چالش‌های پیش روی سیستم آموزش مجازی در دوران کرونا- بخش نخست
ناشـادی معلمین و دانش‌آموزان در برابر نواقص سامـانه «شـاد»
گالیا توانگر
قطع و وصل مدام اینترنت و پهنای ضعیف باند معطوف به سیستم «شاد» به ویژه در زمان اوج ترافیک، هزینه تهیه تلفن همراه اندروید و یا هزینه اینترنت تلفن همراه، تبلت و رایانه، پا به پا آمدن والدین با فرزندانشان در کلاس‌های مجازی، حذف تاثیرگذاری شگرف کلاس‌های حضوری به ویژه در مقطع دبستان بر شکل‌گیری پایه‌های تحصیلی و تربیتی دانش‌آموزان، مشکل
دامنه دار تقلب و تخلف در امتحانات مجازی، چالش برگزاری کلاس‌های آزمایشگاهی و واحدهای عملی از طریق سیستم آموزش مجازی که حتی برای برگزاری کلاس‌های تئوری نیز با هزار و یک چالش رو‌به‌روست، به سخره گرفتن معلمین و شیوه تدریس‌شان در فضای مجازی که سبب شده ده‌ها کلیپ با محتوای سخیف لودگی در شبکه‌های اجتماعی دست به دست بچرخد و... همگی شماری از لیست بلند بالای نواقص سیستم آموزش مجازی فعلی است که نشان می‌دهد هنوز زیر ساخت‌ها اصلاح و تقویت نشده‌اند و بار این چالش‌ها روی دوش معلمان، دانش‌آموزان و والدینشان سنگینی می‌کند.
یکی از مهم‌ترین مشکلات پایه‌ای در استفاده از سیستم شاد این است که دانش‌آموزان و خانواده‌هایشان -به ویژه در مناطق محروم- از پس خرید ابزار اندرویدی برای بهره گرفتن از سیستم آموزش مجازی
برنمی آیند. هر چند در این بین هستند، مدیران مدارسی که گوشی تلفن همراه خود را به دانش‌آموزی برای بهره مندی از کلاس‌های مجازی امانت داده‌اند و یا معلمینی که در همین پایتخت (منطقه 14) هر روز زمان می‌گذارند، به پارک محله رفته و تدریس برای دانش‌آموزی را پی می‌گیرند، اما چنانچه روند سیستم آموزشِ مجازی ادامه‌دار شود، حتما باید برای چنین خانواده‌هایِ کم برخورداری، جهت تهیه ابزار اندرویدی، تسهیلاتی در نظر گرفته شود. فراموش نکنیم بر اساس اصل ۳۰ قانون اساسی، دولت موظف است، وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد.
ضمن چشم انتظار حرکت‌های دولتی ماندن، به نظر می‌رسد، کمک‌های خیرین مدرسه ساز را باید در سال‌های آتی، معطوف به تقویت زیر ساخت آموزش مجازی و کمک به دانش‌آموزان در تهیه ابزار تکنولوژی آموزشی کرد.
ناخن‌های نیم جویده و اضطراب
قطع و وصلی «شاد»
خواب و بیدار لباس فرم مدرسه را به تن کرده و جلو دوربین تلفن همراه مادرش می‌نشیند. برادرش هم تلفن همراه پدر را قرض گرفته است. پدر این روزها بدون گوشی تلفن همراه از خانه خارج می‌شود و تا غروب که به خانه برمی‌گردد، به تلفن همراهش دسترسی ندارد.
مریم محمودیان، یک خانه دار و مادر دو دانش‌آموز می‌گوید: «همزمان نمی‌توانیم با گرانی‌های اخیر برای هر دوشان گوشی تلفن همراه بخریم. شوهرم یک کارمند است و این خرید عجالتا از توانمان خارج است؛ مگر اینکه با ادامه شرایط تحصیل در سیستم مجازی، وام بگیریم و یکی، یکی و به نوبت برایشان تهیه کنیم.»
این مادر ادامه می‌دهد: «یکی از مشکلات همیشگی ما این است که من باید دائما بالای سرشان بنشینم. یک‌بار که برای خرید از خانه خارج شدم، دیدم پسرم در کلاس مجازی حاضری زده و بعد پیگیری کلاس را رها کرده است. معلم هم هر چه اسمش را برای پاسخگویی به سؤالی صدا زده، پسرم پاسخگو نبوده است. معلم آن درس هم دو نمره از نمره پایانی اش کسر کرده است.»
