کاخ سفید پس از زمینه چینی‌های فراوان به‌صورت رسمی از نخستین مرحله طرح به اصطلاح صلح «معامله قرن»، در پایتخت بحرین رونمایی کرد. ابتکاری که بخش‌های اقتصادی و سرمایه‌ای آن متشکل از  ۴۰ صفحه ، به‌عنوان پیش درآمدی برای پرداختن به قسمت‌های مشکل‌تر طرح یعنی موضوع‌های سیاسی و امنیتی، در دستور کار قرار گرفت. گفته شده که چارچوب‌های سیاسی این معامله تا چند ماه دیگر و پس از رفع چالش‌های منطقه به‌ویژه انتخابات در اراضی‌اشغالی، ارائه می‌شود.
به نظر می‌رسد در این ابتکار، که طراح و برنامه‌ریز آن «جارد کوشنر» داماد رئیس‌جمهوری آمریکا است تلاش می‌شود با بهره‌برداری از نیازهای اقتصادی و سرمایه‌گذاری فلسطینیان، آنها را به معامله یا به عبارت دیگر بده بستان با اسرائیل متمایل سازد. گویا در این طرح قرار است فلسطینی‌های نوار غزه، کرانه باختری، مصر، لبنان و اردن هر یک در ازای دریافت چند میلیارد دلار سرمایه‌گذاری، از برخی خواسته‌های اصلی خود چشم پوشی کنند. به اعتقاد تحلیلگران، موضوعاتی همچون تشکیل دو دولت، بحث بازگشت آوارگان فلسطینی به وطن خود و به‌ویژه تعیین تکلیف وضعیت بیت‌المقدس از جمله مهم‌ترین موضوعات چالش برانگیزی هستند که کاخ سفید امید دارد در مراحل بعدی با انعطاف بیشتر فلسطینی‌ها، راه‌حلی برای آنها پیدا کند.
منامه؛ بی‌شباهت به نشست صلح
از شواهد پیداست که حکام عربی منطقه در این طرح به بازیچه سیاست‌های آمریکا تبدیل شده‌اند و هر یک خوانش‌های متفاوتی را از این معامله دارند. عربستان سعودی به این امید وارد عرصه می‌شود که میدان‌دار اصلی طرح صلح باشد و با این کار، رهبری خود در جهان عرب را تثبیت کند. از سوی دیگر، در حالی که برخی کشورهای عرب منطقه همچون وزیر خارجه بحرین از تشکیل دو دولت سخن می‌گویند، اما در کل در این طرح آمریکایی چیزی به‌عنوان کشور فلسطینی دیده نشده است. اگرچه این موضوع از طرف کوشنر هم مورد تأیید قرار گرفته ، اما در بخش‌های اقتصادی و سیاسی این معامله کذایی، سخنی از تعامل با یک دولت فلسطینی مستقل به میان نیامده است.
معامله قرن در نخستین گام، نه تنها نتوانست نویدبخش صلح باشد، بلکه بیش از پیش اختلافات و ناتوانی در مدیریت اوضاع را نشان داد. مهم‌ترین معضل آن هم غیبت دو طرف اصلی دعوا در این معامله (یعنی، فلسطینی‌ها و صهیونیست‌ها) بوده است.
براساس این طرح، واشنگتن وعده داده است طی ۱۰ سال آینده ۵۰ میلیارد دلار کمک مالی و سرمایه‌گذاری به فلسطینی‌ها ارائه کند، اما جالب اینجاست که کاخ سفید خود این کمک‌ها را انجام نمی‌دهد و انتظار دارد منابع مالی را از جیب کشورهای عرب منطقه تأمین کند!
کارشناسان اعتقاد دارند این طرح در نخستین گام اجرای آن، نه تنها نتوانست نویدبخش صلح باشد، بلکه بیش از پیش اختلافات و ناتوانی در مدیریت اوضاع را نشان داد. مهم‌ترین معضل معامله فوق آن است که هیچ یک از دو طرف دعوا در اولین نشستی که قرار است در مورد آنها تصمیم‌گیری کند حضور نداشتند.
در این کنفرانس دو روزه، که مقام‌های آمریکایی به شدت دوست داشتند به آن عنوان «کارگاه آموزشی» بدهند، از سوی فلسطینیان و رژیم‌صهیونیستی هیچ مقامی شرکت نداشت. کوشنر اما مدعی شد که از بسیاری از کشورهای عربی در این نشست نمایندگانی به‌ویژه در حوزه‌های اقتصادی و سرمایه‌ای حضور داشتند. وی در مقابل پرسش خبرنگاران برای بیان نام برخی از شرکت کنندگان مهم یا مقامات کشورها، سکوت اختیار کرد.
خبرگزاری «فرانس پرس» به نقل از کارشناسان خود، بر ناتوانی این نشست تصریح کرد و دلیل اصلی آن را نبود طرف‌های اصلی این معامله دانست.
