امین‌الاسلام تهرانی
پارلمان اروپا توافق تجاری میان «بریتانیا» و اتحادیه اروپا را پس از سال جدید بررسی خواهد کرد اما سفیران ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا به طور موقت توافق تجاری برگزیت را تایید کردند. طبق این توافقنامه زمینه برای خروج بریتانیا با یک توافق امکان‌پذیر شده است.
دولت انگلستان و اتحادیه اروپا پنج‌شنبه گذشته پس از مذاکراتی طولانی بر سر پیمان تجاری «پسابرگزیت» توافق کردند. کمیسیون اتحادیه اروپا، نخست‌وزیر انگلستان و صدراعظم آلمان از توافق حاصله استقبال کردند. «آنگلا مرکل» آن را توافقی تاریخی خواند.
اما این شاید از معدود توافق‌های تاریخ باشد که دو گروه را قرار است از هم دور کند، نه نزدیک. انگلستان در اتحادیه اروپا است و در قالب یک واحد بسیار راحت مبادلات خود را انجام می‌دهد، اما حالا باید با اتحادیه اروپا به توافق برسد که چگونه این مبادلات را سخت کند! وقتی قرار باشد که انگلستان دیگر عضوی از اتحادیه اروپا نباشد باید طوری جدا شود که کمترین خسارت را ببیند.
حال چرا صدای پای برگزیت مهیب است؟ این پرسش را با نگاه به مورد اسکاتلند و جزیره ایرلند پاسخ خواهیم گفت و کوشش خواهیم کرد تا نشان دهیم چرا جنبش‌های استقلال‌طلب با صدای طبل برگزیت، که جانسون و اعوانش بر آن می‌کوبند، دوباره از خواب بیدار خواهند شد و وحدتِ سست‌بنیانِ «بریتانیا» را به خطر خواهند انداخت.
سال 2014 بود که مردم اسکاتلند در یک همه‌پرسی - البته نه با قاطعیت - رأی به عدم جدایی از بریتانیا دادند؛ اما همین مردم در رفراندوم سال 2016 با قاطعیت به ماندن در اتحادیه اروپا رأی دادند و همچنان نیز اکثریت آنان بر این عقیده‌اند. تصمیم دولت انگلستان برای خارج کردن بی‌توافق بریتانیا از اتحادیه اروپا می‌تواند به خروج اسکاتلند از بریتانیا ختم شود. این ادعا تقویت خواهد شد اگر توجه کنیم که پارلمان اسکاتلند به طرح «نیکولا استورجن»، وزیر اول اسکاتلند، برای برگزاری همه‌پرسی استقلال از بریتانیا رأی مثبت داد و از آن حمایت می‌کند.
جزیره ایرلند عضو بریتانیا نیست؛ اما ایرلند شمالی‌اش عضو پادشاهی متحد و جمهوری ایرلند در آن کشوری مستقل است. بین ایرلند شمالیِ عضو پادشاهی متحد و جمهوری ایرلندِ مستقل «مرز رسمی» وجود دارد که هم‌اکنون با عضویت پادشاهی متحد و جمهوری ایرلند در اتحادیه اروپا «نامرئی» نگاه داشته‌ شده است. در گذرگاه‌های مرزی بین این دو، تنها از علائم راهنمایی و رانندگی کنار جاده می‌توان تشخیص داد که در کدام کشور هستیم که در ایرلند شمالی، حداکثر سرعت را به مایل بر ساعت نوشته‌اند و در جنوب مرز به کیلومتر بر ساعت. در سراسر این مرز، نه پاسگاهی است و نه گمرکی، نه از کسی گذرنامه می‌خواهند و نه مأمور گمرکی هست، که همه اینها با عضویت این دو در اتحادیه اروپا ممکن شده است. حفظ این وضعیت، یکی از بزرگ‌ترین مشکلات پیش‌روی طرفداران برگزیت است که راه‌حل روشنی برای آن ندارند.
باید در نظر داشت که اکثریت مسیحیان ایرلند شمالی همچون مردم همسایه جنوبی‌شان، جمهوری ایرلند، کاتولیک هستند و پیرو کلیسای انگلستان نیستند. درگیری‌های مسلحانه بین کاتولیک‌های طرفدار الحاق ایرلند شمالی به جمهوری ایرلند و ایجاد «ایرلند مستقل از بریتانیا» با پروتستان‌های مخالفِ استقلالِ تحت حمایت ضمنی انگلستان، از اواخر دهه ۱۹۶۰ آغاز شد و منجر به درگیری‌های خون‌باری شد که تا سال ۱۹۹۸ و امضای پیمان صلحِ «جمعه قبل از عید پاک» ادامه یافت. در «غیاب یک مرزِ مرئی» بین شمال و جنوبِ جزیره ایرلند - همان‌طور که الان به علت عضویت هر دو در اتحادیه اروپا چنین است - ملی‌گرایان کاتولیک طرفدار «اتحاد ایرلند» و «جدایی از کشور ملکه» می‌توانند خود را، با این «مرزِ نامرئی» راضی کنند و تصور زندگی در یک ایرلند یکپارچه را داشته باشند. با خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، این خط نامرئی به یک «مرز خارجی مرئی» تبدیل می‌شود. ایجاد هرگونه پاسگاه و گمرک که این مرزِ مرئی را پررنگ ‌‌کند، خشم ملی‌گرایان ایرلندی را برخواهد انگیخت و شاید آتش‌ تنش‌ها را دوباره شعله‌ور‌ کند.