سرویس اجتماعی-

پاییز و آغاز فصول سرد سال همواره با یک کلید واژه خاکستری به نام « آلودگی هوا »همراه بوده است. آغاز فصل پاییز در سال جاری بحرانی متفاوت و سخت‌تر را به همراه داشت. کرونا و شیوع گسترده این ویروس اذهان و رسانه‌ها را از مهمان ناخوانده همیشگی دور کرد و سبب شد ابرهای سیاه ذرات آلوده به چشم نیایند. تغییر اولویت‌ها از آلودگی هوا به کرونا اما تغییرات چشمگیری در تعداد روزهای آلوده نیز رقم زد. نگاهی به آمار روزهای آلوده کلانشهر تهران به عنوان یکی از شهرهای همیشه درگیر با آلودگی هوا نشان می‌دهد در بازه زمانی اول مهر سال 98 تا 9 آبان 98، از مجموع 39 روز تنها 3 روز کیفیت هوا در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس قرار داشته و کیفیت 36 روز دیگر قابل قبول بوده است. این در حالی است که در همین بازه زمانی طی سال جاری تعداد روزهایی که کیفیت هوا ناسالم بوده به 14 روز افزایش پیدا کرده و 25 روز دیگر کیفیت هوا قابل قبول بوده است. این یعنی در مدت زمان سپری شده از فصل پاییز در سال جاری تعداد روزهای آلوده نسبت به مدت مشابه سال گذشته 5 برابر شده است!
افزایش 5 برابری تعداد روزهای آلوده در شرایطی است که شیوع کرونا موجب تغییر شیوه آموزش مدارس و دانشگاه‌ها از حضوری به مجازی شده است که تاثیر به سزایی در کاهش ترددها داشته است. علاوه‌بر این برخی از مشاغل خصوصی باتوجه به شرایط موجود دورکاری را اعمال کرده‌اند. و از دوشنبه گذشته با تصویب ستاد ملی کرونا 50 درصد کارمندان دولت نیز دورکار شدند. به این موارد باید کاهش ترددهای غیرضرور مردم را نیز اضافه کرد به‌گونه‌ای که برخلاف روزهای غیرکرونایی که معمولا پنجشنبه‌ها و جمعه‌ها روزهای پرترافیک پایتخت بود اما مشاهدات نشان می‌دهد در شرایط کرونایی روزهای آخر هفته پایتخت جزو خلوت‌ترین روزهای هفته است. شاید در توجیه افزایش 5 برابری تعداد روزهای آلوده برخی از کارشناسان و مدیران، کاهش حجم بارش‌ها و تغییرات دیر هنگام فصلی را مورد تاکید قرار دهند که این مصداق همان راهکار معروف مدیران کنونی برای رفع مشکلات است؛ دعا کردن! در عین حال نباید از اثرات زیان بار افزایش تعداد روزهای آلوده بر سلامتی شهروندان به خصوص در شرایط موجود غافل شد.
افزایش 15 درصدی فوتی‌های کرونا با افزایش آلودگی هوا
هفته آخر مهرماه سال جاری، مسعود تجریشی معاون انسانی سازمان حفاظت محیط زیست افزایش غلظت ذرات معلق در هوا را موجب تشدید شیوع بیماری کرونا دانست و اظهار کرد: طبق اطلاعات علمی و تجربه تعدادی از کشورهای اروپایی، ثابت شده که شدت آلودگی هوا، به خصوص در شهرهای بزرگ در شیوع بیماری کرونا مؤثر است و موجب تشدید بیماری‌های ناشی از ویروش کووید 19 می‌شود. وی تصریح کرد: دو مطالعه جامع نیز در کشور انجام شده است، چینی‌ها ذرات معلق 10 میکرون را به عنوان متغیر اصلی در مرگ و میرها در نظر گرفتند و به این جمع‌بندی رسیدند که بین 10 تا 15 درصد مرگ و میر ناشی از کرونا، در ازای هر واحد افزایش ذرات معلق در هوا افزایش یافته است. تجریشی با بیان اینکه طبق نتایج به دست آمده تحقیقات در سال‌های گذشته و در زمان وارونگی هوا، متوجه شدیم که غلظت ذرات معلق بعضی اوقات تا 2 برابر افزایش می‌یابد، اظهار کرد: بنابراین اگر مطالعاتی که در دیگر کشورها انجام شده، مبنای قضاوت قرار بگیرد، ما مشکلات بسیار جدی‌ای در زمان وارونگی هوا و شیوع و همزمانی آن با ویروس کرونا خواهیم داشت. پیش‌تر نیز (فروردین ماه 99) پایگاه خبری گاردین نتایج تحقیقات دانشگاه‌ هاروارد را درباره میزان تاثیر آلودگی هوا در میزان مرگ و میر ناشی از کرونا منتشر کرده بود. بر اساس این تحقیقات که در ۳ هزار شهر آمریکا که ۹۸ درصد از جمعیت این کشور را در خود جای داده‌اند، محققان دریافتند افزایش یک واحدی آلودگی ناشی از ذرات معلق هوا در سال‌های قبل از شیوع بیماری، موجب افزایش ۱۵ درصدی میزان مرگ ناشی از کووید
می‌شود.