اولویت اقتصاد بر سیاست
در این نشست نگاه اقتصاد محور رئیس‌جمهوری آمریکا در کنار حمایت همه‌جانبه وی از رژیم صهیونیستی نمایان بود. درحقیقت ترامپ به زعم خودش سعی کرده است تا از طریق محرک‌های اقتصادی، یک بیماری مزمن خاورمیانه را حل کند.
حتی «محمود عباس» رئیس تشکیلات خودگردان هم تاکید کرد گرچه در طرح معامله قرن، پول و اقتصاد اهمیت دارد، اما این ابزارها هنگامی کارساز خواهند بود که راه‌حل سیاسی براساس قوانین بین‌المللی برای حل موضوع اندیشیده شوند. ابتدا می‌بایست زمینه‌های سیاسی معامله ایجاد شود، تا کشورها برای سرمایه‌گذاری اقتصادی و کمک‌های تجاری پیشقدم شوند.
کارشناسان تاکید دارند نکته مهم اینجاست که سرمایه‌گذاری نیاز به امنیت و ثبات سیاسی دارد. وی تاکید کرد اینکه آمریکا می‌خواهد ماهیت مسئله را از حالت سیاسی به اقتصادی تبدیل کند قابل قبول نیست. «نبیل رودینه» از دیگر مقام‌های ارشد فلسطینی هم این موضوع را که کاخ سفید بدون هماهنگی با فلسطینی‌ها به دنبال راه‌حل است، یک خطای بزرگ می‌داند که نمی‌تواند نتیجه دلخواه کاخ سفید را به دنبال داشته باشد.
چهره‌ها و مقام‌های غربی نیز چندان به این طرح خوش بین نیستند، به‌ویژه آنکه آنها تشکیل دو دولت را ضرورت و اولویتی برای صلح و ثبات در منطقه می‌دانند و بر بی‌تأثیر بودن اقدامات اقتصادی پیش از حل سیاسی موضوع تاکید دارند. به باور کارشناسان، وقتی اوضاع اقتصادی فلسطینی‌ها نامناسب است و آنها زیرساخت‌های درستی ندارند، وقتی آنها در محاصره اقتصادی شدید به سر می‌برند و هنگامی که رهبران فلسطینی قادر به اصلاح سیاست‌های اقتصادی خود نیستند، نمی‌توان از این طرح انتظار موفقیت داشت.
با این وجود درحالی که رویکردهای کاملاً جانبدارانه کاخ سفید نسبت به رژیم صهیونیستی قابل کتمان نیست، رئیس‌جمهوری آمریکا بار دیگر به فلسطینی‌ها تاخت و آنها را مسئول شرایط کنونی عنوان کرد. «دونالد ترامپ» پس از پایان نشست مدعی شد که مخالفت‌ها با معامله قرن نشان می‌دهد که رهبران فلسطینی‌ها نمی‌خواهند به مردم خود کمک کنند.
منامه نشستی تقریباً فاجعه‌بار
بیشتر تحلیلگران و کارشناسان آشنا به مسائل منطقه تلاش اخیر کاخ سفید برای سرپوش‌گذاشتن بر منازعه دیرینه خاورمیانه و تمام‌کردن موضوع به نام ترامپ را تکاپویی شکست خورده در بیش از یک سال مانده به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا می‌دانند. روزنامه «گاردین» در گزارشی با بیان این موضوع که مشاور ارشد ترامپ در امور خاورمیانه نتوانست هیچ منفعتی را از طرح خود در منامه کسب کند، آورده است؛ این ابتکار تنها اندکی با یک شکست فاحش فاصله داشت و کوشنر قادر نشد تا پایه‌های طرح خود را محکم کند. در واقع وی نتوانست هیچ خریداری را برای معامله پیدا کند.
طبق گزارش این روزنامه ، در غزه و رام‌الله علاقه‌ای به معامله قرن نشان داده نشد و رسانه‌های محلی اسرائیل هم این گردهمایی را کمتر از سطح مورد انتظار تفسیر کردند. حتی وعده ۵۰ میلیارد دلاری آمریکا هم برای توقعات مصر، اردن و لبنان راضی‌کننده نبود.
«تونی بلر» نخست‌وزیر پیشین انگلیس، نیز در تبیین دلایل شکست نشست منامه، تصور اینکه بدون سیاست بتوان اقتصاد را اجرایی کرد، احمقانه دانست. به‌طور کلی، هیچ شرکت‌کننده‌ای قبل و هنگام نشست منامه علاقه نداشت درباره مسائل سیاسی صحبت کند. حتی پس از پایان دیدار هم این علاقه‌مندی کمتر شد. براساس تحلیل گاردین، در این چارچوب در واقع در فضایی که به ابعاد سیاسی صلح توجهی نشان داده نمی‌شود، صحبت کردن از اقتصاد، حرف‌هایی اضافه و بی‌اهمیت (مُفت) به شمار می‌روند.
منبع: خبرگزاری جمهوری اسلامی