گالیا توانگر
علایم مسمومیت با گاز مونوکسید کربن سردرد، سرگیجه، تاری دید، ضعف و بی‌حالی، تشنج، کما و در نهایت مرگ را به همراه دارد. در مواردی که گازگرفتگی با مونوکسید کربن اتفاق می‌افتد لازم است که خونسردی خود را حفظ کنید، بلافاصله وسایل گرمایشی را خاموش کرده و پنجره‌ها را باز کنید. در صورت امکان، فردی که دچار مسمومیت شده را از محل خارج کرده و اگر فاقد علایم حیاتی بود، بلافاصله برای وی احیاء قلبی و ریوی را آغاز کنید.
طبق آماری که سازمان اورژانس کشور ارائه داده از ابتدای مهرماه تا کنون ۱۹۱۹ نفر در سطح کشور دچار مسمومیت با گاز مونوکسید کربن شده‌اند. از این تعداد ۱۰۳۲ نفر توسط اورژانس به مراکز درمانی منتقل شدند، ٧٨۶ نفر توسط عوامل اورژانس در محل درمان شدند و متاسفانه ١٠١ نفر بر اثر مسمومیت با این گاز جان خود را از دست داده‌اند.
فرهاد کاوه آهنگران سخنگوی سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری اصفهان از مرگ یک زن 37 ساله به دست قاتل خاموش خبر می‌دهد و می‌گوید: «این زن به مدت دو روز در منزل مانده و بر اثر گازگرفتگی جان خود را از دست داده است. علت عدم توجه به نکات استاندارد در استفاده از وسایل گرمایشی بوده است.»
شب گذشته(23 آذر99) تیم‌های امداد و نجات آتش‌نشانی به منطقه مهریان یاسوج اعزام شدند. بررسی‌ها حکایت از نگرانی همسایه‌ها از عدم خروج یک پدر و پسر از خانه با گذشت دو روز داشت. در همین راستا تیم‌های امدادی با شکستن درب وارد منزل شده و با اجساد دو مرد تقریبا ۴۵ و ۱۷ ساله رو به رو می‌شوند. بنا به اطلاع همسایه‌ها، این دو مرد غیر بومی بوده، خانه را اجاره کرده و در زمینه کارهای ساختمانی در شهر یاسوج فعالیت داشتند. آنها کارگرانی بی‌توجه به نکات ایمنی در استفاده از وسایل گرمایشی بوده‌اند.  حسن نجمی مدیر منطقه ۳ آتش‌نشانی شهر مشهد از گازگرفتگی یک مرد میانسال با منوکسید کربن به دلیل استفاده غیراستاندارد از اجاق خوراک پزی برای گرم کردن و فوت وی خبر داد. استفاده خطرناک و غیر استاندارد از اجاق خوراک پزی برای گرم کردن اتاق سرایداری در یک کوره آجرپزی، منجر به این حادثه غم‌انگیز شد.
در تمامی موارد اینچنینی می‌توان رد پای قاتل خاموش را در سهل انگاری‌های شهروند و عدم توجه و اهتمام آنها به موارد ایمنی در استفاده از وسایل گرمایشی جست و جو کرد.
دودکش‌های ناایمن و مرگبار
بررسی علل مسمومیت و مرگ‌های خاموش ناشی از گاز مونواکسید کربن نشان داده که 80 درصد مسمومیت از طریق گازگرفتگی‌ها به دلیل عدم توجه به موارد استاندارد در نصب و استفاده از دودکش‌هاست. سالانه بیش از 800 نفر در کشور بر اثر مسمومیت با گاز مونواکسید کربن جان خود را از دست می‌دهند. این در حالی است که 10 تا 20 برابر این تعداد هر سال دچار عوارض ناشی از مسمومیت با این گاز می‌شوند. استان‌های تهران، اصفهان، خراسان رضوی، البرز و فارس بیشترین حوادث گازگرفتگی و مرگ و میر ناشی از مسمومیت با گاز  مونواکسید کربن را در کشور به خود اختصاص داده‌اند.
خطر رایج در ارتباط با گاز گرفتگی دودکش‌های غیر استاندارد هستند که در اقصی نقاط کشور این نقص در صدر دلایل مرگ خاموش قرار دارد. فردا دیر است، همین امروز تمام دودکش‌ها را کنترل و ایمن کنید. رمز پیشگیری و نجات از خطر گازگرفتگی در این عوامل خلاصه می‌شود: دودکش استاندارد و اطمینان از عملکرد صحیح آن. تهویه هوا یا ورود مستمر هوای تازه (نبستن تمام روزنه‌های ورود هوا). علی کعبی یک عضو سازمان نظام مهندسی کشور تاکید می‌کند: «مردم باید هر روز یا دست کم هفته‌ای یکبار از عملکرد صحیح دودکش‌های منازل و وسایل گاز سوز اطمینان حاصل کنند. تمام دوکش‌هایی که از در و پنجره‌ها خارج شده و بدون عایق رها شده‌اند، نا ایمن و در معرض خطر هستند. اقدامات منسجم به ویژه از طریق نظارت‌های نظام مهندسی در مناطق در معرض خطر، میزان حوادث ناشی از مسمومیت با گاز مونواکسید کربن را 50 درصد کاهش می‌دهد.»
