نقش شبه روشنفکران در تاریخ معاصر ایران
فرار به جلو با تخطئه دادگاه ویژه روحانیت
با کنار رفتن عبداله نوری از وزارت کشور، او روزنامة خرداد را تأسیس کرد. نوری در این روزنامه بسیاری از ارزش‌های انقلاب مانند: «مخالفت با دولت غاصب اسرائیل»، «عدم برقراری رابطه با آمریکا» را مورد تهاجم قرار‌داد. از نهادهای انقلاب، سپاه و بسیج، دادگاه ویژة روحانیت و شورای نگهبان بیشتر آماج حملات روزنامة خرداد قرار گرفتند.
روزنامة خرداد از دی ماه سال 1377 با سردبیری علی حکمت شروع به کار کرد. استفاده از افرادی مانند علیرضا رجایی از نیروهای ملی – مذهبی به عنوان دبیر سرویس سیاسی و مرتضی مردیها نشان از عدم مرزبندی نوری با نیروهایی که از خطوط قرمز نظام عبور کرده بودند داشت. این روزنامه به پایگاهی برای انتشار دیدگاه‌های اکبر گنجی و عمادالدین باقی و ترویج دیدگاه‌های منتظری تبدیل شد. در بلوای کوی دانشگاه، سرویس‌دهی به ضدانقلاب خارج کشور را به عهده داشتند.
با احضار نوری توسط دادگاه ویژة روحانیت، مجمع روحانیون مبارز دست به اعتراض شدید زد و این دادگاه را که یادگار امام برای حفظ شئون روحانیت بود به باد انتقاد گرفت و در بیانیه‌ای، عملکرد دادگاه ویژة روحانیت را جناحی معرفی کرد: «دستگیری عبداله نوری نشان از عملکرد نادرست و تمایلات جناحی دادگاه ویژة روحانیت دارد.»1
گروه‌‌‌‌هاشمی، خاتمی، کروبی و موسوی خوئینی‌ها، تلاش بسیار کردند تا از زندانی شدن نوری جلوگیری کنند. حتی‌‌‌‌هاشمی رفسنجانی بعدها در سال 1384 به دانشجویان گفت: «وقتی می‌خواستند ایشان را محاکمه کنند به رئیس‌دادگاه گفتم که باید ملاحظه شود و سختگیری نشود. او نکته‌ای را گفت که اگر آقای نوری قبول می‌کرد، وضع غیر از این می‌شد و این نکته این بود که گفته بودند: آقایان دفاعیات تندی را تهیه کردند که قبل از ارائه در دادگاه می‌خواهند آن را منتشر کنند. اگر این کار را انجام ندهند، وضع متفاوت خواهد بود. من این نکته را به آقای نوری گفتم که البته ایشان نگفت این کار را انجام نمی‌دهم. ولی این کار انجام شد [انتشار مطالب قبل از دادگاه] و این وضع پیش آمد. من خیلی تلاش کردم، نوری از دوستان قدیمی و وزرای خوب من بود.»2
در واقع نوری و گروه همفکر او در این دفاعیه، حاکمیت انقلاب اسلامی را به چالش کشیده بودند و می‌خواستند آن را علنی و بین‌المللی کنند و دادگاه می‌خواست چنین مستندی برای محکومیت نوری در دست نباشد، که آنان زیر بار نرفتند. دادگاه ویژة روحانیت با توجه به همین مستندات، نوری را به 5 سال حبس محکوم کرد. دانشجویان معترض در 26 آذر 1377، در اجتماع خود به دعوت اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان (دفتر تحکیم وحدت)، خواستار عقب‌نشینی دادگاه از این حکم شدند. اصلاح‌طلبان با بیانیه‌های پی‌درپی، محکومیت نوری را محکوم و خواستار آزادی عضو مؤثر جریان اصلاح‌طلبی شدند. اتحادیة اروپا، گسترش روابط تجاری خود را منوط به بهبود حقوق بشر در ایران در اعتراض به زندانی شدن نوری و کدیور کرد! سازمان عفو بین‌الملل، حکم دادگاه ویژة روحانیت را محکوم نمود! روزنامة «سالزربورگر ناخریشن» اتریش، با اشاره به دفاعیات نوری در دادگاه نوشت: «نوری بر مقدس‌ترین تابوهای جمهوری اسلامی انگشت نهاد. او مشروعیت دادگاه روحانیت را انکار کرد و بدین ترتیب جسارتی کرد که تا پیش از آن، شجاع‌ترین اصلاح‌طلبان هم نکرده بودند.»3
