علائم گرمازدگی و راه‌های پیشگیری از آن
هر سال با فرارسیدن فصل گرما تعداد زیادی از هموطنانمان در اقصی نقاط کشور با مشکلاتی از جمله بالارفتن دمای هوا و به دنبال آن بیماری‌ها مربوط به گرما که در راس آن‌ها گرما زدگی قرار دارد دست‌وپنجه نرم می‌کنند در صورتی‌که این مشکل نیز مانند بیماری‌های دیگر در صورتی که برخی شرایط و ملاحظات رعایت شود قابل پیشگیری است.
علائم هشدار دهنده گرمازدگی
گرمازدگی زمانی اتفاق می‌افتد که مکانیسم بدن برای از دست دادن گرما از بین برود، در واقع زمانی که دمای مرکزی بدن از 41 درجه بالاتر رود این عارضه رخ می‌دهد که در این دما سیستم تعریق از کار می‌افتد و بدن در آزاد سازی گرما دچار مشکل می‌شود.
این وضعیت به قدری خطرناک است که اگر عملیات پزشکی برای فرد گرمازده انجام نشود، احتمال مرگ وجود دارد.
در گرمازدگی، دمای بدن از حد طبیعی بالاتر می‌رود و عروق سطحی پوست منبسط می‌شود، تعرق افزایش می‌یابد و باعث اختلال در تنظیم و کنترل دمای بدن می‌شود.
به گزارش تسنیم، اگر آب و هوا گرم و مرطوب باشد، تعرق کند می‌شود و بدن به آسانی خنک نمی‌شود، در این شرایط مقدار زیادی از آب و نمک بدن از دست می‌رود و غلظت خون افزایش می‌یابد و جریان خون کند می‌شود، در نتیجه در عملکرد ارگان‌های بدن اختلال ایجاد می‌شود.
بیماری‌های مربوط به گرما هنگامی رخ می‌دهند که دمای بدن فرد از حد طبیعی بیشتر شود؛ بدن انسان به طور عمده عروق سطحی پوست را منبسط می‌کند و تعریق دمای افزایش یافته بدن را کاهش می‌دهد و سبب تنظیم و کنترل گرمای بدن می‌شود، اما در آب و هوای مرطوب عملکرد تعریق مختل و کنـد می‌شود و بدن دیگر قادر به خنک ساختن خود نیست.
دو عامل فعالیت بدنی شدید و طولانی مدت و آب و هوای گرم عامل بیماری‌های مربوط به گرما هستنـد.
خستگی عضلات ناشی از گرمازدگی چیست؟
یک متخصص پزشکی در این رابطه اظهار کرد: در هوای گرم به علت فعالیت شدید مثل بیل زدن، حمل بار و غیره در اثر عرق کردن، مقدار زیادی نمک از بدن دفع می‌شود که اگر جبران نشود، باعث درد و گرفتگی شدید عضلات ران، بازو‌ها و شکم می‌شود و فرد قادر به ادامه کار نیست.
وی درباره خستگی ناشی از گرما، گفت: حمله گرمایی هنگامی رخ می‌دهد که سیستم‌های تنظیم‌کننده گرما در بدن مثل عرق کردن، نتوانند بدن را به حد کافی خنک کنند، در این حالت دمای بدن بالا می‌رود ولی تعریق صورت نمی‌گیرد، در نتیجه گرمای زیادی در بدن ذخیره می‌شود که موجب آسیب به سلول‌های مغز می‌شود که سرانجام آن مرگ یا ناتوانی دائمی است.
این کارشناس افزود: خستگی گرمایی بسیار شایع است و در فرد سالمی رخ می‌دهد که در محیطی بسیار گرم فعالیت بدنی زیادی دارد، به خصوص اگر به آب و هوای گرم عادت نکرده باشد؛ در این حالت خون در عروق زیر پوست جمع می‌شود و در نتیجه به دیگر قسمت‌های بدن به خصوص مغز، قلب و ریه خون کافی نمی‌رسد بنابراین فرد دچار علائمی شبیه به شوک می‌شود.
وی با اشاره به علائم و نشانه‌های خستگی گرمایی، ادامه داد: سردرد، سرگیجه، تهوع و ضعف، غش کردن، عرق شدید، بی‌اشتهایی، کاهش هوشیاری، پایین افتادن درجه حرارت بدن، گشاد شدن مردمک‌های چشم، نبض تند و ضعیف، تنفس سریع و سطحی، رنگ پریدگی پوست، درد عضلانی و اشکال در راه رفتن از علائم و نشانه‌های خستگی گرمایی به شمار می‌رود.