نکات استاندارد دودکش‌ها
افزایش ارتفاع برف در اطراف دودکش‌های کوتاه پشت‌بام و سرد شدن بدنه دودکش‌های روی نمای ساختمان، احتمال مختل شدن، از کارافتادن و حتی پوشیده شدن آنها زیر برف افزایش می‌یابد و در نتیجه به‌علت عدم کارکرد عادی دودکش و پس زدن محصولات احتراق یا به زبان ساده دود، خطر گازگرفتگی و مرگ خاموش به‌شدت افزایش می‌یابد و جان ساکنان این ساختمان‌ها به‌ طور جدی تهدید می‌شود.
حمیدرضا سلطانی یک کارشناس ایمنی برایمان توضیح می‌دهد: «هر روز و هرشب از بازبودن و کارکرد صحیح دودکش انواع وسایل و سیستم‌های حرارتی (بخاری، آبگرمکن، شومینه، پکیج و حتی موتورخانه) و اتصال کامل و محکم کلیه اجزای دودکش و همچنین وجود روزنه یا دریچه‌ای برای ورود هوای تازه به اتاق و تهویه هوا اطمینان حاصل کنید. تا دیر نشده، دودکش‌های روی بدنه ساختمان‌ها را عایق کرده و به دیوار محکم کنید. با اضافه کردن طول عمودی دودکش‌های کوتاه پشت‌بام، ارتفاع آنها را استاندارد کنیم و فقط از کلاهک H برای دودکش‌های بدون فن استفاده کنید.»
این کارشناس مسائل ایمنی در ادامه می‌گوید: «همچنین در طول روز و شب با لمس دودکش از گرم بودن آن مطمئـن شوید. در صورت سرد بودن دودکش، فورا وسیله حرارتی را خاموش کنید. سرد بودن بدنه دودکش، نشانه خارج نشدن گازهای آلاینده و وارد شدن آن به داخل اتاق بوده و بسیار خطرناک است. استفاده از لوله‌های فنری یا خرطومی آلومینیومی برای وسایل انواع وسایل گازسوز یا نفت‌سوز خطرآفرین است و برای ایمنی بیشتر، باید از لوله‌های فلزی بدون منفذ استفاده کنید. اتصالات لوله‌ها نیز باید به قدری محکم باشد که قابل جدا شدن نباشد. دودکش آبگرمکن و هواکش هود آشپزخانه نباید از یک لوله یا مسیر مشترک عبور داده شوند.»
رنگ شعله بخاری به ما چه می‌گوید؟
سرمای زمستان و قرنطینه خانگی باعث شده تا ما بیشتر از گذشته در خانه بمانیم و اکثر ما برای گرم شدن در این روزهای سرد از بخاری استفاده می‌کنیم. یکی از موضوعاتی که ممکن است با آن مواجه شوید زرد سوختن شعله بخاری گازی است که باید مورد بررسی قرار بگیرد و بدانید که علت زرد سوختن شعله بخاری چیست؟ تا بتوانید آن را رفع کنید.
بخاری جزو لوازم خانگی پر خطر به شمار می‌آید که باید نکات ایمنی مربوط به آن را در هنگام استفاده و نصب رعایت کرد. همچنین باید به رنگ شعله‌ها نیز توجه داشت. شعله بخاری در بهترین حالت به رنگ آبی می‌سوزند یا به عبارت دیگر رنگ شعله آتش بخاری آبی است. ولی اگر شرایط آن مساعد نباشد یا مشکلی وجود داشته باشد، احتمال دارد به رنگ قرمز، زرد و یا نارنجی بسوزد یا می‌توان گفت زرد سوختن شعله شمعک بخاری و خود بخاری بیانگر وجود یک مشکل در سوختن گاز است.
حتما تا به حال عبارت کامل سوختن را شنیده اید، این کلمه به این معناست که شعله اکسیژن کافی برای سوختن را دریافت کند و کامل بسوزد و در نهایت رنگ شعله آتش آبی باشد. به طور کلی می‌توان گفت پاسخ سؤال چرا شعله بخاری قرمز می‌سوزد و یا علت زرد شدن شعله بخاری‌، علت زرد سوختن شمعک بخاری‌، علت زرد سوختن شعله شومینه گازی و تمام این علت‌ها مربوط به مقدار اکسیژن موجود در محیط بوده و وجود گاز‌های مضر را درهوا نشان می‌دهد.
هر ساله خبرهای زیادی در روزنامه و اخبار منتشر می‌شود که بیانگر میزان مرگ و میر افراد در اثر گاز گرفتی و خفگی است. دلیل این موضوع بیشتر مربوط به عدم رعایت ایمنی و عدم توجه کافی به شعله بخاری در حین استفاده است. به همین خاطر باید به علت زرد شدن شعله گاز توجه داشته باشید و مشکل را رفع کنید.
