فریده شریفی
بدون شک یکی از بهترین خاطراتی که در دوران زندگی هر انسانی اتفاق می‌افتد در سفر و مسافرت‌های خانوادگی و فامیلی است. همه افراد از لذت این سفرها و لحظه‌های زیبایی که در آن داشتند سخن می‌گویند، به نحوی که سال‌ها بعد آن را برای دیگران و حتی فرزندان خود نقل می‌کنند. اما به راستی ماهیت سفرهای کنونی با گذشته چه تفاوتی کرده است و آیا این مسافرت‌ها با توجه به مشکلات فراوانی که دارند از جمله افزایش چندین برابری هزینه سفر، مشکلات ترافیکی، افزایش تصادفات جاده‌ای و... باز هم لذت‌بخش و خاطره‌آفرین است؟! این سوژه‌ای است که در این گزارش به بحث و گفت‌و‌گو درباره آن پرداخته‌ایم.
با آغاز فصل تابستان سفرهای این فصل هم کم‌کم آغاز شده است و خانواده‌ها با برنامه‌ریزی‌های خاص خود به دنبال فرصتی هستند تا بتوانند از آن برای رفتن به سفر بهره‌مند شوند.
خاطرات خوش سفر
«یادم می‌آید پارسال که می‌خواستیم به اتفاق خانواده دایی‌ام به شیراز برویم، از شب قبل خوابم نبرد و از ذوق و شوق مسافرت و لحظات خوبی که در پیش خواهیم داشت یک لحظه آرام و قرار نداشتم. قرار بود صبح زود حرکت کنیم و ابتدا به اصفهان و پس از آن به شیراز برویم و چون تا به حال این دو شهر زیبا و تاریخی را ندیده بودم خیلی خوشحال بودم که با مناطق دیگری از کشورم آن هم با دوشهر معروف و زیبا از نزدیک آشنا خواهم شد. آرامگاه سعدی و حافظ دو شاعر گرانقدر ایران، زیارتگاه شاهچراغ، آثار باستانی تخت جمشید، بازار وکیل، عالی قاپو، سی و سه پل، میدان معروف اصفهان که مساجد بزرگ و تاریخی در آن قرار دارند همه و همه جلوی چشمانم رژه می‌رفتند و مدام در این فکر بودم که به پدرم یادآوری کنم جایی را از قلم نیندازیم چرا که این همه آثار تاریخی به وسیله دستان هنرمندان گرانقدر ایرانی ساخته شده‌اند و برای تحسین و تکریم این هنرمندان نباید جایی را ندیده بگذاریم و یا احتمالا فراموش کنیم...» اینها گفته‌های «امیرحسین» دانش‌آموز کلاس هشتم دبیرستان است که امسال در آستانه فرارسیدن فصل تابستان و آغاز تعطیلات تابستانی عنوان می‌کند. امیرحسین با یاد‌آوری خاطرات خوبی که در سفر به شیراز و اصفهان داشته باز هم آرزو می‌کند که امسال هم توفیق چنین سفری را داشته باشد و روزهای بلند تابستان را به بطالت و تنبلی نگذراند و با یک مسافرت شیرین و دلچسب خستگی یک سال تحصیلی را از تن به در کند.
اهمیت سفر
یکی از برنامه‌ها و فعالیت‌هایی که خستگی‌های ناشی از روزمرگی و یکنواختی زندگی را از انسان‌ها دور می‌کند و کسالت، افسردگی و بی‌حوصلگی را تبدیل به نشاط، تحرک رشد و بالندگی می‌کند مسافرت است. به جرأت می‌توان ادعا کرد که یکی از زیباترین و خاطره‌سازترین مقاطع زمانی، سفرهایی است که هر کس در طول عمر خویش انجام می‌دهد. یک کارشناس مسائل اجتماعی درباره اهمیت سفر می‌گوید: «دنیای پیچیده و توأم با مشکلات و گرفتاری‌ها، زندگی انسان‌ها را به مراتب سخت‌تر کرده است و افراد در چنین شرایطی نه تنها احساس آرامش و امنیت ندارند بلکه در جست و جوی راهی هستند تا برای مدتی هرچند کوتاه، از زندگی ماشینی و پرپیچ و خم شهری فاصله بگیرند و از هیاهوی زندگی شلوغ و پر سر و صدا به دور باشند. به همین دلیل اکثر کارشناسان اجتماعی، درمانگرها و روانشناسان سفر را به عنوان راه درمان پیشنهاد می‌کنند. در واقع بهترین و مؤثرترین داروی پیشگیری و درمان بیماری‌های عصبی و روانی، مسافرت است.
