عوامل اصلی ایجاد کبد چرب استعداد ژنتیکی، بی‌تحرکی، پرخوری و چاقی (پزشکی و سلامت)
معاون تحقیقات وزیر بهداشت با اعلام اینکه کبد چرب، شایع‌ترین بیماری کبدی در ایران است، نسبت به افزایش شیوع آن به دلیل روند نگران‌کننده بی‌تحرکی و چاقی در کشور هشدار داد.
به گزارش پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران، افزایش نگرانی‌ها از شیوع فزاینده بیماری کبد چرب و هپاتیت مزمن ناشی از آن NAFLD ) و (NASH به‌عنوان یک بیماری بالقوه خطرناک، اما کاملا قابل پیشگیری، سبب شد 12 ژوئن به نام «روز بین‌المللی»NASHنامگذاری شود.
همچنین براساس اعلام موسسه جهانی کبد، ده‌ها مرکز مرتبط با بیماری‌های کبد در سراسر جهان برای آموزش و حمایت از بیماران در معرض این بیماری تشکیل شده است و همچنین نیاز فوری به افزایش آگاهی و آموزش در مورد کبد چرب غیرالکلی در میان مردم بسیار احساس می‌شود.
کبد چرب غیرالکلی چیست؟
وجود چربی در کبد طبیعی است، اما اگر میزان چربی کبد، بیش از ۵ تا ۱۰ درصد وزن کل کبد شود، فرد به بیماری کبد چرب دچار شده است؛ یعنی حالتی که کبد در شکستن چربی‌ها دچار مشکل شده و در نتیجه، چربی در کبد رسوب می‌کند وعلت اصلی بروز کبد چرب غیرالکلی استعداد ژنتیکی، بی‌تحرکی، پرخوری و چاقی است.
به گفته متخصصان گوارش و کبد، بیماری کبد چرب و هپاتیت مزمن ناشی از آن یک بیماری مزمن است و ظهور علائم بالینی آن در افراد مبتلا بیش از 30 سال طول می‌کشد؛ با این حال، در برخی از بیماران، می‌تواند منجر به نارسایی کبد (سیروز) یا کارسینوم سلول‌های کبدی شود.
ابتلای 115 میلیون نفر به کبد چرب در جهان
براساس آماردر حال حاضر 115 میلیون فرد بزرگسال در سراسر دنیا تحت تاثیر بیماری کبد چرب قرار دارند و فقط در آمریکا تقریبا 30 میلیون نفر، مبتلا به این بیماری هستند و انتظار می‌رود که تا سال 2030 میزان شیوع آن 63 درصد افزایش پیدا کند.
تلاش برای تشخیص زودهنگام بیماری
پژوهشگران زیادی در کشورهای مختلف جهان در تلاشند که موج اپیدمی به سرعت در حال افزایش بیماری کبد چرب را متوقف و بلکه معکوس کنند و هدف اصلی این تحقیقات و برنامه‌ها، گسترش و توسعه روش‌های برخورد زودهنگام با این بیماری است.
از همین رو، علاوه بر اقدامات پیشگیرانه، هم اکنون شرکت‌های بزرگی در جهان هستند که در تلاشند تا با انجام آزمایش‌های متنوع و تشخیص زودهنگام بیماری کبد چرب غیرالکلی مانع از شیوع بیشتر این بیماری در جهان شوند.
شش میلیون نفر در جهان
مبتلا به کبد چرب پیشرفته
یکی از محققان برجسته در مطالعه بیماری کبد چرب اظهار داشت:بیش از 6 میلیون فرد بزرگسال در جهان مبتلا بهNASH پیشرفته هستند.
به گفته دکتر یونسي ، اگرچه این بیماری تقریبا 40 سال پیش شناسایی و کشف شده، اما شیوع آن در 15 سال گذشته دو برابر شده و چالش‌ها‌ی فراوانی برای بهینه‌سازی تشخیص بیماری‌ها و کنترل آن همچنان باقی است.
وی خاطرنشان کرد: بین سال‌های 2015 تا 2030، بیماری کبد چرب غیرالکلی از 20 درصد به 27 درصد افزایش می‌یابد.
کبد چرب عامل سکته‌های قلبی
و مغزی و مرگ زودرس
بیماری کبد چرب غیرالکلی به‌عنوان یک بیماری مزمن، همانند هر بیماری دیگری عوارضی دارد اما آنچه که زنگ خطر جدی آن را به صدا درآورده است، سهم بیماری کبد چرب در سکته‌های قلبی و مغزی و مرگ‌های زودرس است.
