در تابستان 57 هر چند مدارس تعطیل بودند اما دانش‌آموزان مبارز و انقلابی ارتباطات را در خارج از مدارس حفظ نموده بودند و گاه و بیگاه به تظاهرات در خیابان‌ها می‌پرداختند. مردادماه و در مراسم ارتحال و تشییع آیت‌الله آخوند ملاعلی معصومی همدانی، برای اولین بار شعار مرگ بر شاه در همدان علنی شد و پس از آن حوادث مهمی مانند فاجعه کشتار مردم در 17 شهریور در میدان شهدای تهران آتش قیام را صد چندان نمود.
سال تحصیلی با فشار ساواک و در فضای اختناق و التهاب شدید آغاز می‌شود. با این حال اما عده زیادی از دانش‌آموزان هر لحظه آماده اقدام علیه رژیم هستند. در این فضا خبر حادثه دردناک به آتش کشیده شدن مسجد جامع کرمان در روز 24 مهر و نیز برخورد سخت ماموران شهربانی با دختران دانش‌آموز مدرسه پروین اعتصامی همدان در روز 29 مهر 57 جرقه انفجار بزرگ شدند.
در روز 30 مهر 1357 دانش‌آموزان پنج دبیرستان اصلی شهر یعنی امام خمینی(ره)، دکتر شریعتی، ابن سینا، علویان و هنرستان شهیدان دیباج ، موج اصلی تظاهرات را تشکیل دادند و در ادامه حتی بچه‌های مدارس راهنمایی مانند مدرسه عطار و دبیرستان‌های دخترانه مانند پروین اعتصامی و... و عموم مردم به آنها پیوستند و در نهایت جمعیتی بین ده تا پانزده هزار نفر در میدان اصلی شهر حاضر شده و علیه حکومت شاهنشاهی فریاد کردند و به خاک و خون کشیده شدند.
حماسه 30 مهر یک حادثه نیست؛ بلکه حاصل حرکت مستمر عده‌ای از دانش‌آموزان همدانی به عنوان هسته اولیه و اصلی و همراه شدن عموم دانش‌آموزان به مثابه سیلی خروشان علیه رژیم سفاک پهلوی است.
این حماسه را باید نقطه اوج حرکت ظلم ستیزانه نوجوانان همدانی در مبارزه با طاغوت زمانه دانست. تظاهرات خودجوش و گسترده علیه رژیم پهلوی در آن روز توسط دانش‌آموزانی رقم خورد که با درک درست از شرایط زمان و با شجاعت و غیرت انقلابی موج جدیدی از مبارزه با شاه را به صورت علنی و فراگیر در همدان ایجاد کردند.
حمایت حضرت امام خمینی(ره) -که آن روز در فرانسه بودند- از این دانش‌آموزان و حماسه‌ای که آفریدند مهر تائیدی بود بر روش و منش درست انقلابی از سوی نوجوانانی که از ظلم رژیم به تنگ آمده و فریاد آزادی سر داده بودند.
این حماسه خود مقدمه‌ای برای اعتراض دانش‌آموزان در روزهای بعد به رژیم طاغوت در شهر‌های دیگر استان و کشور ، مانند قیام 5 آبان کبودرآهنگ و 13 آبان 57 تهران شد. چه اینکه راهپیمایان 13 آبان 57 در تهران شعار می‌دادند: «درود بر همدان  برادر قهرمان»
حالا پس از گذشت 42 سال از آن حماسه جاوید، باید تلاش کنیم تا روایت 30 مهر 57 و حوادث بزرگی مانند آن چنان بلند فریاد شوند که دانش‌آموزان امروز بدانند زیر سایه چه نسل بزرگی رشد نموده‌اند تا قدردان و راه رو راه آنها باشند.
اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان