حسن آقایی

سعدیا دی رفت و فردا همچنان موجود نیست
در میان این و آن فرصت شمار امروز را
یکی از مسائلی که دارای اهمیت فراوانی برای پیشرفت و از دست ندادن فرصت‌های ناب روزگار است غنیمت شمردن زمان است.
اینکه فرصت‌های به دست آمده را به بطالت نگذرانیم و از هر لحظه عمر به نیکی استفاده کنیم می‌تواند هر انسانی را به سر منزل مقصود رهنمون شود و موفقیت و پیروزی در تمامی امور زندگی را برای ما رقم بزند.
اما در این میان بعضا دیده شده افرادی که حاصل عمر خود را به بیهودگی گذرانده‌اند و اینک از عمر رفته و فرصت‌های از دست داده خود در حسرت‌اند و در این زمینه نه راه پس دارند و نه راه پیش! و البته چه بسیار افرادی هم هستند که از تمامی لحظات عمر گرانمایه خود به بهترین نحو ممکن استفاده بهینه می‌کنند و رمز موفقیت در تمام امور زندگی را غنیمت شمردن فرصتهای پیش آمده عنوان می‌کنند.
اگر فرصت آزاد نداشتم مصاحبه نمی‌کردم
قفسه‌ها کیپ هم اطراف مکان نسبتا بزرگ را احاطه کرده‌اند.
چینش و نظم کتاب‌ها به شکل و نمایی است که جلد روشان موضوع و محتوای هر یک در منظر افراد است. اینجا یکی از کتابفروشی‌های مهمی است که یکدست کتبش در حوزه مباحث دینی و اسلامی است.
همین آرایه‌ها علاوه بر سکوت است که حس و حال و هوای آرامش بخش به بیننده می‌دهد.
«میراعلمی» مسئول کتاب‌فروشی می‌گوید: «زمان مثل طلا پر بها است باید به بهترین نحو از آن استفاده کرد. زمان از دست رفته مثل عمر انسان دیگر برنمی‌گردد. باید این سرمایه زندگی را مدیریت کرد.»
می‌پرسم نظرش درباره راهکار مدیریت زمان و تلف نکردن آن چیست؟ پاسخ می‌دهد: «بستگی به موقعیت شخص دارد. مثلا من کتاب‌فروش باید در فرصت آزادم کتاب بخوانم و استفاده کنم. اما زمانی که برای مصاحبه با شما دارم یا مشتری و وقت شلوغی کار است و یا کار بانکی داشته باشم طبعا فرصت مناسب برای انجام کار دیگری ندارم ولی تایم آزاد باشد و موافق زمان، پاسخگویم. همینطور هرکس دیگر چه در کار فنی، فروشندگی کالا و... در زمان و فرصت آزاد خود باید کاری مفید انجام دهد و استفاده کند.» یک دو دقیقه نخست گفت‌وگو یک نفر آمد کتاب خواست پاسخش داد که کتب مورد نظرش را ندارد. بلافاصله مشتری دیگری وارد شد کتابی را خواست، رفت و از قفسه آورد.
پس از رفتن آن خریدار، صحبتش را ادامه داد.
برنامه، هماهنگی، مشورت
او را چند دقیقه پیش هم دیدم در حاشیه پیاده‌رو ایستاده و حواسش به مرد سالخورده لاغراندامی است که کنار بساط خرده‌فروشی اجناس مختلف زیر تابش آفتاب نشسته است. بعد از گفت‌وگو با دو سه نفر، برمی‌گردم می‌بینم آن شخص هم‌چنان همانجا و همانطور کم و بیش نگاهی به مرد بساطی دارد. مرد میانسالی است. جلو می‌روم می‌پرسم به چه نگاه می‌کنی، به عمر و سرنوشتش یا خرده بساطش؟ سر برمی‌گرداند و ساعتش را نگاه می‌کند... می‌گویم هرکس به نوعی سور و سات و مخارج زندگی خانواده‌اش را جور می‌کند. تعریف شما از زندگی چیست و روزگار درست در چه چیزی‌هایی است که باید رعایت شود مثلا نظم در زندگی؟ «امید علی حداد» می‌گوید: «تا آنجا که تجربه شده زندگی بدون برنامه، هماهنگی و مشورت سخت می‌شود.»
