امسال ایران در رتبه علمی در جهان به موفقیت چشمگیری رسید. قبلا همیشه رتبه کیفی ایران ضعیف‌تر از رتبه کمی آن بود و این وضعیت دست‌مایه طعنه به چاپ مقاله بدون فایده می‌شد. اما در شرایط رو به بهبود، شیوع یکباره کرونا نگرانی بابت کاهش رشد علمی کشور را رقم زده است.
در سال جاری برای نخستین بار رتبه علمی ایران در رده‌بندی اسکوپوس از نظر کمی و کیفی به رتبه 15 رسید و همچنین در رتبه بندی وب ساینس هم باز از نظر کمی و کیفی به رتبه 16 رسید.
این نخستین بار است که رتبه علمی در جهان از نظر کمی و کیفی به هم رسیده است و تا پیش از این همواره رتبه کمی ایران بهتر از رتبه کیفی آن بوده است. این درحالی است که همواره همین وضعیت دست‌مایه طعنه به ماحصل علمی کشور شده بود و طعنه‌زنندگان به جامعه دانشگاهی کشور می‌گفتند که فقط مقاله چاپ می‌کنید و این مقاله‌ها نتیجه و فایده‌ای ندارد.
اکنون با رسیدن رتبه علمی از نظر کیفی و کمی به هم، تا حدی زمینه برای پاسخ دادن به این منتقدان فراهم شده است؛ اما هنوز در ابتدای راه کاربردی شدن علوم و دانش هستیم. ایران یک درصد جمعیت جهان را دارد و حدود ۲ درصد مقالات علمی جهان را تولید می‌کند.
البته اگرچه رتبه ایران در تولید علم بین همه کشورهای جهان ۱۵ است؛ اما در برخی حوزه‌ها مانند علوم نانو رتبه‌های بسیار بهتری داریم؛ رتبه ایران در نانو ۵ است.
در همین زمینه رئیس ‌دانشگاه تهران درباره رتبه علمی ایران می‌گوید:‌ در سال‌های اخیر شیب خط رشد علمی کشور حفظ شده است و در برخی دانشگاه‌ها حتی شتاب علمی بیشتر شده است.
وی تاکید کرد: باید به این نکته توجه کرد که هر چه جایگاه و رتبه در رتبه‌بندی‌های جهانی ارتقاء می‌یابد، بعد از آن رفتن به جایگاه‌های بهتر سخت‌تر می‌شود.
نامبرده همچنین تصریح نمود: باید در بحث کیفیت در نظام آموزش عالی بیشتر کار کنیم و به موضوع اثربخشی یافته‌های علمی توجه ویژه داشته باشیم. در این بین باید به عوامل تاثیرگذار مانند حمایت و بودجه هم توجه داشت؛ زیرا نتیجه اقدامات و تلاش‌های علمی رابطه مستقیمی با هزینه‌کرد و حمایت در این حوزه دارد.
اما در حالی که رشد رتبه علمی به مراحل خوبی رسیده، شیوع ویروس کرونا یکباره همه را غافل کرد و شرایطی را به وجود آورد که بسیاری از کارشناسان را درباره کاهش رشد علمی کشور در سال‌های پیش رو نگران کرده است.
در همین رابطه، رئیس ‌دانشگاه فردوسی مشهد در این باره معتقد است: نبود دانشجویان در دانشگاه بر پویایی علمی تاثیر گذاشته است.
وی گفت: مقام معظم رهبری درباره شتاب علمی کشور از همه دانشگاه‌ها مطالبه‌ داشته‌اند که برای تحقق این مطالبه باید تلاش کنیم. دانشگاه‌های بزرگ در تلاش برای جلوگیری از کاهش شتاب علمی کشور هستند که از تاثیر شرایط فعلی بر شتاب علمی کشور بکاهند.
رئیس ‌دانشگاه علم و صنعت ایران نیز درباره کاهش انتشار دستاوردهای پژوهشی هشدار داد و گفت: حضور در آزمایشگاه‌‌های تحقیقاتی به دلیل رعایت پروتکل‌‌ها، محدود می‌شود و از این رو اُفتی را در انتشار دستاوردهای پژوهشی از طریق رساله و پایان‌نامه دانشجویان دکتری و ارشد خواهیم داشت.
رئیس‌ دانشگاه تربیت مدرس هم می‌گوید: از زمان شیوع کرونا تاکنون همکاری‌‌های تیمی علمی دانشجویان دچار خسارت زیادی شده است که این خسارت‌ها در یکی دو سال آینده در برونداد کارهای پژوهشی و علمی دانشگاه خود را نشان خواهد داد.
وی تاکید کرد: البته این روند در همه جای دنیا مشابه است اما باید سعی کنیم خسارت‌‌ها را کاهش دهیم.
با ابراز نگرانی‌ها از کاهش رشد شتاب علمی کشور در دوران شیوع کرونا، اما وزارت علوم نیز برنامه‌هایی را برای مقابله با این قبیل تاثیرات منفی ویروس کرونا بر آموزش عالی کشور، مدنظر دارد.
به نقل از فارس؛ معاون پژوهشی و فناوری وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در پاسخ به این سؤال که بابت کاهش رشد شتاب علمی کشور در نتیجه کاهش فعالیت‌های پژوهشی دانشجویان در دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها احساس نگرانی می‌شود، گفت: این احتمال وجود دارد که شیوع ویروس کرونا بر کاهش شتاب علمی کشورها اثرگذار باشد و این موضوع تنها مختص ایران نیست و در همه دنیا این نگرانی احساس می‌شود.
وی ادامه داد: حتی هم‌اکنون هم برخی از اثرات شیوع ویروس کرونا در کشورهایی که در حوزه علم و دانش پیشرو هستند و بهترین دانشگاه‌های جهان را دارند، به تدریج در حال آشکار شدن است.
نامبرده اضافه کرد: در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری همه تلاش خود را برای مقابله با این اتفاق ناخواسته می‌کنیم که به ویژه بخش پژوهش دانشگاهی کشور از ویروس کرونا صدمه نبیند تا کاهش رشد علمی کشور در این روزهای سخت رخ ندهد.
معاون پژوهشی و فناوری وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در خاتمه افزود: این بحث مخصوص ایران نیست و در همه دنیا مطرح است. حتی در بهترین دانشگاه‌های دنیا در آمریکا وقتی می‌گویند ترم برای دانشجویان مجازی است ما که در عرصه علم و دانشگاه فعالیت می‌کنیم می‌دانیم که بدیهی است که کاهشی در خروجی و برون‌دادهای پژوهشی آنها رخ خواهد داد.