ایمان به معنای اعتقاد و باوری است که انسان نسبت به امر غیبی دارد. امر غیبی شامل خدا، فرشتگان، وحی، رسالت، کتب آسمانی، آخرت و قیامت می‌شود.(بقره، آیه 285)
واژه ایمان در اصل از ریشه «امن» به معنای امنیت است؛ پس کسی که به خدا و دیگر امور غیبی ایمان می‌آورد، در امنیت قرار می‌گیرد.
از نظر آموزه‌های اسلامی، ایمان با تصدیق قول و فعل معنا می‌یابد، وگرنه باید آن را جزو مصادیق نفاق دانست. بر همین اساس، کسی که امور غیبی را باور دارد و عقیده او شده است، باید به گونه‌ای عمل کند که کردارش تصدیق‌کننده آن قول و اعتقادش باشد. بنابراین ایمان، زمانی تاثیرگذار است و انسان را به عنوان دارنده ایمان بالا می‌برد و رفعت می‌بخشد که ایمان با عمل صالح همراه شود و عمل صالح آن ایمان را تصدیق کند:«کلام پاک صعود می‌کند و عمل صالح آن کلام طیب را رفعت می‌بخشد».(فاطر، آیه 10) بر این اساس کلام طیب مانند ایمان، صعود‌کننده است، ولی اگر بخواهد رفعت یابد می‌بایست با عمل صالح این رفعت ایمان
انجام شود.
در حقیقت خدا «رَفِیعُ الدَّرَجَاتِ ذُو الْعَرْشِ» است و انسان دارنده کلام طیب و ایمان زمانی می‌تواند به این خدای رَفِیعُ الدَّرَجَاتِ برسد که از عمل صالح بهره گیرد. از این رو همواره در آیات قرآن ایمان با عمل صالح مطرح
می‌شود.(عصر، آیه 2؛ بقره، آیه 25)
به سخن دیگر، ایمان بیانگر حسن فاعلی (پندار نیک) و عمل صالح بیانگر حسن فعلی (کردار نیک) است. این دو با همدیگر موجب می‌شوند که انسان رفعت یابد. بر همین اساس، در تفسیر حقیقت ایمان امام رضا(ع) می‌فرماید: إِنَّ الایمَانَ هُو الصدیقُ بِالقَلْبِ و الاقرارُ بالسانِ وَ الْعَمَلُ بالارکانِ؛ ایمان، تصدیق به قلب و اقرار به زبان و عمل به اعضاء و جوارح است. (قرب الإسناد، حمیرى، عبدالله بن جعفر، حدیث 1268) این تفسیر بیان می‌کند که ایمان زمانی تاثیر خودش را می‌گذارد که نیت نیک با کردار نیک همراه شود.
*محمد یثربی