چالشهای محمد علاوی، نخستوزیر مکلف عراق از اخراج آمریکاییها تا اقناع مردم
«محمد توفیق علاوی»، که از طرف رئیسجمهور مامور تشکیل کابینه شد و حمایت برخی گروههای مهم سیاسی این کشور را پشت سر خود دارد، بر سر تشکیل دولت و اداره کشور، با چالشهای مهمی روبه رو است.
سرانجام پس از گذشت ۶۴ روز از استعفای «عادل عبدالمهدی» از پست نخست وزیری، عصر شنبه محمد علاوی از طرف «برهم صالح» به عنوان نخست و زیر جدید، مامور تشکیل کابینه شد. «محمد الحلبوسی» رئیسپارلمان عراق نیز با این انتخاب موافقت کرد.
علاوی پس از دریافت حکم نخستوزیری، طی سخنانی که از تلویزیون پخش شد، ضمن حمایت از تظاهرات مسالمتآمیز کشور برای اصلاح امور، به معترضان که از 9 مهر تاکنون در میدانهای تحصن حضور داشتند، وعده داد که به مطالبات قانونی آنها رسیدگی کند.
نخست وزیر مامور تشکیل کابینه جدید در ادامه، ضمن تقدیر و تشکر از مرجعیت، رئیسجمهور، رئیسپارلمان، نمایندگان، فعالان، اصناف و کلیه کسانی که به او اعتماد کردند، و با ادای احترام به روح جان باختگان تظاهرات چند ماه گذشته، گفت: این انتصاب مسئولیت تاریخی بزرگی را بر گردن من نهاد. لذا با خداوند و ملت بزرگ عراق عهد میبندم که... کلیه متجاوزان و مجرمان را بازخواست و برای مجازات عادلانه، به دستگاه قضایی تحویل دهم. علاوی افزود: متعهد میشوم عراق را از دخالتهای خارجی حفظ کنم و اجازه ندهم این کشور به عرصه تصفیه حسابهای قدرتها تبدیل شود.
وی همچنین گفت: متعهد میشوم که سلاح منحصرا در اختیار حکومت باشد، از تظاهرکنندگان حمایت شود و زندانیان بیگناه نیز آزاد شوند.
واکنشها
صدها نفر که مدعیاند مخالف نخستوزیری علاوی هستند، در بغداد، نجف، ذیقار و کربلا تجمع کردند. مخالفان طی بیانیهای اعلام کردند: نخستوزیری علاوی را شدیدا رد میکنیم و همچنان به اعتراضات و تجمعات ادامه خواهیم داد. البته، «مقتدا صدر» رهبر جریان «صدر»، از ضمن حمایت از نخستوزیر جدید، خواستار عادی شدن اوضاع در عراق شد.
ائتلاف «الوطنیه» به رهبری «ایاد علاوی»(پسر عموی نخستوزیر جدید) که گمان میرفت با «محمد علاوی» همراه باشد، دولت او را «غیر مردمی» توصیف کرد و مدعی شد که طرفهای خارجی به نخستوزیری او تمایل دارند.«شیروان میرزا» عضو حزب «اتحاد میهنی کردستان» در پارلمان عراق، با استقبال از انتخاب علاوی، به رسانهها گفت که امیدوار است انتخاب وی، آغازی بر پایان بحران عراق باشد. «حامد الموسوی» عضو ائتلاف «فتح» به رهبری «هادی عامری» نیز گفت که انتخاب علاوی پس از یک سری بحثهای طولانی صورت گرفته و او برای رهبری دولت در شرایط فعلی مناسب است. ائتلاف «النصر» به رهبری «حیدرعبادی» اما در بیانیهای تأکید کرد که هیچ نقشی در انتخاب علاوی نداشته است و نخستوزیر میبایست از دولت سهمیهای دوری کند. «عقیل الدینی» یکی از اعضای ائتلاف النصر هم به رسانهها گفت که جامعه عراق پذیرای علاوی نیست و این ائتلاف نخستوزیری او را نه تأیید و نه امضاء کرده است.
سازمان ملل و آمریکا نیز از نخستوزیری علاوی حمایت کردند. سفارت آمریکا در بغداد هم طی بیانیهای، ادعا کرد که به محض تشکیل دولت جدید، با آن همکاری خواهد کرد. به گفته کارشناسان، این نوع موضعگیری سفارت آمریکا، هم از سر ضعف و هم پهن کردن دام برای علاوی است؛از سر ضعف است، زیرا مردم عراق هم اکنون خواستار اخراج آمریکاییها از کشورشان هستند و واشنگتن باید در این مورد، هر چه زودتر تصمیم بگیرد. علاوهبر آن، واشنگتن میخواهد علاوی را در دام خود گرفتار کند.