وی که ناخن‌های نیم جویده دخترش را روبهرویم می‌گیرد، با دل نگرانی می‌گوید: «قطع و وصل دائمی سامانه شاد و تاکید بر اینکه تنها از همین سیستم استفاده شود، به ویژه در ساعات صبح که اوج ورود معلمین و دانش‌آموزان به سیستم است، واقعا اعصاب بچه‌ها را خرد کرده و با توجه به شرایط کرونایی و خانه‌نشینی ممتد، آنها را به مرز اضطراب و افسردگی کشانده است.»
مشکلات آموزش مجازی برای والدین
این روزها گوشی تلفن همراه و خط‌های والدین در قرق تحصیل مجازی بچه‌هاست.
عاطفه احمدی یک دانش‌آموز با چشم‌های سرخ از اشک برایمان می‌گوید: «داشتم امتحان شفاهی در سیستم شاد می‌دادم که یک باره گوشی همراه زنگ خورد و سیستم قطع شد. خاله ام نمی‌دانست که گوشی مامان دست من است. وقتی هم به ایشان با دلخوری گفتیم؛ الان چه وقت زنگ زدن بود؟! او گفت: تقصیر من چیست؟ چه می‌دانستم زمان برگزاری کلاس آنلاین تو چه موقع است؟ او مدت‌هاست که به خانه مان نمی‌آید و با ما قهر شده است!»
تلفن ثابت محل کار محمد بهزادی، پدر یک دانش‌آموز زنگ می‌خورد، از آن سوی خط پسرش می‌پرسد: «بابا الان از سیستم محل کار «شاد» را چک می‌کنی و می‌بینی چند تا از بچه‌ها در کلاس آنلاین هستند؟!»
سمیه عزتی یک مادر، ناراحتی خود را اینگونه بیان کرده می‌کند: «من با مشکلاتی روبهرویم، ازجمله خودم سرکار هستم و فرزندم تنها درخانه؛ با استرس مرتب به او زنگ می‌زدم که آیا ازخواب بیدار شده یا نه؟ صبحانه خورده یا نه؟ در برنامه شاد حاضری زده است یا نه؟ بامعلم دروس را پیش می‌برد یا با گوشی بازی می‌کند یا سر تلویزیون است و یا متاسفانه وارد برنامه‌های دیگر موبایل ازجمله اینستاگرام رفته؟ خلاصه با استرس فراوان کار می‌کنم و به
خانه برمی‌گردم.»
مادر دیگری که خود معلم مقطع ابتدایی است، اینگونه در مورد نگرانی‌های دو جانبه‌اش می‌گوید: «به عنوان یک مادر که نگرانی‌های فرزندش را دارد تا سرکلاس‌های آنلاین یا مجازی از درس‌های معلم عقب نیفتد، نگرانی ام دو چندان است، چون باید هم به عنوان یک معلم، دانش‌آموزانم را به نحو احسن آموزش دهم و هم پیگیر وضعیت تحصیل مجازی فرزندم باشم.»
رفع مشکلات ورود به «شاد»
تنها با چند توصیه!
زهرا مظفر، مدیرکل ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایت وزارت آموزش و پرورش درباره مشکلات ورود برخی از معلمان و دانش‌آموزان به سامانه شاد، توضیح می‌دهد: «اغلب مشکلات برنامه شاد به این دلیل است که برخی از دانش‌آموزان دیر درسامانه شاد و مدارس ثبت‌نام شده‌اند و پس از به روزرسانی شاد این مشکل رفع شده است. همچنین یکی دیگر از دلایل فعالیت نداشتن دانش‌آموزان در شبکه شاد به این برمی‌گردد که شماره تلفن همراهی که در مدارس ثبت شده، تغییر کرده است.»
وی در ادامه می‌گوید: «امکان فعالیت نداشتن برخی از معلمان در سامانه شاد هم به این موضوع بازمی‌گردد که ساماندهی آنها با تاخیر انجام شده، به طور مثال معلمی از یک کلاس و مدرسه به مدرسه‌ای دیگر منتقل شده و این موضوع نیاز به یک بازنگری در سامانه‌های ثبت اطلاعات داشت که به گفته مسئولان مرتبط تا پایان مهرماه این موضوع حل شده است.»
وی توصیه اکید دارد: «حتما در فضای شاد فعالیت کنید، زیرا اطلاعات دانش‌آموزان به صورت محرمانه ثبت و ضبط می‌شود، اطلاعات آنها قابل رصد است و همچنین امکان تبادل وجود دارد.
توجه داشته باشید که برای آپلود فیلم و فایل در برنامه شاد و سایر امکانات جدید، حتما از نسخه جدید شاد استفاده کنید و پیش از نصب نسخه جدید، نسخه قبلی را حذف نکنید.»