به گفته این کارشناس مسافرت کردن فواید بسیاری دارد و به غیر از پالایش روح و روان و استراحت روحی، نوعی خداشناسی هم به همراه دارد و انسان از دیدن طبیعت زیبا، کوه و جنگل و دریا نمی‌تواند از ستایش آفریننده هستی لحظه‌ای غافل شود و به شکرگزاری و تحسین نپردازد. دیدن زیبایی‌های طبیعت، قلب هر بیننده‌ای را متوجه خداوند می‌سازد و اگر انسان با دیده دل نظر کند، می‌بیند که هر موجودی، دلیلی بر وجود و یگانگی خداوند است و از این طریق انسان به قدرت خداوند متعال پی می‌برد.
در دین مبین اسلام نیز بر اهمیت سفر تاکید شده است. خداوند متعال در جای جای قرآن کریم بندگان را به عبرت‌آموزی و پندگیری دعوت می‌کند و چنین دستور می‌دهد که «ای پیامبر! به مسلمانان بگو در زمین مسافرت کنید و بنگرید که عاقبت تکذیب کنندگان چگونه بود.» (آیه 11 سوره انعام) پیامبر گرامی اسلام‌(ص) نیز خودشان به سفر و گردش می‌رفتند و دیگران را نیز به این امر ترغیب و تشویق می‌کردند.
خانم «معینی» کارمند یک اداره فرهنگی که دارای دوفرزند دختر و پسر می‌باشد درباره اهمیت سفر به گزارشکر کیهان می‌گوید:« با اینکه هزینه سفر آن هم در فصل تابستان هر سال چند برابر سال گذشته می‌شود اما هر سال با خاتمه سال تحصیلی من این ضرورت و نیاز را در فرزندانم احساس می‌کنم که برای رفع خستگی احتیاج به مسافرت و دوری از فعالیت‌های روزمره دارند به همین دلیل در طول سال بودجه‌ای را برای این منظور پس‌انداز می‌کنم تا خانواده‌ام در زمان تعطیلات امکان مسافرت داشته باشند.»
وی اضافه می‌کند: «معمولا ما شهرهایی را برای سفر انتخاب می‌کنیم که امکانات ارزان‌تری برای اقامت داشته باشند، مثلا چون همسرم آموزگار است از مهمانسراهای فرهنگیان استفاده می‌کنیم و مواد لازم برای مسافرت را از قبل تدارک می‌بینیم که در هنگام سفر با مشکل مواجه نشویم. در غیر این صورت اگر از قبل برنامه‌ریزی نکنیم مسلما با مشکلات زیادی مواجه خواهیم شد.»
مشکلات سفر
سفر کردن در عین حال اینکه زیبایی‌ها و فواید خاص خود را دارد مشکلات فراوانی نیز به همراه دارد، بنابراین اگر برنامه‌ریزی و مدیریت مناسب برای انجام آن در نظر گرفته نشود مسلماً از اهداف اصلی خود فاصله خواهد گرفت.
«فؤاد نصیری» راهنمای تورهای مسافرتی در گفت‌و‌گو با گزارشگر کیهان درباره فواید و مشکلات سفر می‌گوید: «‌سفر کردن همیشه خوب و مفید است و فواید زیادی به همراه دارد که مهم‌ترین آن رفع کسالت و خستگی و تجدید قوا برای فعالیت‌های جدید است اما در کنار خود مشکلاتی نیز به همراه دارد که برخی از افراد را از انجام سفر منصرف می‌کند و این مسئله برای افرادی مثل من که سال‌ها در خدمت مسافران محترم هستم کاملا مشخص و محرز می‌باشد. افزایش هزینه‌های سفر از جمله گرانی هتل‌ها، وسایل حمل‌ونقل اعم از هواپیما، قطار و اتوبوس، مواد خوراکی و... باعث شده که مسافرت‌های برون شهری نسبت به سال‌های گذشته به طرز چشمگیری کاهش پیدا کند و به رغم تخفیفاتی که تورهای مسافرتی برای مسافران در نظر می‌گیرند اما باز هم تعداد مسافران خیلی کم شده است.»
