به هر خانه‌ای که پا بگذارید، حداقل یک کارشناس خواهید یافت و حتماً دیدن افرادی که در مقاطع بالاتر از کارشناسی تحصیل می‌کنند، این روز‌ها بسیار برایتان راحت‌تر شده است. در کنار این‌ها اگر از تمامی فارغ التحصیلان نام واحد آموزشی‎شان را بپرسید آن قدر نام‌های متنوعی می‌شنوید که آمارش از دست‌تان در می‌رود.
با بررسی تعداد دانشجویان و واحد‌های آموزشی عالی به راحتی متوجه سیر صعودی میزان واحد‌های آموزشی عالی و دانش آموختگان خواهیم شد، اما سوال اینجاست که آیا در کنار افزایش و توسعه کمی آموزش‌عالی توسعه کیفی نیز به همان مقدار صورت گرفته است؟ اگر پاسخ این سوال منفی است، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای حل این معضل به چه راهی می‌اندیشد؟
«ساماندهی» نام علاجی است که برای حل این معضل اختصاص داده‌اند. مدتی است که دانشگاه آزاد از درون، خود را ساماندهی می‌کند و حالا باید ببینیم واحد‌های آموزش عالی دولتی چه می‌کنند و چه برنامه‌ای در این زمینه دارند.
نسخه‌ای برای بودجه‌داران دولتی
طرح آمایش آموزش عالی ماموریت بزرگی است که ساماندهی مراکز آموزش عالی از محور‌های این طرح بزرگ است و نسخه اش برای مراکزی پیچیده شده که از بودجه دولتی استفاده می‌کنند؛ نسخه‌ای که برای بالابردن و توسعه کیفی واحد‌های آموزش عالی تجویز شده است.
طرح ساماندهی در سه وجه منعکس می‌شود؛ ساماندهی موسسات غیردولتی در قالب ادغام، تجمیع و تغییر ماموریت، ساماندهی رشته‌ها در سه گروه کم متقاضی، پر متقاضی و همتراز (اولویت بر دانشگاه‌های دولتی) و ساماندهی محتوایی در زمینه‌های مختلف از جمله بازنگری در اعطای مجوز دوره‌های تحصیلات تکمیلی و افزودن شاخص‌های جدید در این زمینه.
طرح ساماندهی آموزش عالی یعنی تجمیع مراکز و ایجاد شبکه که حاصل اجرای آن دستاوردهایی، همچون ارتقای جایگاه دانشگاه‌ها، انجام خدمات بهتر علمی و آموزشی، ارتقاء شاخص‌های رتبه بندی دانشگاه‌ها و همچنین عدم افزایش کمی آموزش‌عالی و افزایش کیفیت واحد‌های آموزشی را در پی دارد.
تجمیع و ادغام!
به گفته معاون آموزشی وزیر علوم، سیاست تجمیع و ادغام از موارد ضروری طرح آمایش آموزش عالی است که دانشگاه‌های کوچک طبق آن باید با یکدیگر ادغام شوند و یک دانشگاه بزرگ و توانمند را تشکیل دهند. این طرح می‌تواند به استفاده بهتر کشور از ظرفیت‌های دانشگاه کمک کند.
در راستای ادغام و تجمیع دانشگاه‌ها بیان شده است که هیچ موسسه آموزش عالی منحل نخواهد شد؛ موسساتی که استاندارد کافی ندارند، شناسایی شده و زیرمجموعه یک دانشگاه قرار می‌گیرند.
یکی از دلایل مطرح کردن طرح ساماندهی آموزش عالی می‌تواند ناشی از تغییر نیاز‌های جامعه در طول زمان باشد به طوری که در اوایل انقلاب به شدت به نیروی انسانی متخصص نیاز بوده و هم اکنون این نیاز تا حد بالایی مرتفع شده است. این طرح برای اصلاح رشد ناموزون آموزش عالی بیان شده است.
هر دانشگاه، یک ماموریت
طرح ساماندهی آموزش عالی با هدف مأموریت محور کردن دانشگاه‌ها بر اساس مزیت منطقه‌ای، پشتیبانی از تمامی مراکز علمی و آموزشی به ویژه دانشگاه‌ پیام ‌نور، مهارت آموزی و افزایش کیفیت آموزشی مطرح شده است.
طرح ساماندهی آموزش عالی از اولویت‌های مهم وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است. چشم‌اندازی که برای این طرح در نظر گرفته شده است بیش از دو سال از زمان اجرای آن خواهد بود. به گفته مدیر کل دفتر گسترش آموزش عالی در وزارت علوم، هر چقدر در یک کشور توسعه کمی مراکز دانشگاهی، بیش از حد بوده و توسعه مناسب صورت نگرفته باشد، اصلاح آن نیز زمان‌بر خواهد بود؛ می‌توان زمان را یکی از بازو‌های اصلی اجرایی این طرح دانست به شرطی که در ظرف آن بهترین حرکت‌ها دیده شود.
لازم به یادآوری است، در بیست و یکمین نشست شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری طرح ساماندهی و هدفمند سازی آموزش عالی تصویب شد که رسالت اصلی طرح ساماندهی را می‌توان کیفی سازی و هدفمند سازی دانست؛ سرانجام برنامه آمایش آموزش عالی تدوین، تکمیل و در ۱۰ بند تصویب شد که گویا به جز وزارتخانه علوم، وزارتخانه‌های دیگری نیز در عرصه همکاری قرار گرفته‌اند.
نه به انحصار
ماموریت گرا کردن دانشگاه‌ها به معنای انحصار یک مطلب به یک دانشگاه خاص نیست و بقیه مراکز آموزش عالی هم می‌توانند در آن مطلب ایفای نقش کند، اما آن مطلب می‌تواند به عنوان ماموریت اصلی آن دانشگاه تلقی شود.
طبق گفته وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در پنجاه و یکمین اجلاس معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه‌های سراسر کشور، سیر روز افزون تعداد دانشگاه‌ها در دهه هشتاد صورت گرفته است و علت این توسعه تقاضای ورود به مراکز آموزش عالی بوده، اما این نرخ صعودی تضعیف امر پژوهش و تحقیق در آموزش عالی را در پی داشته است. همچنین مسئولیت اجرای این طرح با معاونت آموزشی وزارت علوم تحقیقات و فناوری است.
به نقل از خبرگزاری دانشجو؛ در راستای اجرای این طرح دانشگاه‌های کشور در حوزه‌های مختلف آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و... در منطقه گروه بندی شده‌اند. در راستای استفاده بهینه از امکانات و شرایط فعلی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی و پژوهشی، اشتراک‌گذاری فضا‌های آموزشی خوابگاهی و نرم افزاری نیز با اجرای این طرح به سرانجام می‌رسد.