می‌پرسم اداره کردن زندگی چه نقشی در آن دارد؟ پاسخ می‌دهد، «باید مدیریت در هر حال و زمانی باشد و غیر آن، زندگی درست نمی‌شود و  آدم در هر کاری موفق نمی‌شود. زندگی بدون برنامه‌ریزی باعث دردسر و عقب‌ماندگی می‌شود. تا شب نرود سحر به جایی نمی‌رسد. خلاصه آنان که مدیریت زمان را بی‌عیب انجام دهند به همه جا می‌رسند.» مرد جوان آشنایش می‌آید. با لهجه بومی صحبت می‌‌کند و بعد می‌روند و مرد خرده‌فروش بساطش را به سایه منتقل می‌کند.
مدیریت قوی
«زندگی بدون برنامه و مدیریت قوی سبب بی‌ثمر شدن کارها و درهم‌بر‌هم شدن زندگی می‌شود.
«کرم‌زاده» با بیان اینکه تمام جوامع اگر برنامه نداشته باشند کاری پیش نمی‌برند، می‌افزاید: «اگر یک خانواده هم‌چنانچه بدون برنامه و نظم باشد دچار هرج‌ومرج در زندگی می‌شود.»
وی درباره نقش مدیریت در جریان زندگانی بر این باور است که تمام ارکان و نکته به نکته برنامه‌ریزی احتیاج به مدیریت قوی دارد که بند‌بند برنامه‌اش را درست انجام دهد.
مدیریت زمان محدود به یک حرفه و سن افراد نبوده و نیست و آموزه‌ها و دانا بودن به هم شامل یک وقت در زندگی نیست. راه باز و فضای گسترده برای پیشرفت، بهتر زیستن، آفریدن و نوآوری امکانات و سود بردن در فرصت‌های هستی است.
نگرشی متفاوت
به ماهیت و برکات مدیریت زمان
«دکتر مهران صمدی» عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی حوزه تبریز، در خصوص اداره کردن زمان نگاهی متفاوت به موضوع مورد بحث دارد. وی با این بیان که با مدیریت زمان ضمن کسب مهارت‌ها و شگردهایی برای بهترین استفاده جهت حداکثر نتیجه در مسیر موفقیت و تعالی، می‌افزاید: «در گنجینه عظیم و گرانقدر آیات، روایات و احادیث مطالب فراوان وجود دارد و هم در آثار ارزشمند ادبیات فارسی مانند شاهنامه فردوسی است:
از امروز کاری به فردا ممان
که داند که فردا چه گردد زمان
البته همان‌طور که گفته شد تعاریف و مطالب ارزشمند بسیاری راجع به مفهوم مدیریت زمان وجود دارد که در خصوص آنها زیاد گفته و شنیده شده است. لذا مایلم که به برخی فواید مدیریت زمان و آثار و برکات آن در زندگی روزمره اشاره کنم:
لذت بیشتر جوانان دارای مدیریت زمان
از اوقات فراغت
«وقتی در مورد مدیریت زمان صحبت می‌شود برخی ممکن است تصور کنند مدیریت زمان یک مقوله مدیریتی است و برای افرادی مفید است که مدیر شرکت‌ها یا سازمان‌های بزرگ هستند، در حالی که کاملا عکس این مطلب است؛ یعنی استفاده از مهارت مدیریت زمان مختص یک شغل یا بازه سنی خاصی نیست. به عنوان مثال، نتایج برخی تحقیقات انجام شده در این حوزه نشان می‌دهد که آموزش مدیریت زمان به دانش‌آموزان موجب کاهش اضطراب امتحان و افزایش انگیزش پیشرفت تحصیلی در آنها می‌شود و یا جوانانی که دارای مهارت  - مدیریت زمان هستند از نحوه گذراندن اوقات فراغت‌شان لذت بیشتری می‌برند. این مسئله به‌ویژه الان در تابستان که دانشجویان و دانش‌آموزان اوقات فراغت بیشتری دارند حائز اهمیت بیشتری است. نتایج تحقیقات دیگر نشان می‌دهد که در سازمان‌ها و محیط‌های اداری نیز افرادی که دارای مهارت مدیریت زمان هستند از خلاقیت بیشتری برخوردارند.»