وی اضافه می‌کند: «از قدیم می‌گفتند که می‌خواهید کسی را بشناسید با او به مسافرت بروید اما امروزه افراد بایکدیگر نه تنها در مسافرت‌ها بلکه در معاشرت‌ها هم با یکدیگر کاری ندارند و ترجیح می‌دهند که به دلیل مشکلات اقتصادی کمتر با دیگران معاشرت کنند. این مسئله خیلی تأسف‌برانگیز است و باید مورد توجه مسئولان قرار بگیرد، چرا که انسان موجودی اجتماعی است و نیاز به ایجاد ارتباط و معاشرت با دیگران دارد.»
این راهنما و کارشناس تورهای مسافرتی خاطرنشان می‌کند: «سفر کردن حال انسان را خوب می‌کند و او را از فضای بسته و محیط یکنواخت دور می‌کند، بنابراین با برنامه‌ریزی و مدیریت مناسب می‌توان سفرهایی خاطره‌انگیز و به یاد ماندنی انجام داد.»
مسافرت، برای تهذیب نفس نیز بسیار لازم و مهم است زیرا در سفر، پنهانی‌های اخلاق آشکار می‌شود و به همین دلیل است که از کسی که شاهدی را تأیید می‌کرد، پرسیدند: آیا در سفری با او همراه بوده‌ای تا کاملاً به اخلاق او پی ببری؟ او گفت: نه، گفتند: پس تو او را کاملاً نمی‌شناسی.
مدیریت مشکلات سفر
یک سفر در کنار مفید بودن، سرگرم‌کننده و هیجان‌انگیز بودن، می‏‌تواند مشکلات زیادی نیز به همراه داشته باشد. هزاران چیز ممکن است درست پیش نرود. از جا گذاشتن کیف پول تا یک‌اشتباه ساده که می‏‌تواند کل سفر را به یک فاجعه تبدیل کند. تازه در کنار همه تمهیدات و آماده‌سازی‌ها، ممکن است یک سفر با مشکلات غیر قابل پیش‌بینی مانند ترافیک سنگین، خرابی جاده، ریزش کوه یا سایر بلایای طبیعی مواجه شود که نهایتا کام مسافران را تلخ کند. اما با برنامه‌ریزی و مدیریت مناسب می‌توان مشکلات را به حداقل رساند.
آقای «سلطان‌زاده» که در حوالی سیدخندان فروشگاه دارد و صاحب چهار فرزند می‌باشد در این باره به گزارشگر کیهان می‌گوید: «سفر کردن خیلی خوب است و پس از مدتی کار و فعالیت، خستگی را کم می‌کند و انسان را برای شروع کار و فعالیت آماده می‌سازد. به خصوص برای بچه‌ها که یک سال تحصیلی را پشت سر گذاشته‌اند و احتیاج به استراحت دارند مسافرت کردن خیلی مفید است.»
وی اضافه می‌کند: «‌درست است که مشکلات اقتصادی به مردم فشار می‌آورد اما این باعث نمی‌شود که فرزندان خودمان را از تفریحات سالم از جمله مسافرت محروم کنیم چرا که اگر مسافرت و تفریح و سرگرمی بچه‌ها زیر نظر والدین و کنترل آنها نباشد و پدر و مادرها در این زمینه کوتاهی کنند فرزندان خدای ناکرده به سرگرمی‌ها و تفریحات دیگر روی می‌آورند. بنابراین با مدیریت مناسب می‌توان برای سفرهای نوروزی و تابستانی برنامه‌ریزی کرد و روزهای خوب و خوشی برای خانواده رقم زد.»
نمی‌توان انکار کرد که مسافرت کردن در هر زمان و به هر عنوانی که صورت می‌گیرد نقش مهمی در زندگی انسان‌ها داشته و دارد و آنان را با جلوه‌هایی نو از حیات بشری آشنا می‌کند. سفر همواره بخشی از زندگی انسان‌ها بوده و تقریبا هیچ‌گاه زندگی انسان‌ها، از این آیین و عادت خوشایند، خالی نبوده است.