به گزارش خبرگزاری فارس، یکی از پدیده‌های شوم هر اقتصاد، فعالیت‌های اقتصاد زیرزمینی است که عمدتا با نیت فرار مالیاتی و اهداف سوء مشغول هستند، با این حال هنوز رقم دقیقی برای فرار مالیاتی وجود ندارد که دلیل آن استفاده از روش‌های متنوع محاسباتی است.
امیدعلی پارسا رئیس‌سازمان امور مالیاتی در در یک برنامه تلویزیونی در تاریخ 16 تیرماه 98 گفت: «بر اساس برآوردها حدود 30 تا 35 هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی داریم». آخرین اظهارات مدیران ارشد وزارت اقتصاد هم درباره فرار مالیاتی، در دیدار این مسئولان با رئیس‌قوه قضائیه در تاریخ 25 تیرماه بود. حجت‌الاسلام رئیسی در این دیدار گفت: «تصور من این بود که فرار مالیاتی در کشور ما حدود 100 هزار میلیارد تومان است؛ اما در جلسه امروز اعلام شد که این میزان 28 هزار میلیارد تومان است.»
علاوه‌بر موارد فوق، معاونت اقتصادی وزارت امور اقتصادی و دارایی با انتشار گزارشی با عنوان «بررسی علل پیامدهای فرار مالیاتی و برآورد آن در اقتصاد ایران» در دی ماه 97 اعلام کرد: «حجم اقتصاد زیرزمینی ایران در سال ۱۳۹۶ حدود ۵۳۶۱ هزار میلیارد ریال بدست آمده است که این میزان به منزله از دست رفتن حدود ۴۰۰ هزار میلیارد ریال درآمد مالیاتی و معادل ۳۵ درصد وصولی درآمدهای مالیاتی در سال مذکور است». محمدرضا پورابراهیمی رئیس‌وقت کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی نیز در مراسم تودیع و معارفه رئیس‌‌سازمان امور مالیاتی در تاریخ 18 خردادماه 98 گفت: «رقم فرار مالیاتی بسیار بیشتر از 40 هزار میلیارد تومان است». وی همچنین در یک برنامه تلویزیونی در تاریخ 1 تیرماه 98 گفت: «بیش از 50 تا 60 هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی وجود دارد».
با توجه به اظهارات فوق، میزان فرار مالیاتی بین 25 تا 60 هزار میلیارد تومان تخمین زده می‌شود و البته پرتکرارترین رقم اعلام شده برای فرار مالیاتی، 40 هزار میلیارد تومان است. بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند میزان فرار مالیاتی به مراتب بیشتر از رقم 40 هزار میلیارد تومان اعلام شده توسط مسئولان دولتی است. دلایل این موضوع عبارتند از:
الف- فرار مالیاتی گسترده برخی مشاغل و اصناف: همانطور که علی طیب نیا وزیر اسبق اقتصاد اعلام کرده بود، برخی مشاغل و اصناف فرار مالیاتی گسترده‌ای دارند. به عنوان مثال، در حالی که براساس آمارهای سازمان امور مالیاتی پزشکان صرفا 150 میلیارد تومان مالیات می‌پردازند، مرکز پژوهش‌های مجلس با انتشار گزارشی در دی ماه پارسال، میزان مالیات واقعی آنها را حداقل حدود شش هزار و 700 میلیارد تومان تخمین زد. بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که برخی مشاغل و اصناف دیگر مانند وکلا، آهن فروشان و طلا فروشان هم فرار مالیاتی گسترده‌ای دارند و در نتیجه، میزان فرار مالیاتی مشاغل و اصناف رقم قابل توجهی است.
ب- میزان فرار مالیاتی شناسایی شده با بررسی بخشی از تراکنش‌های بانکی: علیرغم تصویب ماده 169 مکرر قانون مالیات‌های مستقیم و همانطور که در نامه رئیس‌سازمان امور مالیاتی که اخیرا رسانه‌ای شد، آمده است، نهادهای مختلف از جمله بانک‌ها و psp‌ها همکاری خوبی با سازمان امور مالیاتی ندارند. با این وجود، سازمان امور مالیاتی موفق شده است به اطلاعات برخی تراکنش‌های بانکی دسترسی پیدا کند. براساس آمارهایی که اخیرا مدیرکل دفتر مبارزه با پولشویی و فرار مالیاتی سازمان امور مالیاتی اعلام کرده است، در سال 1397 مجموعا رقم 14 هزار و 700 میلیارد تومان فرار مالیاتی از بررسی تراکنش‎های سنگین و مشکوک بانکی تشخیص و مطالبه شده است. بنابراین به نظر می‌رسد هر زمانی که سازمان امور مالیاتی بتواند به صورت مناسب و مستمر به اطلاعات تراکنش‌های بانکی دسترسی پیدا کند، میزان فرار مالیاتی تشخیص داده شده از این محل افزایش چشمگیری یابد. برآوردهای غیررسمی برخی نهادهای نظارتی حاکی از آن است که میزان فرار مالیاتی در کشور حدود 200 هزار میلیارد تومان است. بر اساس این گزارش، به نظر می‌رسد سازمان امور مالیاتی از لحاظ ساختاری تمایل چندانی به دقیق شدن میزان فرار مالیاتی در کشور ندارد، زیرا در این صورت، میزان انتقادها از عملکرد این سازمان در زمینه مالیات ستانی افزایش خواهد یافت.