چالش قطعی برق در تابستان و راهکارهای پیش‌رو - بخش دوم
اصلاح الگوی مصرف با تنظیم درجه وسایل سرمایشی در خانه و اداره
تابستان 97 شاهد بروز خاموشی‌های متعدد در اقصی نقاط کشور بودیم که این موضوع موجب شد تا پس از سال‌ها، جداول برنامه‌های احتمالی قطع برق (در صورت رشد مصرف در مناطق مختلف هر شهر) به صورت روزانه تهیه و منتشر شود، اما امسال خدا رو شکر در بخش خانگی به ویژه در تهران -تا این لحظه- چندان با خاموشی مواجه نشده‌ایم. اکثر خاموشی‌های تابستان 98 در تهران معطوف به سازمان‌های دولتی و بانک‌های پرمصرف است.
حامد روحی یک شهروند تهرانی با امیدواری می‌گوید: «بانصب و راه‌اندازی نیروگاه خورشیدی در روستاها و امکان شروع به نصب و راه‌اندازی مشابه این نیروگاه‌ها در پشت‌بام خانه‌های شهرها، فکرنکنم تابستان 98 خاموشی داشته باشیم.»
با این حال هنوز هم تا فراگیر شدن انرژی پاک در کشور راه زیادی را پیش‌رو داریم. به نظر می‌رسد برای نصب و راه‌اندازی نیروگاه‌های خورشیدی باید از پشت‌بام ساختمان‌های اداری، دولتی و بانک‌ها شروع کرد.
یکی از سؤالاتی که در آستانه تابستان 98 مطرح شد ، این است که آیا تابستان 98 خاموشی خواهیم داشت؟ رضا اردکانیان وزیر نیرو پیشتر پاسخ جالبی به این پرسش داد.
اردکانیان در این خصوص گفت: «این سؤالی است که من باید از هموطنان عزیز مصرف کننده بپرسم که آیا قرار است کماکان مصرف صحیح داشته باشید و پاسخ بشنوم که بله، و بعد من بگویم در نتیجه هیچ نوع خاموشی نخواهیم داشت.»
بنابراین هیچ گزینه‌ای در رویارویی با مصرف بی‌رویه برق با اهمیت‌تر از صرفه‌جویی در همه بخش‌های خانگی، تجاری، دولتی و صنعتی نیست.
راهکار کاهش مصرف برق
لوازم سرمایشی در فصل تابستان
30 درصد مصرف پیک روزانه در تابستان مربوط به بحث سرمایش است و گفته می‌شود مصرف برق وسایل سرمایشی در ایران معادل کل مصرف کشورهای همسایه است. لزوم فرهنگ سازی و آشنایی مردم با بحران‌های رو به رو، ارائه راهکارهای پیشگیری به صورت علمی و ترویج انرژی‌های جایگزین در زمینه مهار هدر رفت انرژی برق، بسیار حائز اهمیت است. همکاری تنگاتنگ صدا و سیما به منظور فرهنگ‌سازی و آموزش شهروندان جایگاه ویژه‌ای دارد.
همچنین اتخاذ تدابیر پیشگیرانه و انجام هماهنگی‌های لازم در بخش‌های کشاورزی، اداری، CNG و اقداماتی از قبیل تغییر ساعات کار ادارات و به کارگیری دیزل ژنراتورهای ادارات در ساعات اوج بار روزانه، قبل از شروع دوره بحران، از گام‌هایی است که تا کنون برداشته شده‌اند.
اما راهکار کاهش مصرف برق لوازم سرمایشی در فصل تابستان چیست؟ حسین هاشم‌زاده یک فروشنده وسایل سرمایشی استاندارد برایمان توضیح می‌دهد: «با آمدن فصل تابستان 40 درصد مصرف برق کشور مربوط به سیستم‌های سرمایشی می‌شود. کولرهای آبی یکی از پرمصرف‌ترین لوازم سرمایشی هستند که با استفاده از سایه‌بان می‌‌توان بازدهی آن‌ها را چند برابر کرد و از طرفی مصرف برق 10 درصد کاهش پیدا می‌کند. تمیز کردن فیلترهای کولر و نصب‌کردن سایه‌بان بر روی کولر نیز تاثیر بسزایی در بهره‌وری کولرهای گازی و کاهش مصرف برق آن‌ها دارد. عوض کردن سالیانه پوشال‌های کولر آبی حدودا ۱۰ درصد از مصرف برق می‌کاهد. کولرهای آبی را در طول روز دائما روشن نگه ندارید و در زمان کار کردن نیز آن‌ها را روی دور کند قرار دهید.»
