آینده‌ای مبهم و نبود فرصت شغلی دغدغه اصلی دانش‌آموزان و دانشجویان است
نقش بی‌بدیل آموزش در توسعه جوامع بر کسی پوشیده نیست از این رو کشور‌های
توسعه‌یافته بیشترین سرمایه‌‌گذاری را در جهت ارتقای سطح آموزش و پرورش انسان‌ها انجام می‌دهند.
یکی از شاخصه‌های توسعه‌یافتگی جوامع ارتقای سطح آموزش در این جوامع است، به نحوی که کشور‌های توسعه یافته و قدرتمند جهان، دارای سیستم آموزشی و دانشگاهی پیشرفته‌ای بوده و سعی در تربیت افرادی خلاق کارآمد برای اجتماع و قدرت تفکر و علمی بالا دارند.
در این گزارش سعی بر آن داریم تا به بهانه روز دانشجو نگاهی اجمالی به وضعیت آموزش در استان اردبیل داشته باشیم و از نظرات و دغدغه‌های این قشر فرهیخته جامعه آگاه شویم.
وحید غیاثی که یک کارشناس آموزشی است با اشاره به اینکه در کشور ما با پیروزی انقلاب اسلامی دستاورد‌های قابل توجهی در حوزه آموزش به دست آمد، از توسعه همه‌جانبه آموزش تا حضور دانشمندان ایرانی در سطوح بین‌المللی، گفت: متاسفانه در سال‌های اخیر قبولی از دانشگاه و مدرک‌گرایی به آفت و معضلی برای سیستم آموزشی کشور تبدیل شده است.
غیاثی اظهار داشت: دلهره دانش‌آموزان و دانشجویان از مردود شدن در یک واحد درسی به دغدغه مهم این قشر تبدیل شده و در ورای آن دانش‌آموز یا دانشجو دیگر انگیزه‌ای برای کسب مهارت و یادگیری ندارد. قبولی از دانشگاه و در ادامه پاس کردن یک به یک واحد‌های دانشگاهی و سپری شدن دوره چهارساله دانشگاه و گرفتن مدرک.
او با بیان اینکه این عامل افزایش نرخ بیکاری در بین دانش‌آموختگان مقطع کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی را در پی داشته است تصریح کرد: در واقع به نظر می‌رسد بخش آموزش عالی در کشور به جای آنکه در جهت افزایش سرمایه انسانی و در نتیجه افزایش بهره‌وری نیروی کار حرکت کند، بیکاران تحصیل‌کرده‌تری تولید کرده است.
این کارشناس آموزشی افزود: به دلیل محدودیت بازار کار برای رشته‌های دانشگاهی، خانواده‌ها بیشترین توجه خود را بر قبولی فرزندان خود از برخی رشته‌های خوب پزشکی و مهندسی متمرکز کرده‌اند، که این امر تعداد دانش آموزان پشت کنکوری را افزایش داده است.
غیاثی از کنکور به عنوان عامل بازدارنده شکوفا شدن استعداد‌های دانش‌آموزان نام برد و بیان داشت: کنکور آسیب جدی به بدنه تربیت دانش‌آموزان وارد آورده است، چرا که نوجوانان و آینده‌سازان کشور با تحمل فشار روحی و روانی، تنها به کسب رتبه در آزمون‌ها برای پذیرش در دانشگاه‌ها می‌اندیشند.
در استان اردبیل از جمعیت یک میلیون و ۲۷۰ هزار نفری آن، بیش از ۲۴۳ هزار نفر دانش‌آموز و ۴۵ هزار نفر دانشجو در مراکز آموزش عالی و دانشگاه‌های استان مشغول تحصیل هستند.
به عقیده بسیاری از کارشناسان نتایج کنکور عصاره و چکیده ۱۲ سال تلاش سیستم آموزش و پرورش در به‌کارگیری برنامه‌ها و راهبرد‌های مختلف در کسب نتایج مطلوب است. آنچه از نتایج کنکور سال ۹۸ بر می‌آید استان اردبیل امسال نیز به مانند سنوات گذشته در یک سوم بالایی جدول رتبه‌های کنکور در بین ۳۱ استان کشور جای گرفته است.
نتیجه کنکور استان در سالیان اخیر و رتبه‌های بالای استان در این آزمون، نشان‌دهنده وجود کم و کاستی‌هایی در نظام آموزشی استان بوده و مبین این واقعیت است که برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات صورت‌گرفته برای ارتقای رتبه استان در کنکور سراسری کافی نبوده است.
نابرابری آموزشی چالش بزرگ
سیستم آموزشی
داوود عبداللهی که یک جامعه‌شناس و استاد دانشگاه است، در مصاحبه با خبرنگار در واکاوی و چرایی رتبه بالای استان در کنکور سراسری، چهار عامل دانش‌آموز، خانواده، سیستم آموزشی و جامعه را از عوامل مهم در دستیابی به رتبه مناسب در کنکور عنوان کرد و گفت: هر کدام از این عوامل با توجه به کارکرد و جایگاه خود، در رسیدن به جایگاه واقعی استان در آزمون سراسری مهم بوده که می‌توان ساعت‌ها تحلیل و بررسی نمود.
عبداللهی با بیان اینکه در سال‌های اخیر میل و رغبت به ادامه تحصیل به‌دلیل شرایط مبهم شغلی بعد از فارغ التحصیلی به خصوص در بین پسران به شدت کاهش یافته است، اظهار داشت: این امر افزایش شرکت‌کنندگان دختر به‌ویژه در گروه آزمایشی علوم تجربی را در پی داشته است.
او بیان داشت: نتیجه آزمون سراسری سال ۹۸ و کسب رتبه‌های برتر توسط دانش‌آموزان مدارس خاص حاکی از وجود نابرابری در نظام آموزشی کشور بوده، به طوری رتبه‌های برتر کنکور از بین دانش‌آموزان مدارس خاص بودند و دانش‌آموزان مدارس دولتی سهم آنچنانی از این رتبه‌ها نداشتند.
کارشناس جامعه شناسی استان وجود نابرابری را بیان کننده این مطلب خواند که اول معلمان توانمند و متبحر به دلیل امتیاز ویژه مدارس تیزهوشان و استعداد‌های درخشان نسبت به سایر مدارس به این مدارس دعوت می‌شوند و دوم اینکه آموزش و پرورش بیشتر انرژی خود را روی این مدارس متمرکز کرده و بر نحوه ارائه مطالب درسی و عملکرد معلمان در مدارس دولتی نظارتی نداشته و به نوعی می‌توان گفت مدارس دولتی و عمومی به حال خود رها شده‌اند.
این استاد دانشگاه متناسب نبودن مطالب آموزشی ارائه شده در سطح مدارس با نیاز‌های علمی و کنکوری دانش‌آموزان را مشکلی بزرگ برای سیستم آموزش و پرورش عنوان کرد و افزود: سطح علمی پایین و عدم تسلط به مطالب کتب درسی و تدریس چالشی این مطالب توسط معلمان حتی در برخی مدارس خاص، باعث شده تا دانش‌آموزان در پاسخ دهی به سوالات آزمون سراسری عاجز مانده و در نتیجه، رتبه بالای استان در کنکور را شاهد باشیم.
مهاجرت مغز‌ها نتیجه ضعف
نظام آموزشی کشور
او از پدیده مهاجرت به عنوان آسیب مهم در نظام آموزشی که در سال‌های اخیر از دوران دانشجویی به دانش‌آموزی رسیده است یاد کرد و بیان داشت: برخی اشتباهات رایج در بین مدارس و دانشگاه‌ها مانند دعوت از اساتید فارغ‌التحصیل یا ساکن کشور‌های دیگر برای سخنرانی در همایش‌ها و یا کارگاه‌های انگیزشی برای دانش‌آموزان و دانشجویان در دامن زدن و افزایش این آسیب موثر بوده است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: وقتی دانش‌آموزی چهار یا شش سال تحصیل در دانشگاه و بیکاری بعد از فارغ‌التحصیلی را جز اتلاف وقت چیز دیگری نمی‌داند ادامه تحصیل را نیز امری بیهوده دانسته و به دنبال یافتن موقعیت شغلی و کسب درآمد برای خود می‌رود و آینده خود را در رفتن از کشور متصور می‌شود.
اشتغال
مهم‌ترین دغدغه دانشجویان
بعد از ورود به دانشگاه و گذراندن دوران چند ساله دانشجویی و گرفتن مدرک کارشناسی و حتی مقاطع بالاتر، پیدا کردن فرصت شغلی متناسب با رشته تحصیلی به دغدغه اصلی دانشجویان تبدیل می‌شود.
مرتضی افضلی دانشجوی کارشناسی ارشد رشته فیزیک می‌گوید: در سال‌های گذشته فرصت‌های شغلی متعددی پیش روی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی حتی با مدارک کاردانی قرار داشت، اما امروزه حتی برای فارغ التحصیلان مقاطع بالاتر مانند دکتری نیز یافتن شغل مناسب بسیار سخت شده است.
افضلی گفت: آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها در کشور ما سمت تربیت نسل دانش‌آموخته حرکت می‌کند، نه نسل ماهر و با تجربه و نتیجه آن بیکاری صد‌ها دانشجویی است که سالانه از دانشگاه‌های کشور فارغ التحصیل می‌شوند.
این دانشجو با تاکید بر اینکه ایجاد رشته‌های دانشگاهی باید متناسب با نیاز روز جامعه و بازار کار صورت گیرد، اظهار داشت: اعتماد به نیرو‌های تحصیل‌کرده دانشگاهی و سپردن مسئولیت‌های اجتماعی به آنان حس اعتماد به‌نفس و خودباوری و در نتیجه تلاش برای آبادانی کشور را در جوانان بیدار کند.
مریم دانشجوی دیگری که خود را دانشجوی ترم چهار رشته مهندسی کشاورزی معرفی می‌کند، افزایش هزینه‌های تحصیل را از نگرانی‌های دانشجویان غیربومی عنوان کرد و افزود: برای امثال من که از شهر دیگر آمده‌ایم و به اصطلاح خوابگاهی هستیم، هزینه غذای دانشجویی، شهریه خوابگاه و امثالهم بسیار زیاد است.
مریم ادامه می‌دهد: در کشور‌های دیگر دانشجویان هنگام تحصیل هزینه‌های کمک تحصیلی دریافت می‌کنند و این امر باعث می‌شود تا بیشترین تمرکز دانشجویان به آموختن باشد. دانشجو درآمدی ندارد و این هزینه‌ها به دوش خانواده‌ها می‌افتد و این امر به یکی از نگرانی‌های ذهنی دانشجویان غیربومی تبدیل شده است.