نگاهی به نقش مساجد در جریان انقلاب اسلامی-36
هیئات مذهبی، پوششی برای مبارزه
غالب جلسات این انجمن در «مسجد ستوده» قزوین برگزار میشد و میان آن با دیگر هیئتهای مذهبی استان نیز ارتباط وجود داشت. از ویژگیهای انجمنها و هیئتهای استان قزوین ارتباط و همکاری میان آنها بود. در سند زیر به این موضوع اشاره شده است:
«انجمن فوق [مجمع علمی و اسلامی جوانان قزوین] اغلب با هیئتهای مذهبی تماس داشته و در جلسات یکدیگر شرکت مینمایند ...»
کانون ناشرین حق
از دیگر انجمنهای فعال در استان قزوین «کانون ناشرین حق» بود که اکثر جلسات آن در مساجد تشکیل و اعضای آن نیز از شخصیتهای مذهبی استان بودند. مخاطب اصلی کانون ناشرین حق جوانان بودند که تلاش میشد با احکام اسلامی آشنا شوند. توجه به جوانان و تلاش برای اصلاح باورها و رفتارهای آنها در فضای کاملاً غربزده رژیم پهلوی اقدامی قابل تحسین به حساب میآید. در سند زیر در این مورد آمده است:
«جلسه فوق ... به سرپرستی انصاری در مسجد محسنیه قزوین تشکیل گردید. ابتدا آیاتی از کلامالله مجید تلاوت شد آنگاه جزمهای درباره اصلاح صورت مطالبی را عنوان کرد و در خاتمه چگینی افسر وظیفه که تازه از مسافرت آمده بود پس از بحث با جزمهای در مورد تراشیدن صورت گفت که طبق قوانین [فتاوی] آقای خمینی در این مورد احتیاط واجب است زیرا ریش تراشیدن حرام است...»
این سند علاوه بر اینکه محور فعالیتهای «کانون ناشرین حق» را نشان میدهد، آشکارا از زیرکی و هوشیاری اعضای آن برای کشانیدن مباحث به امام خمینی(ره) و فتاوی ایشان حکایت دارد.
در مباحث مطروحه از سوی اعضای کانون ناشرین حق، موضوعات بسیار مهمی چون لزوم تشکیل حکومت اسلامی نیز دیده میشود.
آنگونه که از اسناد ساواک برمیآید، اعضای کانون فوق علاوه بر مسائل جاری کشور و توجه به فتاوی امام خمینی(ره) با دعوت از پژوهشگران و محققین به نقد و بررسی مکاتب روز جهان از قبیل سوسیالیسم، لیبرالیسم و ... میپرداختهاند. در سندی در این مورد آمده است:
«جلسه کانون فوق [ناشرین حق] در مورخه 2/6/52 از ساعت 00/۱۸ در مسجد صالحیه قزوین تشکیل گردید. ابتدا آیاتی از کلامالله مجید تلاوت شد آنگاه طلبهای از مدرسه صالحیه به نام اسلامی شروع به سخنرانی نموده و گفت: دیشب در هیئت جاننثاران حسینی درباره اقتصاد اسلامی مختصری صحبت شد و حالا در این جلسه دو مکتب اقتصادی جهان را که عبارتند از کمونیزم، سوسیالیسم و دیگر سرمایهداری یا امپریالیسم مورد مطالعه قرار دهیم...»
در کنار انجمنها و کانونهای متعددی که در مساجد استان قزوین وجود داشت، بهطور سنتی نیز هیئتهایی بودند که فعالیتهای مذهبی مردم را ساماندهی میکردند. این هیئتها به تدریج و با گسترش دامنه انقلاب نقش بیشتری برعهده گرفته و فعالیتهای سیاسی خود را گسترش دادند و از نفوذی که در میان مردم داشتند به سود انقلاب بهره بردند. از مهمترین هیئتهایی که مرکز فعالیت آنها مساجد استان بود میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
هیئت فیضبخش جوانان حسینی
این هیئت از هیئتهای فعال در استان قزوین بود که علاوه بر انجام فعالیتهای مذهبی و ساماندهی مراسم دینی، میکوشید تا با دعوت از وعاظ مطرح کشور، جوانان را با مسائل روز جهان خصوصاً نقض حقوق بشر در آمریکا، جنایات صهیونیستها ، مقایسه اسلام با سایر مکاتب، خودباوری و بازگشت به خویشتن آشنا کنند.. در سندی از ساواک آمده است:
«جلسه هیئت فوق [فیضبخش جوانان حسینی] در تاریخ 30/10/50 در مسجد جامع موسی تشکیل گردید. در این جلسه ابتدا آیاتی از کلامالله مجید تلاوت شد، سپس در ساعت 19:30 آقای معادیخواه که از وعاظ تهران میباشد جهت سخنرانی از طرف هیئت به قزوین دعوت شده به منبر رفته پس از صحبت از حقانیت اسلام گفت هیچیک از ادیان دنیا نسبت به اسلام خوشبین نیستند و همیشه هدفشان آن بوده که مسلمانان را خوار و زبون سازند. مثلاً در مصر و آمریکا به برادران مسلمان احجاف میکنند و از طرفی شوروی هم از یک مشت یهودی که اراضی برادران مسلمان را اشغال کردهاند و به مال و ناموس آنها ظلم میکنند و دلخوشی ندارند حمایت میکند»
نکته جالب در مورد این جلسات، تعداد زیاد شرکتکنندگان آن میباشد. جلسات هیئت فوق در مساجد مختلف استان خصوصاً «مسجدحاج ملاآقا»، «مسجد کیالها»، «مسجد حاج موسی» و «مسجد سیدعلی» برگزار میشد. همانگونه که گفته شد از تفسیر قرآن و نهجالبلاغه تا مسائل جهانی و داخلی در این جلسات مطرح میشد. در سند زیر به خوبی این تنوع موضوعی دیده میشود:
«جلسه هیئت فوق [فیضبخش جوانان حسینی] در مسجد سرگل تشکیل گردید. پس از تلاوت آیاتی از قرآن مجید حسینیان به مبنر رفته و ضمن سخنرانی درباره مکاتب مختلف جهان گفت انسان عقیده و فکر خود را از دو مکتب الهام میگیرد یا از مکتب دانشمندان یا از مکتب پیامبران، مکتب دانشمندان ناقص است ولی مکتب پیامبران بهترین و کاملترین مکاتب موجود در دنیاست، آنگاه ضمن صحبت درباره امپریالیسم، آمریکا را به شدت مورد حمله قرار داده و افزود این جانیان جهانی هزاران تن بمب را روی سر مردم بیچاره و بیگناه ویتنام میریزند و نفاق بین سیاه و سفید ایجاد میکنند و هزاران جنایت دیگر را اعمال میکنند که حاکی از ناقص بودن مکتب امپریالیسم میباشد و جزء چپاول و غارتگری ملتهای بیچاره کاری سودمند به حال دنیا انجام میدهند.
نظریه شنبه: «...حسینیان در هیئت فیضبخشی جوانان ضمن صحبتهای خود وارد مسائل سیاسی گردید که هیچ ربطی به امور مذهبی نداشت ...»
نظریه یکشنبه:«... ضمناً احتمالاً گردانندگان هیئت فوق قبلاً از وعاظی که دعوت میکنند میخواهند تا مطالبی را مطابق سلیقه آنها در بالای منبر عنوان کند...»