راهکارهای کاهش آلودگی هوا به‌صورت جامع و قاطع اجرایی نشده‌اند
در همین باره، یوسف رشیدی کارشناس آلودگی هوا ضمن انتقاد از اقدامات و عملکرد دستگاه‌ها در زمینه اجرای طرح‌ها و برنامه‌های کاهش آلودگی هوا به ایسنا گفت: عملا اقدامی در زمینه کاهش آلودگی هوا صورت نگرفته است و تا زمانی‌که اقدام قاطع و اثربخشی در این زمینه انجام نشود، نمی‌توان انتظار بهبود کیفیت هوا را داشت. عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی با‌اشاره به توقف و اجرایی نشدن برخی راهکارها و برنامه‌های کاهش آلودگی هوا افزود: مدیریت تردد خودروها، کاهش ترافیک، از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، ارتقای استاندارد خودروهای پرتردد از جمله تاکسی‌ها و موتورسیکلت‌ها و تعویض کاتالیست خودروها همه از موارد و راهکارهای کاهش آلودگی هوا هستند که به‌صورت جامع و قاطع اجرایی نشده‌اند بنابراین عملا اقدامی در جهت کاهش آلودگی هوا صورت نگرفته است و در چنین شرایطی نمی‌توان انتظار بهبود کیفیت هوا را داشت.
وی درباره لزوم پایبندی به قانون منع استقرار صنایع تا شعاع ۱۲۰ کیلومتری تهران درپی صحبت‌های انوشیروان محسنی بندپی (استاندار تهران) مبنی براینکه قانون منع استقرار صنایع در شعاع ۱۲۰ کیلومتری در تهران مانع جهش تولید است، تصریح کرد: در بسیاری از کشورهای دنیا صنایع بزرگ در محدوده شهری مستقر می‌شوند و به لحاظ کارشناسی مشکلی را ایجاد نمی‌کنند اما در کشوری مانند ایران صنایعی که مستقر می‌شوند از استانداردهای لازم برخوردار نیستند و نظارت کافی بر آنها نمی‌شود به همین دلیل قانونی تصویب شد تا صنایع با دورتر شدن از محدوده شهر حداقل اثر را در آلودگی شهر تهران داشته باشند.
افزایش آلودگی هوا در شهرهای پرجمعیت و صنعتی
در عین حال، مدیرکل پیش‌بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی با بیان اینکه آلودگی هوا طی روزهای آینده در شهرهای صنعتی و پرجمعیت افزایش خواهد. صادق ضیاییان اظهار کرد: طی چهار روز آینده جوی آرام و پایدار برای بیشتر نقاط کشور پیش‌بینی می‌شود. از این رو انتظار می‌رود طی روزهای یکشنبه و دوشنبه (۱۱ و ۱۲ آبان) بر غلظت آلاینده‌های جوی در شهرهای صنعتی و پرجمعیت افزوده شود.
مدیران هم کمی به فکر باشند!
درست است که در شرایط کنونی شیوع کرونا موجب تغییر اولویت‌ها شده است اما نباید عوامل تاثیرگذار در افزایش تعداد مبتلایان و جان باختگان را نادیده گرفت. بدون شک آلودگی هوا نیازمند اتخاذ تصمیم‌های قاطع و تاثیرگذار است تا جایی که اگر لازم باشد دورکاری کارمندان و تعطیلی مقطعی مشاغل گروه‌های دوم و سوم و چهارم ادامه پیدا کند تا هم چرخه شیوع کرونا کند شود و هم میزان ترددها کمتر شود.
سهم نزدیک به 50 درصدی تهرانی‌ها در آمار روزانه کرونا و کم توجهی دنباله‌دار مدیران به حمل‌ونقل عمومی
گفتنی است در حالی که بسیاری از مردم پایتخت که در آمار روزانه مبتلایان و فوتی‌ها سهم قابل توجهی دارند‌،چشم انتظار اقدامات مدیران شهری و دولتی در حوزه حمل‌ونقل عمومی تهران است، از زمان روی کار آمدن دولت تدبیر و امید کوچکترین اقدام ملموسی در این زمینه صورت نگرفته است و به تعبیر رئیس‌شورای شهرتهران حمل‌ونقل عمومی پایتخت مدت‌هاست از وضعیت قرمز عبور کرده و در حال فروپاشی است. محسن‌هاشمی در مهرماه امسال و در تشریح آخرین وضعیت حمل‌ونقل کلان شهر تهران با بیان اینکه واقعیت این است که سیستم حمل ونقل عمومی در آستانه کلاپس و فروپاشی است، اظهار داشت: ده سال است ناوگان اتوبوسرانی تهران، نو‌سازی نشده و در حال حاضر بیش از ۸۰ درصد اتوبوسهای تهران فرسوده شده و با کمبود ۵۰ درصدی هم مواجه هستیم، یعنی بجای ۹۰۰۰ دستگاه اتوبوس در حدود ۵۵۰۰ دستگاه اتوبوس فعال داریم. متاسفانه آلودگی هوا که در دوران پیش از کرونا هر ساله جان بسیاری از شهروندان را با خطر مرگ مواجه می‌کرد‌،امسال دست به دست کرونا و در سایه بی‌توجهی مدیران به سهم 15 درصدی آلودگی هوا در افزایش مبتلایان به کرونا می‌رود تا به قاتلی وحشی‌تر از قبل هم تبدیل شود.
مشخص نیست پاشنه آشیل مشکلات اساسی شهر تهران از جمله آلودگی هوا و حمل‌ونقل عمومی و... که همانا «توسعه حمل‌ونقل عمومی» است چه زمانی قرار است با مسئولیت‌پذیری بیشتر مدیران شهری و دولتی حل شود.