پرسش:
امام علی(ع) چه اهدافی را برای تشکیل حکومت اسلامی بر می‌شمارند؟
پاسخ:
امام علی(ع) در خطبه 129 نهج‌البلاغه اهداف تشکیل حکومت اسلامی را به شرح زیر بیان می‌فرمایند:
1- بازگشت به اسلام راستین
امام علی(ع) هدف اول را در این عبارت «لنردالمعالم من دینک» بیان می‌فرماید. سید جمال بازگشت به اسلام راستین را در واقع ترجمه همین عبارت امام می‌داند. سنتهای اسلامی هر کدام نشانه‌های راه سعادت است. معالم دین است. علامتهای راه رستگاری است که با این علامتها باید راه سعادت و تکامل را پیمود. خدایا ما می‌خواهیم این نشانه‌های معطل مانده و فراموش شده را بازگردانده و احیا کنیم.
2- آشکارسازی اصلاحات در شهرها
هدف دوم امام علی(ع) در این عبارت «و تطهر الاصلاح فی بلادک» نمایان است. یعنی آنقدر این اصلاح باید اساسی و بنیادی باشد که تشخیص آن احتیاج به فکر و مطالعه نداشته باشد.
علائمش از در و دیوار شهرها و جوامع پیدا است، که برخی از مصادیق آن عبارتند از: سامان دادن به زندگانی مردم، شکمها را سیر کردن، تن‌ها را پوشاندن، بیماری‌ها را معالجه کردن، جهل‌ها را از بین بردن که در این عبارت امام تبیین می‌شود: واستصلاح اهلها و عمارهًْ بلادها» انسان‌ها را اصلاح کنی و شهرها را عمران نمایی.
3- نجات مظلومان از تجاوز و ستم
هدف سوم امام علی(ع) در این عبارت بیان شده است: «فیأمن المظلومون من عبادک» یعنی آنجا که رابطه انسان با انسان رابطه ظالم و مظلوم و رابطه غارتگر و غارت شده و رابطه کسی است که از دیگری امنیت و آزادی را سلب کرده است. هدف ما این است که مظلومان از شر ظالمان نجات پیدا کنند. در فرمانی که امام علی(ع) به مالک اشتر نوشته است می‌فرماید: ای مالک! تو باید به گونه‌ای حکومت کنی که مردم تو را به معنی واقعی، تأمین کننده امنیتشان و نگهدار هستی و مالشان و دوست عزیز خودشان بدانند، نه یک موجودی که خودش را به صورت یک ابوالهول درآورده و همیشه می‌خواهد مردم را از خودش بترساند و باعامل ترس می‌خواهد بر مردم حکومت کند. بعد حضرت فرمود: من این جمله را از پیغمبر اکرم(ص) مکرر شنیده‌ام که فرمود: «لن تقدس امه حتی یوخذ للضعیف حقه من القوی غیر متعتع» هرگز امتی و جامعه‌ای به مقام قداست (مقامی که قابل تقدیس و تمجید باشد که بشود گفت این جامعه انسانی است) نمی‌رسد مگر آنکه وضع به این منوال باشد که ضعیف بتواند حقش را از قوی بدون لکنت زبان بگیرد. یعنی وقتی ضعیف در مقابل قوی می‌ایستد، لکنتی در بیانش از ترس وجود نداشته باشد. (نامه 53) این جمله شامل دو مطلب است: یکی اینکه مردم به طور کلی روحیه ضعف و زبونی را از خود دور کنند و در مقابل قوی هر اندازه که قوی باشد، شجاعانه بایستند، و هیچ گونه لکنت و ترسی نداشته باشند. دوم اینکه اصل و ساختار نظامات اجتماعی باید طوری باشد که در مقابل قانون، قوی و ضعیفی وجود نداشته باشد. لذا امام علی(ع) می‌فرماید: در برنامه حکومت اسلامی بندگان ستمدیده تو در امنیت قرار می‌گیرند و ما چنگال ستمگر را قطع می‌کنیم.
4- برپایی قوانین الهی تعطیل شده
هدف چهارم امام علی(ع) در این عبارت «و تقام المعطله من حدودک» بیان شده است. در اصطلاح امروز وقتی می‌گویند: حدود، منظور اصلاح فقهی است، یعنی قوانین جزایی اسلام. اما گاهی اصطلاح خاص فقه با اصطلاح حدیث متفاوت است، و در اصطلاح قرآن یعنی مطلق قوانین و مقررات اسلامی، اعم از قوانین جزایی یا قوانین غیر جزایی. «تلک حدود الله فلاتعتدوها» (بقره 229) در یک جامعه فاسد حدود الهی و قوانین جزایی و غیر جزایی به حالت تعطیل درمی‌آید و هدف امام علی(ع) این است که این حدود معطل مانده و حذف شده دوباره بر پا داشته شود.