دکتر حسین کچوئیان*

امسال روز قدس تحولی اساسی را پشت سر گذاشت و با اوج‌گیری تبدیل به نقطه عطفی در سیر تاریخی این ابتکار حکیمانه رهبرکبیر انقلاب، حضرت امام خمینی (قدس سره) گردید. اکنون بیش از گذشته، این رخداد سیاسی قابلیت‌های خود را برای شکل‌دهی راهبرد تاریخی برای آزادسازی قدس شریف نشان داده است. راهبردی که بر پایه هر مسلمان یک سطل آب یا یک سنگ، بسیج تمام توان کلیه مسلمانان جهان و ایجاد وحدت میان آنها بر محور آزادسازی مسجدالاقصی اولین قبله مسلمانان را هدف قرار داده بود، اکنون پس از بیداری اسلامی  ظرفیت‌های به مراتب بیشتری برای آزادسازی جهان اسلام از سلطه غرب و پی‌ریزی بنیان‌های تشکیل امت واحده اسلامی را در خود جمع کرده و بروز می‌دهد. اما تا آنجایی که به آرمان آزادی قدس شریف و رهایی مسلمانان فلسطین از سلطه شوم رژیم دیوسیرت صهیونیستی مربوط می‌شود،  روز قدس  امسال با به میدان آوردن کلیه ظلم‌ستیزان و عدالت‌طلبان جهان از ژاپن تا جنوب و شمال قاره آمریکا، ظرفیت‌های به مراتب بیشتری از ظرفیت مسلمانان را برای مبارزه با اشغالگران جنایتکار بسیج کرد. از این جهت می‌توان گفت که روز قدس امسال نه روز جهانی اسلام و مسلمانان بلکه باید روز جهانی همه ملت‌ها و مردم عالم خوانده شود. این تحول برای عصری که هر روز بیش از گذشته شاهد نفوذ و سلطه صهیونیزم بر مقدرات و سرنوشت ملت‌های عالم و کل نظام جهانی است قطعا ذخیره‌ای برای صف‌بندی‌های آتی جهانی و نبرد رهایی بخش نهایی به حساب می‌آید.
تحولاتی که روز قدس امسال را به نقطه عطفی در مسیر کارکرد و نقش تاریخی این رخداد بدل کرده است، تنها محدود به بسیج به مراتب گسترده‌تر کمی جهان اسلام از حیث جغرافیا و عدد و ارتقاء کیفی شعور و شعار شرکت‌کنندگان در راهپیمایی این روز نمی‌شود. افزایش گستره جهانی آن فراتر از جهان اسلام نیز تمام تفاوت ماهوی قدس امسال با سال‌های گذشته نیست. اما در همین حد نیز برای درک اهمیت روز قدس به طور کلی، خاصه از جهت همین دسته از دگرگونی‌ها در کم و کیف مشارکت‌کنندگان در مراسم این روز، بد نیست که مقایسه‌ای انجام دهیم. قیاس روز قدس به طور کلی به ویژه قدس امسال با روزهایی  که جهان قدیم یا غرب قابلیت برپایی آن را در گستره جهانی داشته مثل روز کارگر و یا می‌کوشید آن را به روز جهانی بدل سازد، مثل تلاش فمینیست‌ها برای تبدیل روز زن به روز جهانی، از تحولی اساسی در موازنه نیروهای تاریخی حکایت دارد. روز قدس امسال نشان داد که تنها نیرویی که در جهان کنونی قابلیت بسیج نیرو در گستره جهانی را داشته و از این طریق می‌تواند بر روند و ماهیت تحولات آتی تاریخ تأثیر بگذارد انقلاب اسلامی ایران است. به  این معنا و به بیان روزنامه کویتی الرای العام؛ روز قدس امسال نشان داد که انقلاب اسلامی نقطه عطفی در تاریخ تحولات جهان بوده است. یا به بیان دیگر روز قدس امسال با گسترش کمی و کیفی خود دلالت دیگری بر ماهیت تاریخ‌ساز انقلاب اسلامی در جهان کنونی می‌باشد که در مقابل آن تنها نیروهای فرتوت و رو به مرگ تجدد هماوردی می‌کنند.
