلاس حضوری یک سری تمرینات سر کلاس حل می‌شود و می‌توان از استاد سؤال پرسید. ولی در آموزش مجازی تمرینات را خود دانشجو حل می‌کند و گاهی اوقات زمان برای سؤال پرسیدن وجود ندارد.
وی در پایان تاکید کرد: اگر دانشجو در امور دانشجویی خود دچار مشکل و سؤال باشد، کسی به این راحتی‌ها پاسخگو نیست و اموری چون انتخاب واحد و یا وام دانشجویی فقط از طریق کانال‌های مجازی دانشگاه اطلاع‌رسانی می‌شود.
به نقل از ایسنا، با توجه به نقطه‌ نظرهای دانشجویان رشته‌ها و دانشگاه‌های مختلف که برخی از آنها در این گزارش ذکر شد، مشکلات زیرساختی همچنان برای دانشجویان آزاردهنده ادامه‌دار است و پاندمی «کووید-۱۹» سبب شده عده‌ای از دانشجویان، آموزش در شرایط فعلی را چندان جدی تلقی نکنند. با این تفاسیر باید دید که مسئولان آموزش عالی کشور، با توجه به تجارب پشت سر گذاشتن دو ترم کرونایی در صورت تداوم شرایط، در ترم‌های آتی چه تمهیداتی را برای عدم افت کیفیت آموزش دانشجویان در نظر
خواهند گرفت.