وی ادامه می‌دهد: «استفاده از کولرهای گازی هم شرایط خاص خود را دارد و باید به آن شرایط توجه کرد. نصب کندانسورهای کولرگازی در سایه، تاثیر قابل توجهی در کاهش اتلاف برق مصرفی این کولرها دارد. هنگام انتخاب کولرهای گازی، کولری انتخاب کنید که دارای آرم استاندارد با رتبه بهره‌وری انرژی بالا باشد. استفاده از یک کولرگازی با رتبه بهره وری A به جای کولر با رتبه G حدودا ۴۰ درصد میزان برق مصرفی را کاهش می‌دهد.»
این فروشنده وسایل سرمایشی استاندارد در تکمیل صحبت‌هایش توصیه می‌کند: «مصرف‌کنندگان کولر، در ساعات اوج مصرف برق (۱۲ تا ۱۸ و ۲۰ تا ۲۳) درجه کولر گازی خود را بین ۲۴ تا ۲۶ درجه تنظیم کنند و دور موتور کولر آبی خود را کند کنند، می‌توانند در مصرف برق صرفه‌جویی کنند.
همچنین هر زمانی احساس کردند محیط خانه خنک شده است، می‌توانند به مدت نیم ساعت کولر گازی یا آبی خود را خاموش کنند تا در مصرف برق صرفه جویی صورت بگیرد. مشترکانی که دارای کنتور دیجیتالی یا چند تعرفه هستند می‌توانند از این فرصت به خوبی استفاده کنند.»
درجه وسایل سرمایشی ادارات
باید روی 25 تنظیم شود
در یک روز اداری در تابستان ۵۹ مگاوات برق مصرف می‌شود، در حالی که در یک روز اداری در زمستان، مصرف برق حدود ۳۴ مگاوات است که این تفاوت مصرف مربوط به وسایل سرمایشی است.
سامانی سخنگوی وزارت کشور می‌گوید: «با تنظیم وسایل سرمایشی ادارات روی درجه متعادل ۲۴ شاهد کاهش ۱۰ درصدی مصرف برق خواهیم بود. مبنای تصمیم‌گیری ما در جلسات مدیریت مصرف در صنعت برق، برخورد با ادارات پر مصرف و کاهش مصرف برق از طریق استفاده درست از وسایل سرمایشی است.»
وی درباره تغییر ساعت فعالیت دستگاه‌های اداری می‌گوید: «به لحاظ حقوقی تغییر ساعات اداری مشکلاتی برای مردم به وجود می‌آورد، به همین دلیل مقرر شد اولویت صرفه‌جویی در بخش دولتی باشد و ادارات در کاهش مصرف پیش قدم باشند، بعد سیاست‌های تشویقی و تنبیهی در حوزه مردمی لحاظ شود.»
سخنگوی وزارت کشور ادامه می دهد: «سه محور برای مدیریت مصرف برق تعیین شده است. اولین محور این که دستگاه‌هایی که دارای مولد برق‌اند، موظف شدند در ساعات اوج مصرف از مولد‌های خودشان استفاده کنند و از شبکه برق کشور خارج شوند.
در خصوص دومین محور مدیریت دستگاه‌ها موظف شدند، وسایل سرمایشی را روی درجه ۲۴ و ۲۵ تنظیم کنند.
سومین محور ضمانت اجرایی است که با دستگاه‌هایی که دستورالعمل‌ها را رعایت نکنند، برخورد جدی می‌شود.»