زیر ساخت و کیفیت آموزشی ضعیف است
مهدی پایه هفتم متوسطه در مدرسه دولتی منطقه ۱۱ درس می‌خواند. پدر مهدی می‌گوید: من تا امروز فرزندم را به مدرسه نفرستادم، البته آنها هم اصراری به حضور بچه‌ها در مدرسه ندارند، اما اصرار برای گرفتن کمک هزینه دارند. با اینکه اعلام کردیم بچه‌مان را به مدرسه نمی‌فرستیم، مدرسه پیامک داده که از آنجایی که اپلیکیشن شاد کارایی لازم را ندارد، باید یک سایت مخصوص کلاس‌های آنلاین بزنیم و ۳۵۰ میلیون تومان هزینه آن است که باید با مشارکت مردم این کار را انجام دهیم و فعلا از هر کدام از والدین یک میلیون تومان درخواست کرده‌اند!»
وی ادامه می‌دهد: «موضوع این است که ما خودمان دستمان در کار است و می‌دانیم نهایتا هزینه طراحی و راه‌اندازی یک سایتی که قرار است ۳۰۰ کاربر داشته باشد، حتی اگر همزمان همه آنها وارد سایت شوند، بیش از ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان نیست. حال قرار است اجبار کنند و تعدادی از والدین نیز این رقم را قبول کرده‌اند، اما من شخصا آن را قبول نخواهم کرد. سال پیش به هر حال مدارس دولتی هزینه‌هایی داشتند و برای کمک به مدارس خود ما پیش قدم بودیم، اما الان نه بچه مدرسه می‌رود و نه مدرسه در و دیوارش نیاز به رسیدگی دارد؛ چرا باید کمک هزینه به مدرسه دولتی پرداخت شود؟»
این پدر در ادامه می‌گوید:«مشکل دیگری که وجود دارد این است که هر جا هر معلمی دلش خواست کلاس را در تلگرام، واتس آپ، شاد و ... برگزار می‌کند و روزی دو تا سه ساعت کلاس آنلاین برگزار می‌شود. برخی معلم‌ها با همین بضاعت‌ها دلسوزانه کار می‌کنند، ولی برخی می‌گویند؛ چرا پول اینترنت بپردازیم؟ مثلا معلم عربی فرزند من یک «ویس» می‌گذارد و روخوانی می‌کند. این دیگر نیازی به معلم ندارد! در حال حاضر به نظر می‌رسد، واقعا آموزش‌ها سطح پایینی دارد و همین‌طور قرار است سال تحصیلی برگزار شود. ما سال قبل شاهد اُفت عملکرد فرزندمان بودیم و می‌دانم نمراتی که به فرزندم دادند کاذب است.»
حکیمی دبیر کامپیوتر یکی از مدارس می‌گوید: «ما اصلا روی نحوه امتحانات نمی‌توانیم نظارت آنچنانی داشته باشیم. سؤال‌ها را طرح کرده و در سیستم می‌گذاریم، اما از کجا معلوم که دانش‌آموزی با همکاری اعضای خانواده و یا رجوع به جزوه و کتاب پاسخ ندهد؟ گاهی خواسته ایم جلوی دوربین بنشینند و پاسخ‌ها را بنویسند که آن هم به دلیل قطع و وصلی و یا رویت همه دانش‌آموزان نمی‌توان مدت طولانی دانش‌آموز در حال امتحان را جلو دوربینِ دستگاه اندروید
قرار دارد.»
وی با ورق زدن خاطرات ذهنی اش برایمان می‌گوید: «سال گذشته در پارک محله ما ایام امتحانات غوغا می‌شد. یکی و دو باری هم نیروی انتظامی وارد عمل شد. بعدا معلوم شد، بچه‌ها با هم هماهنگ کرده، گوشی و تبلت و لب تاب می‌آورند و همگی با هم امتحان می‌دهند! هر کدام جواب یکی از سؤالات را میان کتاب و جزوه پیگیری می‌کنند، این گونه از زمان تعیین شده برای امتحان هم جا نمی‌ماندند.»
اگر چه مسئولان آموزشی کشور در خبرهای اخیر بسیار ابراز شادی کرده‌اند که استفاده دانش‌آموزان از سیستم شاد رشد روز افزون داشته است، اما نارضایتی و ناشادی معلمان، دانش‌آموزان و والدین از کیفیت آموزشی و نواقص زیر ساختی «شاد» پوشیده
نیست.
سؤال بزرگتر اینکه بچه‌های نقاط بسیار محروم چه باید بکنند؟ آیا نمی‌شود لااقل آموزش دروس از تلویزیون را جدی‌تر و با کیفیت روز افزون پیگیری کرد تا بلکه از بارمشکلات این دانش‌آموزان در مناطق محروم کمی کاسته شود؟ به هر جهت از صفر تا صد سیستم آموزش مجازی هزینه بردار بوده و باید ضرب‌الاجلی برای بچه‌های نقاط محروم چاره‌ای
اندیشید.