راه‌های درمان گرمازدگی
راه‌های درمان گرمازدگی عبارتند از انتقال بیمار به یک مکان خنک و سایه، خوراندن مایعات به بیمار برای جبران کم آبی بدن از راه‌های درمانی گرمازدگی است، همچنین برای جبران نمک بدن نیز باید اندکی نمک (به نسبت یک قاشق چای خوری نمک در یک لیتر آب) به آب اضافه کرد و به بیمار بخورانید، لباس‌های فرد گرمازده را درآورید و یک ملحفه مرطوب دور بدن وی بپیچید یا توسط باد بزن مصدوم را باد بزنید.
در ادامه باید اشاره کرد که گرمازدگی به طور کلی بسیار خطرناک است و می‌تواند خطر مرگ را در پی داشته باشد؛ در این حالت حرارت مرکزی بدن از 40/5 درجه سلسیوس فراتر می‌رود که در این وضعیت اغلب ارگان‌های بدن در معرض آسیب بافتی قرار می‌گیرند.
گرمازدگی شدید یک وضعیت اورژانسی است و دمای بدن فرد گرمازده باید سریعا کاهش یابد؛ عدم درمان گرمازدگی شدید به تشنج، کما و مرگ منجر خواهد شد، گرمازدگی شدید علاوه بر اثرات سوء آن بر روی سیستم عصبی همچنین کبد، کلیه‌ها، قلب و عضلات را نیز در معرض آسیب قرار می‌دهد.
پوست قرمز رنگ، داغ، رنگ پریده و خشک، ضربان تند و قوی، سردرد ضربانی، پریشانی و سرگیجه، تنفس کم عمق، مردمک متسع شده و عدم واکنش به نور از علائم گرمازدگی هستند.
عرق سوز شدن
در حالت عرق سوز شدن در واقع نواحی خاصی در بدن (معمولا نواحی پوشیده شده توسط لباس) دچار خارش و سوزش شدید می‌شوند؛ این حالت بیشتر در آب و هوای گرم و مرطوب و در افراد خردسال، دارای فعالیت شدید، بیماران بستری و تب دار مشاهده می‌شود، این عارضه معمولا پس از چند روز بر طرف می‌شود.
هنگامی که تعریق بدن افزایش می‌یابد عرق به سلول‌های سطح پوست آسیب وارد و یک سد در مقابل خروج عرق ایجاد می‌کند، بنابراین عرق در زیر پوست به دام می‌افتد و تجمع می‌یابد در این حالت برآمدگی‌های ریزی روی پوست ایجاد می‌شود، هنگامی که این برآمدگی‌های جوش مانند ریز می‌ترکند محتویات عرق تخلیه می‌شود و فرد احساس سوزش می‌کند.
جلوگیری از عرق سوز شدن
هیچ‌گاه از مواد کاهش دهنده تعریق و یا پودر بچه استفاده نکنید، این عمل فقط باعث تشدید وضعیت بد شما می‌شودو سعی کنید فقط از لوسیون کالامین (CALAMIN) یا کرم هیدروکورتیزون (HYDROCORTISON1) اساستفاده کنید.
جهت جلوگیری از عرق سوز شدن در تابستان و هوای گرم لباس‌های سبک، گشاد و با رنگ روشن بپوشید؛ در طول روز آب کافی بنوشید، در حین هر نوع فعالیت بدنی در فواصل زمانی معین به استراحت بپردازید، خود را در برابر گرمای آفتاب با به سر گذاشتن کلاه و یا استفاده از چتر محافظت کنید، فعالیت‌های شدید خارج از منزل را در ساعاتی که هوا خنک‌تر است یعنی پیش از 10 صبح و یا پس از6 بعد از ظهر برنامه‌ریزی کنید.
سید مهدی میر غضنفری عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران درباره گرمازدگی اظهار کرد: گرما زدگی علت‌های مختلفی دارد که باید برای درمان آن در مرحله اول مزاج فرد را تشخیص داد؛ افراد با مزاج گرم بیشتر در معرض گرمازدگی هستند و در فصل تابستان بیشتر باید مراقب خود باشند.
وی گفت: سرگیجه، خشکی چشم و پوست، سردرد و حالت تهوع از مهم‌ترین نشانه‌های بروز گرمازدگی است؛ بسیاری از افراد در مواجه شدن با گرمازدگی شربت خنک یا آب قند می‌خورند که کار اشتباهی است در این حالت نه تنها شرایط بدن فرد بهتر نمی‌شود بلکه این نوشیدنی‌های شیرین با افزایش قند و فشار خون علائم گرمازدگی را تشدید می‌کنند.
این متخصص و پژوهشگر طب سنتی گفت: نوشیدن شربت رقیق شده و ملس مانند سکنجبین، آب انار، آب زرشک و مصرف میوه‌هایی که طبع سرد دارند برای رفع گرمازدگی بسیار مناسب هستند.