دکتر ملک‌زاده، رئیس انجمن متخصصین گوارش و کبد ایران در این‌باره گفت: نکته مهم در بیماری کبد چرب و هپاتیت مزمن ناشی از آن، این است که عوارض جدی این بیماری، فقط کبد را درگیر نمی‌کند، بلکه بیشتر افرادی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، حتی ممکن است تا آخر عمر با مشکل کبدی جدی مواجه نشوند، اما می‌توانند مستعد ابتلا به فشار خون بالا، قند خون، سکته‌های قلبی و مغزی و نارسایی کلیه شوند، تا آنجا که مهم‌ترین علت مرگ مبتلایان کبد چرب، سکته‌های قلبی و مغزی و در نتیجه، مرگ‌های زودرس دارد.
وی افزود: طبق آمار، 64 درصد افرادی که بر اثر این بیماری ها در کشور فوت می‌کنند، کمتر از 70 سال دارند و ۲۲ درصد آنها زیر ۵۰ سال هستند و دچار مرگ خیلی زودرس می‌شوند!
ابتلای سالانه 10 هزار ایرانی
به نارسایی کبد
رئیس انجمن متخصصین گوارش و کبد ایران در این‌باره گفت: مطالعات موجود از نمونه‌های بیوپسی کبدی نشان می‌دهد که نارسایی کبد (سیروز) در حدود 25 درصد از بیماران مبتلا به NASH ایجاد می‌شود.
به گفته ملک‌زاده سالانه 10 هزار نفر در ایران مبتلا به نارسایی کبد (سیروز) می‌شوند که از این میان 5 هزار نفر فوت می‌کنند.
رئیس پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران تاکید کرد: هم اکنون، کبد چرب در ایران ، شایع‌ترین علت بیماری کبد است و پیش‌بینی می‌شود شیوع آن در آینده افزایش یابد.
وی با بیان اینکه متأسفانه سهم سیروز کبدی ناشی از کبد چرب غیرالکلی که عمدتا به دلیل پرخوری، بی‌تحرکی و چاقی رخ می‌دهد، در بروز نارسایی مزمن کبدی رو به افزایش بوده و بار سیروز ناشی از بیماری کبد چرب غیرالکلی، در ایران بسیار بالاتر از سیروز ناشی از هپاتیت مزمن سی یا بی است، اضافه کرد: این مسئله می‌تواند موجب نگرانی از افزایش تعداد افراد نیازمند پیوند کبد یا مرگ‌های ناشی از این بیماری در آینده شود.
نارسایی کبدی سالانه جان بیش از 5 هزار ایرانی را می‌گیرد
ملک‌زاده به‌عنوان نمونه به آمار مرگ‌های ناشی از نارسایی کبد در ایران طی سال 96 اشاره کرد و گفت: در سال 96، 5 هزار و 400 نفر در کشور، بر اثر بیماری‌های مزمن کبدی جان خود را از دست دادند که 4 هزارنفر از این تعداد شامل 3 هزار مورد (56 درصد) زیر 70 سال و 1000 مورد (19 درصد) زیر 50 سال بوده و دچار مرگ زودرس و خیلی زودرس شدند.
ارتباط مستقیم چاقی دور شکم
با بیماری کبد چرب
در ادامه رئیس انجمن متخصصین گوارش و کبد ایران با اشاره به 32 هزار مرگ زودرس سالانه ناشی از بیماری‌های گوارش و کبد در ایران، سهم سیروز کبدی را از میان این مرگ‌ها شامل بیش از 5 هزار مورد در سال برشمرد و گفت: متأسفانه 64 درصد مرگ‌های ناشی از سیروز کبدی زیر 70 سال و 22 درصد نیز زیر 50 سال هستند.
به گفته دکتر ملک‌زاده، آنچه در نتایج تمام مطالعات مرتبط با بیماری قابل کنترل کبد چرب غیرالکلی، به شکلی مشهود به اثبات رسیده، ارتباط قوی چاقی به‌ویژه چاقی شکمی با ابتلا به این بیماری است؛ به‌طوری که 70 درصد بیماران مبتلا به کبد چرب غیرالکلی را افراد چاق تشکیل می‌دهند که البته دیابت و بالا بودن چربی‌های خون نیز از علل زمینه‌ای بیماری است.