5 پیشنهاد تمرین مدیریت زمان
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، در ادامه اظهارات خود چند راهنمون پیرامون مفاهیم مدیریت زمان ارائه می‌دهد و می‌گوید: «من مایلم به خوانندگان چند راهکار ساده برای تمرین مدیریت زمان پیشنهاد کنم. اول:‌ هدف‌گذاری است، یعنی تعیین این که در پنج یا ده سال آینده می‌خواهیم به کجا برسیم؟ ادامه تحصیل، تاجری موفق، ازدواج، باید تعیین کنیم که هدفمان  چیست؟ پیشنهاد دوم یادداشت و اولویت‌بندی کارهایی است که در هر روز و هر هفته باید انجام دهیم. امروزه تقریبا تمام گوشی‌های تلفن همراه از این قابلیت برخوردارند که انجام هر کاری را در زمان معین با زنگ هشدار به ما یادآوری کنند. پیشنهاد سوم: به فهرست و اولویت‌بندی‌هایی که انجام داده‌ایم پایبند باشیم، چون خیلی از افراد کارها و اهدافشان را می‌نویسند ولی به اجرای آنها مقید نیستند. پیشنهاد چهارم من شناسایی موانع بازدارنده در مدیریت زمان است. مثل اوقات زیادی که به ویژه جوانان در فضای مجازی تلف می‌کنند. پیشنهاد پنجم پرهیز از تنبلی و کسالت است.
آموزش، ترویج، فرهنگ‌سازی
یاد دادن و شناخت لذت‌بخش خودباوری اداره کردن زمان قطعا نقش بسیار ارزشمند در تحول زندگی روزانه و برای آینده هر انسان خواهد داشت.
از «سیرجانی» که سال‌ها مدیر داخلی یک آموزشگاه خصوصی بوده می‌پرسم در شرایطی که بسیاری از شهروندان درگیر کار و مسائل گوناگون و بده و بستان‌های روزمره هستند چطور ممکن می‌شود قدر وقت و نظم در امورشان را رعایت کنند؟
او پاسخ می‌دهد: «بگذارید این مورد را در دو بخش کوتاه بررسی کنیم.
یک: واقعا این‌طور است که مردم در تمام روز و هفته و سال و سال‌ها با مشکلات کلنجار می‌روند و هیچ جایی برای تامل و اوقات فراغت ندارند؟ چند درصد هستند که زمان گذرا را قدر می‌دانند و از آن بهره درست می‌برند؟ در حالی که همه ما می‌گوییم وقت ارزش طلا دارد. جلای این طلا، غنیمت وقت است. موقعی زمان که عمرمان است به بطالت بگذرد، به واقع این یعنی نمی‌خواهیم زندگی با نظم و آرامش داشته باشیم.
بخش دیگر نظرم درباره مشغله‌ها که گفته شده دست و پا گیر است، در این باره نبود اطلاع‌رسانی و یا تبلیغات سازنده خاصه در تلویزیون و فرهنگ‌سازی، بی‌تاثیر در ترویج موضوع مدیریت زمان نیست. در حالی که در خصوص انواع کالای تنقلاتی، سیر و سفر جهانگردی، لوازم خانگی، ماشین، آموزشگاه‌ها، تعمیرگاه و... در رسانه‌ها تبلیغ می‌شوند. حتی نظرم این است که فرهنگ‌سازی در هر زمینه‌ای مثل اجتماعی، مصرف، سلامت، رانندگی، حرمت‌مداری و همین قدرشناسی زمان باید از دوره تحصیل ابتدایی آموزش داده  شود.