محمد علاوی کیست؟
«محمد توفیق علاوی» 66 ساله نخست وزیر جدید عراق، یک شیعه سکولار بوده و تابعیت عراقی و انگلیسی دارد.
علاوی با آغاز موج دستگیریها و سرکوب شیعیان در سال ۱۹۷۷ از سوی رژیم بعث، مجبور به ترک عراق و فرار به لبنان شد و تحصیلات خود را در دانشگاه آمریکایی بیروت در رشته مهندسی معماری ادامه داد.
به گزارش خبرگزاری فارس، علاوی پیش از سقوط صدام، همزمان با فعالیتهای تجاری و سرمایهگذاری در عراق و انگلیس، فعالیتهای سیاسی خود را نیز ادامه داد. او در دورهای که عراق تحت تحریمهای شدید آمریکا قرار داشت، به عضویت سازمان «گفت وگوی بین ادیان» در سازمان ملل در آمد، تا برای کاهش اثرات تحریم بر مردم عراق تلاش کند و در زمان جنگ «کوزوو» نیز سازمان «صدای کوزوو» را تأسیس کرد.
او در جوانی عضو حزب «الدعوه» شد و ارتباط نزدیکی با شهید «سید محمد باقر صدر» داشت. اما با ایشان دچار اختلاف و از حزب جدا شد. علاوی که اکنون چندان میانهای با احزاب اسلامی در عراق ندارد، سال ۲۰۰۵ از طریق فهرست «العراقیه» وابسته به ایاد علاوی، توانست وارد پارلمان عراق شود. نخستوزیر جدید عراق در سال ۲۰۰۶ و در دولت اول نوری مالکی به مدت یک سال وزیر ارتباطات بود و با فوت یکی از نمایندگان، بار دیگر به پارلمان بازگشت. در سال ۲۰۱۰ و در دولت دوم مالکی، بار دیگر وزیر ارتباطات شد، اما بیش از دو سال در این سمت دوام نیاورد و با مالکی دچار اختلاف شد. دولت وقت عراق نیز او را متهم به فساد مالی کرد و کمیتهای را برای بررسی فعالیتهای وی تشکیل داد و این کمیته در گزارش خود، علاوی را به «اتلاف بیتالمال» متهم کرد و خواستار هفت سال حبس برای او شد. اما علاوی از عراق خارج شد و سال ۲۰۱۴ به کشور بازگشت و در مقابل دادگاه حاضر شد و توانست حکم تبرئه خود را از تمامی اتهامات دریافت کند.
چالشهای پیش روی علاوی
به نظر میرسد که مهمترین چالش پیش روی نخستوزیر جدید عراق، دخالتهای آمریکا در عراق است و همه مسائل دیگر، به ویژه آشوبهای خیابانی، حاصل همین دخالتها است.
در یک جمعبندی، اولین و مهمترین تصمیمی که علاوی پس از تشکیل دولت باید بگیرد، اخراج نیروهای آمریکایی از عراق است. در پی ترور سرداران و نیروهای مقاومت توسط نظامیان آمریکایی، پارلمان عراق 15 دی خروج همه نیروهای خارجی، از جمله آمریکاییها را از عراق تصویب کرد. این قانون هنوز اجرا نشده است و مردم عراق منتظر هستند ببینند که علاوی با مسئله اخراج آمریکاییها چه میکند.
مورد دیگر که احتمالا دولت علاوی را طی ماههای آتی به درد سر خواهدانداخت، نحوه مواجهه او با مسئله فساد مقامات دولتی از یک سو، و نحوه کارآمد سازی دولت در ارائه خدمات به مردم از سوی دیگر است. علاوهبر دو مورد فوق، کسانی هم وجود دارند که بازیچه دست آمریکا و عربستان هستند؛ این افراد به همراه نفوذیهای بعثی و داعشی، احتمالا به مسدود کردن مسیرها، ایجاد آشوب در خیابانها و آتش زدنهای خود ادامه خواهند داد. نخستوزیر جدید باید نحوه مواجهه با آنها را مشخص کند و به گونه ای، بساط آشوبطلبان را از خیابانها و جادههای بین شهری، بر چیند.
اگر فرض شود که علاوی بر این بحرانهای فوق فائق آید، باید در مورد رویکرد دولت قبلی(عبدالمهدی) درخصوص عقد قراردادهای نظامی و تجاری و نظامی با روسیه و چین نیز رویه خودش را مشخص کند. از هم اکنون این ظن قوی وجود دارد که آمریکا مانع نزدیکی بغداد به مسکو و پکن خواهد شد. نخستوزیر جدید باید درباره نحوه مقابله با واشنگتن و کارشکنی آن نیز موضع قاطع و شفاف بگیرد.