فرهاد پناهیان یک فروشنده و متخصص بخاری‌های گاز سوز برایمان توضیح می‌دهد: «طبق استاندارها، به ازای هر متر مکعب گاز برای سوختن باید حدودا ده متر مکعب هوا وجود داشته باشد. هر چقدرمقدار اکسیژن بیشتر شود رنگ شعله آبی‌تر خواهد شد.
مهم‌ترین و اصلی‌ترین علت زرد سوختن شعله، سوختن ناقص است. سوختن ناقص گاز به این معناست که هوای کافی در محیط سوختن وجود ندارد و در هنگام سوختن گاز مونواکسید کربن آزاد می‌شود. گاز مونواکسید یکی از سمی‌ترین پسماند‌های سوختن گاز بوده که باعث مرگ انسان می‌شود. توصیه می‌شود زمانی بخاری روشن است حتما هوا در محیط خانه جریان داشته باشد؛ به طور مثال پنجره را کمی باز بگذارید تا هوای خانه با محیط بیرون تبادل داشته باشد.
گرفتگی دریچه‌های هوای بخاری از دیگر دلایل زرد سوختن شعله بخاری گازی به شمار می‌آید. اگر دریچه‌ها گرفته باشد، نسبت هوا به گاز کم می‌شود، سپس سر شعله‌های بخاری و اجاق گاز زرد    می‌سوزد. جهت حل این مشکل کافیست بخاری را خاموش کنید و صبر کنید تا بدنه آن خنک شود سپس دریچه‌ها را چک کنید تا گرفتگی رفع شود.» وی در ادامه تاکید می‌کند: «همیشه علت زرد شدن شعله اجاق گاز یا بخاری مربوط به کمبود اکسیژن یا هوا نیست، بلکه به دلیل سوختن برخی عناصر شیمیایی است. زمانی که دستگاه بخور را روشن می‌کنید، آب به بخار تبدیل شده سپس ذرات آب در هوا پخش می‌شوند. در صورت وجود بخاری در منزل و یا روشن بودن شعله گاز، عناصر موجود در آب بخور شده مانند سدیم، کلسیم، منیزیم و ... در شعله می‌سوزند و از خود نور رنگی منتشر می‌کنند. این نور رنگ شعله را به زرد، نارنجی یا قرمز تبدیل کرده و علت زرد شدن شعله گاز با بخور سرد است.
شاید برخی اوقات شاهد قرمز یا نارنجی شدن شعله بخاری شده باشید. بر خلاف شعله زرد بخاری، شعله نارنجی و قرمز نشانه خطرناکی نیست، زیرا زمانی که شعله به رنگ نارنجی می‌سوزد به این معناست که در منافذ و برخی از قسمت‌های بخاری گرد و خاک جمع شده و ناخالصی‌هایی وجود دارد بنابراین وقت سرویس کردن بخاری رسیده است. همچنین علت قرمز سوختن بخاری به دلیل ورود جسم و یا ذرات به داخل شعله بوده که در بیشتر مواقع سریع ناپدید می‌شود و مشکل جدی را به همراه ندارد.»
این متخصص وسایل گرمایشی گازسوز، درباره نحوه تعمیرات وسایل گرمایشی که ناقص می‌سوزند، می‌گوید: «تعمیر شعله زرد بخاری به این معناست که ابتدا علت را جویا شوید سپس آن را رفع کنید. تا اینجا کار با بیشتر علت‌های زرد شدن شعله‌های بخاری و اجاق گازی آشنا شدید و حالا راحت‌تر می‌توانید به تعمیر شعله زرد بخاری بپردازید. قبل از هر چیزی دریچه‌های هوا را چک کنید تا چیزی که مورد مانع عبور هوا نشود. برخی اوقات گرفتگی منافذ روی اجاق گاز یا بخاری باعث تغییر رنگ شعله آتش می‌شود بنابراین باید سر مشعل و داخل لوله‌های ورودی را تمیز کنید و لوله‌ها را به درستی تنظیم‌نمایید تا هوا به راحتی بتواند در لوله‌ها جریان داشته باشد.»
وی در انتها ضمن توصیه به مصرف بهینه انرژی و تنظیم شمعک و شعله بخاری می‌گوید: «شاید برای شما هم پیش آمده باشد که شعله بخاری خود را روی حداقل تنظیم کرده باشید، اما همچنان میزان شعله زیاد باشد و فضای خانه شما بیش از‌اندازه گرم شود. برای رفع این مشکل باید نحوه تنظیم شعله شمعک بخاری را بلد باشید تا با کم کردن شعله شمعک، شعله بخاری نیز کمتر شود. لازم است بدانید که تنطیم شعله شمعک هر بخاری ممکن است، متفاوت باشد و بهتر است که دفترچه راهنمای آن را مطالعه کنید. معمولا تنظیم شعله بخاری به کمک یک ولوم پلاستیکی انجام می‌شود که با جدا کردن این ولوم می‌توان شعله شمعک را تنظیم کرد. زیر ولوم پلاستیکی یک پیچ دو سو قرار دارد که شعله شمعک را تنظیم می‌کند.»