طرح کسر از خدمت نظام وظیفه دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دوره‌های تحصیلات تکمیلی طرحی است که متقاضیان می‌توانند با مشارکت در طرح‌های تحقیقاتی از میزان خدمت نظام ‌وظیفه خود بکاهند.
این روزها که بحث سربازی در میان جوانان داغ است به‌نظر می‌رسد که استفاده از برخی مشوق‌‌ها می‌تواند کمی ‌از اتلاف وقت آن‌ها، در دوره سربازی بکاهد. یکی از این مشوق ‌ها برای جوانان تحصیلکرده دوره تحصیلات تکمیلی است.
بر این اساس دانشجویان و فارغ‌‌التحصیلان دوره‌‌های کارشناسی ارشد و دکتری می‌‌توانند در طرح ‌های تحقیقاتی مشارکت داشته باشند و از امکان کسری خدمت استفاده کنند. البته این طرح‌های پژوهشی باید به تأیید ستاد کل نیروهای مسلح برسد.
دانشجویان دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری که در حال گذراندن پایان‌نامه و رساله خود هستند، می‌‌توانند از این تسهیلات استفاده کنند. این افراد می‌‌توانند با معرفی بنیاد نخبگان یا دانشگاه ‌ها به ستاد نیروهای مسلح در یک یا چند پروژه مورد تأیید ستاد کل نیروهای مسلح مشارکت داشته باشند.
علاقه‌مندان می‌‌توانند حداکثر به اندازه ۱۹ ماه، کسری از خدمت دریافت کنند. حتی اگر میزان کسری از خدمت به اندازه کل دوران خدمت باشد، نیاز است که مشمولان دوره آموزشی یک ‌ماهه را نیز سپری کنند. متقاضیان در زمان انجام تحقیق یا پس از انجام می‌توانند دوره آموزشی را سپری کنند.
فارغ‌التحصیلان در طول خدمت سربازی نیز می‌‌توانند پروژه تحقیقاتی خود را به پایان برسانند و بر اساس آن، ماه‌های خدمت خود را کاهش دهند.
مشمولانی که قصد دارند از این طرح استفاده کنند نباید غیبت غیرموجه داشته باشند. برای استفاده از این امکان، متقاضیان الزامی‌ به فارغ‌‌التحصیل شدن ندارند بلکه می‌توانند در حین تحصیل در پروژه ‌های تأیید شده مشارکت داشته باشند. فارغ‌التحصیلان متقاضی تا یک سال بعد از فارغ‌التحصیلی امکان استفاده از این طرح را دارند.
علاقه‌مندان برای استفاده از این طرح می‌ توانند غیر از مراجعه به بنیاد ملی نخبگان و دانشگاه‌ها، به مراکز مورد تأیید ستاد کل نیروهای مسلح مراجعه کنند چرا که برخی از این مراکز پروژه ‌های سفارشی دارند که به‌ اشخاص یا چند دانشگاه می‌‌سپارند.
بسیاری می‌‌پرسند که دانشجویان و فارغ ‌التحصیلان چه رشته‌‌هایی می‌‌توانند از این امکان استفاده کنند؟ رشته‌های جغرافیا، هنر، علوم اجتماعی، کشتی‌سازی، مهندسی مکانیک، هوا و فضا، مهندسی مواد، مهندسی برق، پلیمر، مهندسی صنایع، گروه مدیریت، حقوق،‌ تربیت‌بدنی و علوم ورزشی، کامپیوتر، مهندسی عمران، بیوتکنولوژی، مهندسی معدن، ریاضی، بیوانفورماتیک، زمین‌شناسی، مکاترونیک، مهندسی شیمی، شیمی، ژئوشیمی، نساجی، فیزیک، ژئو فیزیک، روانشناسی، حسابداری، مهندسی شهرسازی، اقتصاد، نانو تکنولوژی، تاریخ، فلسفه، مهندسی پزشکی، مهندسی فناوری اطلاعات، مهندسی هسته‌ای، دامپزشکی، علوم سیاسی، گروه علوم‌ تربیتی و جامعه ‌شناسی می‌توانند از این طرح استفاده کنند.
به نقل از آنا؛ متقاضیان می‌توانند پروپوزال‌های خود را تهیه و به مراکز مربوطه اعم از بنیاد نخبگان، دانشگاه‌ها و مراکز وابسته به نیروهای مسلح ارسال کنند. در صورت موافقت با پروپوزال‌ها دانشجویان و فارغ‌ التحصیلان می‌‌توانند اقدامات لازم را انجام دهند.
چگونگی استفاده از این طرح با انتقاداتی نیز همراه است که به گفته معاون پژوهشی وزارت علوم باید از بوروکراسی‌های این طرح کاسته شود و دانشگاه با نظارت ستاد کل نیروهای مسلح پروژه‌‌های لازم را تدوین و دانشجویان را در آن مشارکت دهند.
با این حال بسیاری از دانشجویان و فارغ‌‌التحصیلان اذعان دارند که لازم است طرح‌های بیشتری برای کسر از خدمت در نظر گرفته شود تا این افراد بتوانند از این تسهیلات استفاده کنند.