معتقدم در زندگی هیچ چیز راحت نیست. انسان می‌تواند با مدیریت زمان بر بسیاری از مشکلات فایق آید.»
پلکان مدیریت زمان و آسیب‌شناسی آن
«دکتر صمدی» بحث مدیریت زمان را معطوف به پلکانی بودن آن ادامه داده که دربرگیرنده سه عامل: احساس شدن نسبت به زمان به عنوان یک سرمایه که از آن غافل شده‌ایم، شناسایی علل اتلاف زمان، جست‌وجوی راه حل‌هایی برای جلوگیری از تلف شدن وقت است.
وی سپس به دو گفتار تلف شدن و آسیب‌شناسی مدیریت زمان می‌پردازد و می‌گوید: «برخی از مردم بیش از اندازه جاه‌طلب هستند. بعضی دیگر تمایل فراوان دارند در نگاه سایرین فردی اهل همکاری و مساعدت به دیگر افراد جلوه کنند. اینان بیش از حد تقلا می‌کنند. گروهی هم همواره در دسترس همه مراجعان هستند. این در حالی است که در دسترس بودن و باز بودن در اتاق کار به معنی گشودن آن به روی کسانی است که نیازمند یاری ما هستند، وگرنه برخی افراد مراجعه‌کننده و حتی همکاران یا مرئوسان، به شکل افراطی مایلند همه کارها را یا با ما نوعی (فرضا مسئول بالاتر) ارجاع دهند. در این میان عده‌ای از مردم برنامه‌ریزی را کاری نمایشی و بی‌فایده می‌پندارند که توسط افرادی تبلیغ می‌شود که می‌خواهند ادای آدم‌های مهم و موفق را درآورند! این شیوه، تصور نادرستی از برنامه‌ریزی محسوب می‌شود.»
آفات خلأ مدیریت وقت
اما زیان‌ها به دلیل عدم مدیریت زمان که برخی عبارتند از انجام کارهای فوری که شخص را از رسیدگی به کارهای مهم باز می‌دارد، تلفن‌های مداوم و غیرضروری که تمام وقت مفید را هدر می‌دهد، مکالمات طولانی مدت و بیش از حد لزوم برخی ارباب‌رجوع یا همکاران، جلسات زمان‌بر که مایه خستگی و عصبیت می‌شوند، نداشتن اولویت‌بندی در انجام کارها که از کارهای اصلی واماند، پذیرفتن کارهایی که در تخصص و یا توان شخصی نیست و لذا باعث ایجاد  استرس می‌شود، نداشتن اهداف روشن برای زندگی و شغل خود که احتمال احساس کسالت و بیهودگی خواهد شد و شخص در نگاه دیگران فردی بی‌مسئولیت، بداخلاق و عصبی جلوه‌گر خواهد شد، پیوسته افسوس زمان از دست رفته خواهد خورد و زمانی برای استراحت، تفریح و گذراندن در کنار اعضای خانواده نخواهیم داشت.
منافع اداره کردن اوقات
وی همچنین چند نکته درباره فواید مدیریت زمان می‌گوید: «چنانچه وقت را اداره کنیم؛ برای انجام کارهای فردا آمادگی بیشتری داریم، روی مسائل مهم و ضروری تمرکز خواهیم داشت، انرژی کمتری از دست داده خواهد شد، به اهداف خود، اعم از کوتاه و بلندمدت دست خواهیم یافت، فشار و نگرانی کمتری را تحمل خواهیم کرد، روز را با احساس موفقیت به شب رسانده و از رضایت و انگیزه بالاتر و عملکرد بهتری برخوردار می‌شویم.»