این در حالی است که دادگاه ویژة روحانیت، توسط امام خمینی بنیانگذاری شده و هدف از آن حفظ شئون و جایگاه روحانیت و رسیدگی محترمانه‌تر و پوشیده‌تر به تخلفات آنان بوده است. امام خمینی(ره) در احکام صادره برای دادستان دادسرای ویژه روحانیت، اهمیت این جایگاه و اهداف آن را تصریح کرده و همواره از آن دفاع می‌کردند. از جمله در حکم خود به آقای علی فلاحیان، وزیر اطلاعات، می‌نویسند:
«نظر به اهميت و حفظ شئون روحانيت و حوزههاي علميه، جنابعالي را با حفظ سمت، به عنوان دادستان دادسراي ويژه روحانيت منصوب مينمايم تا بر طبق موازين شرع مقدس به جرايم روحاني‌نمايان و دين به دنيا فروشان رسيدگي نماييد. ضمناً كليه دادگاه‌ها و دادسراها موظفند تا با ارسال پروندههاي درخواستي كه در حدود اختيارات اين دادگاه و دادسرا است به شما كمك نمايند. از آن‌جا كه جنابعالي با فعاليت‌هاي ضدانقلاب در هر صورت و لباس آشنايي داريد، بجا است تا بدون در نظر گرفتن فشارهاي جانبي از طرف هر شخص و شخصيت به وظيفه خطير خود با كمال دقّت و قاطعيت عمل نماييد؛ و نيز خدا را حاضر و ناظر بدانيد و عدل و انصاف اسلامي را در تمام زمينهها رعايت نماييد. خداوند به شما توفيق خدمت به اسلام و مسلمين و روحانيت را عطا فرمايد. (روحاللّه الموسوي الخمينی، 18 شوال 1407 (برابر با 25 خرداد 1366)4
نظیر همین حکم را خطاب به آقای علی رازینی و انتصاب وی به سمت حاکم شرع دادگاه ویژة روحانیت در همان تاریخ می‌نویسند، اما اصلاح‌طلبان در گذر از انقلاب اسلامی، احکام و دستورات و مشی امام خمینی(ره) را هم مورد اعتنا قرار نمی‌دهند و ندادند. نوری پس از 35ماه زندان، آزاد گردید.
عبداله نوری با پیشینة همکاری و همراهی با سیدمهدی‌‌‌‌هاشمی – که به چند فقره قتل اعتراف و به اعدام محکوم شد – و تلاش برای ریاست جمهوری ابوالحسن بنی‌صدر، اما در دولت‌‌‌‌هاشمی به عنوان وزیر کشور مشغول به کار گردید.هاشمی تفکر نوری را می‌پسندید اما به خاطر مخالفت‌هایی که با اقدامات او در وزارت کشور به وجود آمد، در دولت دوم‌‌‌‌هاشمی جایی نداشت. در انتخابات مجلس پنجم،هاشمی از جامعه روحانیت مبارز خواست تا نام او را در لیست کاندیداهای تهران قرار دهند اما در شورای جامعه روحانیت رأی نیاورد و ناطق نوری در پاسخ به اعتراض‌‌‌‌هاشمی گفت: «بالاخره ما یک جهت داریم، یک خط داریم، به آنها گفتم: اگر می‌خواهید کار سیاسی کنید، باید جهت‌دار حرکت کنید. ما نمی‌پذیریم که آقای عبداله نوری، ولایی فکر کند.»5
پانوشت‌ها:
1- روزنامة اطلاعات، 9/9/1379.
2- پایگاه رسانه‌ای هواداران اصلاحات ساختاری خرد، 11/10/1382.
3- همان.
4- صحیفه امام، ج 20، صص 285 و 286.
5- خاطرات ناطق نوری، ج 2، صص 104
و105.