29میلیون ایرانی چاق
و دارای اضافه وزن
معاون تحقیقات وزیر بهداشت، گفت: خطر بروز کبد چرب غیرالکلی با افزایش چاقی بسیار جدی می‌شود و این درحالی است که متأسفانه چاقی در ایران طی 20 سال گذشته به سرعت افزایش یافته است . هم اکنون 29 میلیون ایرانی دارای چاقی و اضافه وزن هستند و 85 درصد ایرانی‌ها تحرک کافی ندارند.
روستاییان در چاقی از شهرنشین‌ها پیشی گرفتند
استاد ممتاز گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به تازه‌ترین مقاله جهانی منتشر شده در نیچر درخصوص روند افزایش شاخص توده بدنی در 200 کشور جهان که وی و محققانی از پژوهشکده گوارش و کبد این دانشگاه نیز در آن مشارکت داشته‌اند ،افزود: نتایج از پیشی گرفتن شیوع چاقی در روستاها به نسبت شهرهای جهان خبر می‌دهدو شیوع چاقی در ایران به‌ویژه در روستاها و عمدتا در بین زنان روستایی به شدت، نگران‌کننده است.
هشدار نسبت به افزایش سرانه مصرف کالری هر ایرانی
وی گفت: میزان مصرف غذای روزانه مردم کشور ما بیشتر شده است؛ به‌طوری که سرانه مصرف کالری هر ایرانی از 2 هزار کالری در روز در چند دهه قبل به سه هزار و 100 کالری رسیده که از متوسط جهانی حدود 550 کالری بیشتر است و بالطبع، این 30 تا 35 درصد کالری اضافی به صورت چربی در بخش‌های مختلف بدن از جمله کبد رسوب می‌کند.
این هشدارهای فوق تخصص گوارش و کبد درحالی است که مطالعات جهانی نیز نشان داده‌اند بیش از 70 درصد بیماران مبتلا به کبدچرب، مبتلا به چاقی و حدود 75 درصد مبتلا به دیابت نوع 2 و 20 تا 80 درصد مبتلا به هیپرلیپیدمی (چربی خون بالا) هستند.
20درصد افراد مبتلا به کبد چرب لاغر هستند!
دکتر ملک زاده در عین حال یک نکته مهم را نیز یادآور شد: 20 درصد افرادی که کبد چرب دارند، لاغر هستند اما چاقی شکمی دارند که علت بدترین نوع کبد چرب غیرالکلی است.
وی تاکید کرد: چاقی شکمی، عمدتا علت ژنتیکی دارد و مبتلایان به آن باید حتما دارو مصرف کنند.
استاد ممتاز گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران، با مهم دانستن پیشگیری و کنترل بیماری NASH در ایران ، تاکید کرد: کاهش پرخوری و افزایش تحرک، دو نیاز بسیار ضروری برای سلامت کبد ایرانیان است و با رعایت این دو نکته می‌توان بیماری‌های کبدی را تا حد زیادی کنترل کرد.
علائم مهم بیماری کبد چرب غیرالکلی چیست؟
به گفته ملک زاده، داشتن شکم بزرگ علامت مشهودی برای ابتلا به بیماری کبد چرب است؛ اما در اغلب بیماران علائمی همچون خستگی، احساس ضعف، تهوع، گیجی وعدم تمرکز، احساس درد در قسمت راست و بالای شکم، بزرگ شدن کبد، کاهش وزن و در صورت ابتلا به سیروز کبدی علائمی چون زردی پوست و چشم‌ها، نارسایی کبدی، خونریزی داخلی، کاهش وزن ماهیچه‌ها نیز مشاهده می‌شود.
همچنین وی در ادامه ،معاینات بدنی شامل بررسی وضعیت شکم، بررسی سابقه علائمی مانند خستگی، کاهش‌اشتها و کاهش وزن، و سایر علائم ابتلا به کبد چرب ، تست‌های خونی(تست آنزیم‌های کبدی که همیشه اولین راه تشخیصی بیماری کبد چرب است) و سونوگرافی کبد را از جمله راه‌های تشخیص بیماری برشمرد.
کاهش وزن و افزایش تحرک راه درمان کبد چرب
به گفته رئیس انجمن متخصصین گوارش و کبد ایران، مهم‌ترین درمان کبد چرب غیرالکلی کاهش وزن، پرهیز از پرخوری، افزایش تحرک بدنی و ورزش منظم است. نتایج مطالعات علمی نشان داده است که مصرف مستمر و همزمان استاتین‌ها و آسپرین، روند بیماری را در مبتلایان به کبد چرب کُند می‌کند.