رجبی مشهدی سخنگوی صنعت برق کشور نیز با اشاره به بار مصرفی ۱۸ هزار مگاواتی وسایل سرمایشی می‌گوید: «با تنظیم کولرها و وسایل سرمایشی ادارات از درجه ۲۰ به درجه متعادل ۲۴ یا ۲۵ شاهد کاهش ۱۰ درصدی مصرف برق خواهیم بود. آگاه‌سازی مردم در جهت تغییر رفتار مصرفی بسیار حائز اهمیت است. دولت نباید از مردم در رفاه بیشتری باشد. در ساعات روز باید میزان استفاده از وسایل روشنایی به حداقل برسد و بعد از ساعات اداری باید همه وسایل سرمایشی دستگاه‌ها و کامپیوتر‌ها و چراغ‌های غیرضرور خاموش شود.»
سخنگوی صنعت برق کشور در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «در طرح مدیریت مصرف ادارات، در تهران هزار مرکز که مصرف زیاد دارند را هدف داریم که مرحله اول آگاه‌سازی و مرحله دوم پایش چگونگی کاهش مصرف است. برای این منظور سیستم پایش طراحی شده که اجرای کاهش مصرف اداره دولتی قابل رصد است.
الگوی مصرف ۳۰۰ کیلو وات در ماه‌های گرم است که باید در ماه‌های غیر گرم به ۲۰۰ کیلو وات در ساعت برسد. برای مدیریت مصرف برق تشویق‌ها و تنبیه‌های مناسبی در نظر گرفته شده است و امسال ۳۸۰۰ کیلو‌وات کاهش مصرف داشتیم.»
جمع‌آوری لامپ‌های پر مصرف
از واحدهای تجاری پایتخت
میوه‌فروشی محله همین که دَم‌دَم‌های غروب می‌شود، چلچراغی می‌افروزد از لامپ‌های
پُرمصرف.
می‌گوید: «باید نور به میوه‌ها بخورد تا برق بزند و مشتری جذب شود!»
می‌گویم: «حالا چرا از لامپ‌های کم‌مصرف استفاده نمی‌کنی؟ میدانی چقدر در هزینه برق مغازه صرفه‌جویی می‌شود؟»
برخی از واحدهای تجاری شهر تهران، علی‌رغم اطلاع‌رسانی‌های گسترده در خصوص افزایش بار شبکه توزیع برق در تابستان و لزوم مدیریت مصرف و جلوگیری از هدررفت انرژی، همچنان از لامپ‌های التهابی کم بازده به منظور تامین روشنایی استفاده می‌کنند که این امر، تاثیر زیادی در افزایش مصرف برق شهر تهران به ویژه در ساعات 20 الی 23 به عنوان ساعت پیک شبانه، دارد. این درحالی است که استفاده از لامپ‌های کم‌مصرف و LED، ضمن کاهش برق مصرفی شهر تهران و کمک به پایدار بودن شبکه توزیع برق، تاثیر زیادی بر بهای برق مصرفی واحدهای تجاری و بهبود و توسعه کسب و کار نیز خواهد داشت. به همین منظور، اکیپ‌های عملیاتی مناطق 22 گانه این شرکت با حضور در خیابان‌های پایتخت، با اطلاع‌رسانی گسترده، آموزش چهره به چهره و جلب همکاری مغازه‌داران، نسبت به جمع‌آوری لامپ‌های پرمصرف التهابی وجایگزینی با لامپ‌های کم مصرف یا LED توسط صاحبان اصناف، اقدام می‌کنند.
صادق گودرزی یک کارشناس برق منطقه‌ای در کلانشهر تهران برایمان توضیح می دهد: «کاهش مصرف برق و به دنبال آن جلوگیری از بروز خاموشی، کاهش مخاطراتی همچون آتش‌سوزی ناشی از افزایش دمای کابل‌های برق، حذف نورهای تند و زننده واحدهای تجاری، حذف گرمای حاصل از لامپ‌های التهابی و به دنبال آن کاهش مصرف برق سیستم‌های سرمایشی، استفاده از مزایای زیست محیطی بهره‌گیری از لامپ‌های LED و توسعه و ترویج فرهنگ مدیریت مصرف برق در سطح جامعه، از جمله مزایایی است که انتظار می‌رود با اجرای این طرح، حاصل شود.
شرکت توزیع نیروی برق تهران بزرگ، از مشترکانی که با رعایت راهکارهای مدیریت مصرف برق، این شرکت را در خدمت رسانی هر چه بهتر به منظور گذران تابستانی بدون خاموشی، همراهی می‌کنند، قدردانی می‌کند.»