این واقعیت که روزهایی مثل روز جهانی کارگر علی‌رغم تداوم اهتمام به آن در بعضی از کشورها، خواسته‌ها و دغدغه‌های گروه‌هایی خاص و نه همه اصناف مردم یا ملت‌ها و کشورها را منعکس می‌کند، حقیقتی است که باز هم اهمیت بیشتر روز قدس و تحول واقع شده در جریان برپایی آن در سال جاری را نشان می‌دهد.
اینکه در هماوردی و نبرد جهانی مورد انتظار تاریخی ما، صهیونیزم ( که در همه کشورها از شوروی و اروپای شرقی گرفته تا آمریکای شمالی نسبت به نقش مخرب آنها. در حیات ملت‌ها و نظم جهانی هر روز بیش از گذشته اشعار پیدا می‌کنند) نقش محوری دارد، باز هم ارزش این روز و تحول ماهوی مراسم امسال آن را افزون‌تر و لزوم اهتمام و توجه راهبردی و بیش از پیش ما بدان را روشن‌تر می‌کند. اما در کنار این تحولات که قابلیت‌ها و ظرفیت‌هایی به مراتب متفاوت‌تر است از آنچه تاکنون در مورد روز قدس در ذهن یا در طرح‌های راهبردی خود داشته‌ایم، چند تحول دیگر در مراسم قدس  امسال ظاهر شده که در کوتاه‌مدت و میان‌مدت و برای نبرد جاری مقاومت با صهیونیست‌ها ارزشمند می‌باشد.
از میان این تحولات‌، فراخوان رسمی گروه‌های مقاومت فلسطینی به انجام راهپیمایی روز قدس  در  غزه و کرانه باختری، بیش از همه شایسته توجه است. اهمیت این تحول در این است که برای اولین بار در طول تاریخ برگزاری مراسم روز قدس اتفاق می‌افتد.
اگر در گسترش کمی و کیفی مراسم روز قدس امسال در جهان، سبعیت و وحشیگری‌های صهیونیست‌ها در کشتار مردم غیرنظامی غزه، خاصه کودکان و زنان، نقش عمده‌ای داشته است، تحول اخیر را مستقیما بایستی معلول بیداری اسلامی و پیامدهای ناشی از آن در منطقه دانست. این تحول در واقع مبین تغییر صف‌بندی نیروهای منطقه‌ای و تغییر راهبردی در کیفیت پیوند میان نیروهای مقاومت می‌باشد که محصول تصحیح انحراف در بعضی از نیروهای مقاومت در جهان اسلام بعد از بیداری اسلامی است. بعد از خیزش مردم منطقه همان انحرافی که موجب گشت محمد مرسی اولین سفر خارجی خود را به عربستان برنامه‌ریزی کرده و آن موضع‌گیری تکفیری مآبانه را در کنفرانس سران غیرمتعهدها در تهران داشته باشد، بعضی از نیروهای فلسطینی را به توهم موازنه تازه‌ای از قدرت در منطقه در جهت دور شدن از صف مقاومت خاصه از رهبری آن توسط جمهوری اسلامی ایران به حرکت درآورد. اما اکنون بعد از کودتا علیه مرسی و حکومت مطلق و رضایتمندانه رهبران کشورهای عربی در جریان تجاوز به غزه، در مقابل، همراهی مطلق جبهه مقاومت  از ایران گرفته تا حزب‌الله در لبنان، نه تنها ترک‌های حاصله در صف مقاومت بطور کامل برطرف شده بلکه به شهادت فراخوان رهبران مقاومت فلسطینی برای راهپیمایی قدس، استواری خلل‌ناپذیری نیز یافته است. از این جهت مراسم قدس امسال اگر نه علت، حداقل نشانه‌ای از تصحیح انحراف و خطای حاصله در ارزیابی نیروی مقاومت فلسطین از موازنه و صف‌بندی‌های منطقه‌ای پس از بیداری اسلامی می‌باشد. با این حال و به شهادت همین فراخوان، اکنون صف‌بندی‌های منطقه‌ای بر محور روز قدس به شکل خلل‌ناپذیر و غیرقابل گسستی در قیاس با قبل از آن تحکیم و یکپارچه شده است.

* استاد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران