مجتبی باجلانی
بیش از چهار دهه است که عراق، درگیر استبداد و جنگ و ناآرامی است. جوان عراقی امروز از زمانی که چشم باز کرده خود را درگیر ناآرامی‌ها و ناامنی‌ها دیده است. تا ۱۷ سال پیش یک حکومت خودکامه بر سر کار بود و رعب و وحشت و قلدری‌های یک دیکتاتور، پیش چشمان مردم دردکشیده قرار داشت. بعد از آن، جنگ و ‌اشغال و ناامنی ناشی از حضور ‌اشغالگران و توطئه ائتلاف غربی-عربی در ظهور و قدرت بخشیدن به داعش در عراق، عرصه را بر مردم عراق سخت و سخت‌تر کرد. هنوز شیرینی شکست داعش در عراق، به کام مردم ننشسته بود که فساد‌های مستمر حکومت‌هایی که هرکدام به نوعی اموال این ملت رنج‌کشیده را به تاراج بردند با فضاسازی‌های رسانه‌ای راه تنفس را بر آنها بست و چاره را در حضور در خیابان‌ها دیدند. هر حکومتی که با آمریکا بیشتر دست به زد و بند می‌زد، فساد در آن حکومت بیشتر سر باز می‌کرد. نگاهی به آمار و ارقام اعلامی، نشان می‌دهد که حضور آمریکا تا چه حد فساد مالی برای عراق به ارمغان آورده است. در سال ۱۳۹۰ رئیس ‌پارلمان عراق اعلام کرد بیش از ۱۸ میلیارد دلار از پول نفت مردم عراق ناپدید شده است. این آمار وقتی معنی پیدا می‌کند که بدانیم تمام درآمد حاصل از فروش نفت عراق، به بانک‌های آمریکایی واریز می‌شود و از آنجا برای اهداف آمریکا در عراق مورد گروکشی قرار می‌گیرد. این اعداد و ارقام در حال حاضر بسیار پیچیده‌تر از این است و برای همین، ابزار فشاری برای تهدید عراق در صورت اخراج آمریکایی‌ها شده است.
از سوی دیگر هرچند در طول این سال‌ها اختلافات نه‌چندان مشکل‌سازی در میان احزاب و گروه‌های مختلف سیاسی دیده می‌شود؛ اما هیچ‌گاه احتمال وقوع کودتا مطرح نبوده است؛ زیرا اساساً مکانیزم و شرایط وقوع کودتا در ساختار سیاسی کشور عراق وجود نداشته و ندارد. بنابر این مطرح شدن برنامه‌ها و سناریوهای مختلف در مقطع کنونی در عراق از سوی آمریکایی‌ها را می‌توان تهدید قدرت و روند سیاست‌ورزی در این کشور دانست. البته این موضوع به‌هیچ وجه نمی‌تواند امری عادی و یک پیام طبیعی باشد.
با نگاهی گذرا به تحولات اخیر عراق می‌توان نقشه و ردپای نا امن کردن دوباره عراق پس از آرامش نسبی که بعد از نابودی عناصر تروریستی داعش به‌وجود آمده بود را به وضوح دید؛ ترور سردار «سلیمانی» و «ابومهدی المهندس» در آستانه سال ۲۰۲۰ میلادی در فرودگاه عراق توسط تروریست‌های آمریکایی که این دو شهید والامقام در صف اول مبارزه با تروریست‌های داعش بودند یکی از این نشانه‌هاست. هرچند این اقدام جنایتکارانه آمریکایی‌ها موجب شد طرح خروج نظامیان آمریکایی از عراق در مجلس این کشور تبدیل به قانون شود و آمریکایی‌ها را مجبور به خروج از عراق کند، ولی ضربه سنگینی به روند مبارزه با تروریست‌‌ها زد.
با تبدیل طرح خروج آمریکایی‌ها از عراق به قانون، نظامیان آمریکایی از چتر حمایتی دولت عراق خارج شده‌اند و به تبع آن امنیت نیرو‌های آمریکایی و منافع این کشور در عراق به شدت تضعیف شده است؛ لذا آمریکایی‌ها از زمان تصویب این قانون به‌دنبال اجرای سناریو‌های مختلفی در عراق هستند تا ضمن اینکه این قانون را از میان بردارند و به حضور خود در عراق نیز ادامه دهند.
از برنامه‌ها و سناریوهایی که آمریکایی‌ها در عراق به‌دنبال اجرای آن هستند، می‌توان به تحریم‌های اقتصادی، احیای گروهک تروریستی داعش، طرح کاهش پایگاه‌های نظامی آمریکا و نیرو‌های ائتلاف در عراق و اخیرا نیز طرح تعطیلی و انتقال کنسولگری آمریکا و متحدانش از بغداد به اربیل ‌اشاره کرد که هدف آمریکایی‌ها از انتقال کنسولگری آمریکا و متحدانش از بغداد به اربیل این است تا کردستان به جای پای آینده آمریکایی‌ها برای استقرار در آن تبدیل شود؛ چرا که عرصه در دیگر مناطق عراق بر آنها تنگ شده و فراکسیون‌های سیاسی عراق هم بر خروج آنها از عراق تاکید می‌کنند. علاوه ‌بر این اخیرا هم طرح کودتا توسط حزب منحله بعث در بغداد مطرح می‌شود که مجموع این تهدید‌ها یک پیام کلی دارد و آن هم این است که آمریکا به‌دنبال یک عراق بی‌ثبات است تا حضور نیرو‌های خود را در عراق تداوم بخشد؛ همه اینها در حالی است که طی یک ماه اخیر توطئه‌ای آمریکایی، صهیونیستی و سعودی برای اخراج حشد‌الشعبی از مناطق مورد مناقشه تعیین‌شده در ماده 140 قانون اساسی عراق به جریان افتاده که نمود اصلی آن در جریان توافق امضاشده میان کردها با حکومت مصطفی الکاظمی بر سر مردهای ایزدی در استان سنجار نمود پیدا کرد.
اکنون، این مسئله به وضوح نمایان شده که توطئه‌ای تحت عنوان دومینوی اخراج نیروهای حشد‌الشعبی از مناطق مورد مناقشه حکومت مرکزی عراق و حکومت اقلیم کردستان در جریان است. یکی دیگر از ابعاد مهم در نگاه به توطئه جدید ضدیت با باقی ماندن حشد‌الشعبی در مناطق سنی‌نشین را می‌توان در راستای بحران‌آفرینی برای احیای تروریسم در شمال عراق مورد ارزیابی قرار داد. واقعیت امر این است که آمریکایی‌ها اکنون به این نتیجه رسیده‌اند که افکار عمومی و نیز نگاه غالب جریان‌های سیاسی عراقی، خواستار خروج نظامیان این کشور از عراق هستند. علاوه‌بر این، مصوبه قانونی پارلمان عراق در 5 ژانویه 2020 مبنی بر ضرورت خروج تمامی نظامیان خارجی از کشور عراق، یکی دیگر از محورهایی است که باقی ماندن واشنگتن در کشور عراق را عملا ناممکن کرده است.
در چنین شرایطی، آمریکایی‌ها در پی آن هستند که با خلق بحران‌های جدید و احیای گروه‌های تروریستی در مناطق مختلف عراق، زمینه را برای باقی ماندن خود در این کشور به بهانه مباره با تروریسم مهیا کنند. اما در این میان، نیروهای حشد‌الشعبی از سال 2017 مهم‌ترین بازیگری بوده‌اند که نقش اصلی را در شکست تروریسم در کشور عراق ایفا کرده‌اند. لذا اکنون واشنگتن در پی آن است که از هر طریق ممکن زمینه را برای تضعیف و حذف حشد‌الشعبی از صحنه بازیگردانی در عرصه سیاسی حکمرانی عراق ایجاد کند؛ زیرا تنها طریقی که آنها می‌توانند مجددا راهبرد احیای داعش در عراق را اجرایی کنند، خروج نیروهای حشد‌الشعبی از مناطق سنی‌نشین است.
در مجموع آمریکا درصدد است میان کاهش نیروهای نظامی خود در عراق برای تحقق برخی مطالبات جریان‌های سیاسی عراق و همچنین پیگیری استراتژی نظامی و امنیتی خود در این کشور با تضمین بقای حضورش، در سایه حصول توافقنامه جدید یک موازنه ایجاد کند. البته با هوشیاری مسئولان عراقی این توطئه نیز خنثی خواهد شد.