دستگاهی که هزینه‌های قبض برق را کاهش می‌دهد
برای نخستین بار در کشور سیستم سرمایشی گرمایشی جدید، با قابلیت ذخیره سازی انرژی و کاهش 92 درصدی مصرف برق در اوج مصرف تابستانی توسط مهندسین ایرانی ساخته شد. دستگاهی که با حمایت و ورود آن به چرخه زندگی‌های پرهزینه امروز، موجب صرفه‌جویی 40 تا 50 درصدی در هزینه های تمام شده و نیزکاهش 52 درصد هزینه در قبوض آب و برق می‌شود.
با توجه به شرایطی که در صنعت برق وجود دارد یکی از دغدغه‌های بزرگ شرکت‌های توزیع برق، مدیریت اوج مصرف در فصل تابستان است. طی یک بررسی میدانی در قالب پروژه تحقیقاتی شرکت توزیع نیروی برق که توسط محققین صورت گرفته، مشخص شد که سال به سال در حال افزایش تعداد سیستم‌های سرمایشی هستیم. این امر تا بدان جا پیش رفته که حتی کسانی که از سیستم‌های کولرآبی استفاده می‌کنند، تمایل به جایگزینی آن به کولرگازی که بسیار هم پرمصرف است، بوده و این درخواست در فصل تابستان افزایش پیدا می‌کند.
مهندس اسماعیل حسین‌پور به عنوان نماینده تیم تولیدکننده جدیدترین دستگاه سرمایشی در ایران، کم‌و‌کیف تولید این دستگاه را این‌گونه توصیف می‌کند: «ما در تولید این دستگاه با این نگاه وارد شدیم و گفتیم باید دستگاهی بسازیم که هم نیاز سرمایشی در فصل گرما را تامین و هم معضل پیک مصرف را بتواند حل کند. در نهایت برای ساخت آن یک تیم چند نفره‌ای تشکیل دادیم و توانستیم دستگاهی بسازیم که سیال داخل آن ، 90 درصد آن آب و 10 درصد آن سیال نانویی است. عملکرد این پکیج که 70 درصد قطعات آن ایرانی و از تولیدات داخلی بوده، به این صورت است که با داشتن یک بانک یخی که در آن پیش‌بینی‌شده، سرمایش را در ساعت 12 شب که زمان کم‌مصرف برق در شبانه‌روز است از برق تغذیه کرده و در زمان اوج مصرف که حدود 6 ساعت در طول روز است، با خارج کردن تمام کمپرسورها با حداکثر یک آمپر، سرمایش هر محیطی را تأمین کند.»
حسین پور در بیان قابلیت‌های دیگر این سیستم سرمایشی، به تأمین گرمای محیط و تولید آب داغ برای مکان مورد نظر اشاره کرده و می گوید: « ما این سیستم را در حدود 12 مدل در ظرفیت‌های گوناگونی برای مساحت‌های مناسب ، طراحی کرده‌ایم و طی آن در نظر گرفته‌ایم که هرکدام از مدل‌ها برای چه مساحت و با چه قابلیت فنی و ظرفیتی ساخته و چقدر سرمایش و گرمایش تولید کند. از طرفی هم این نکته را مدنظر داشته‌ایم با توجه به این که برخی از شهرها با مشکل گاز مواجه هستند، این دستگاه طوری تعبیه شده که برای گرمایش هم از نیروی برق و هم گاز و یا در شرایط موردنیاز، دوگانه عمل کند.»
این دستگاه مدیرت مصرف برق داشته و در شب که هزینه مصرف برق کمتر است، انرژی را در قالب ساختن یخ ذخیره می‌کند. از طرف دیگر این سیستم قدرت دارد که باوجود داشتن یک مخزن، برای چندین فن‌کویل به صورت هم زمان سرمایش محیطی را تأمین کند.
جای بسی امیدواری است که سرنوشت این اختراع آن‌طور که از اخبار بر می‌آید، خوب رقم خورده و مورد حمایت مسئولان قرار گرفته است وهم اکنون به خط تولید رسیده است.