در دوره‌ صفوی به خاطر تهاجم‌های پی‌درپی و هولناک عثمانی‌ها، شاه تهماسب اول (1038 ـ 996ق) که جانشین شاه اسماعیل اول(930 ـ 900ق) شده بود، پایتخت کشور را از تبریز به قزوین که به مرکز کشور نزدیک‌تر بود انتقال داد و این شهر برای بیش از 50 سال (1006 ـ 953 ق) به عنوان پایتخت، اهمیت سیاسی و نظامی ویژه‌ای یافت.
در این دوره مساجد باشکوهی در قزوین ساخته شد و این شهر به تدریج یکی از مراکز اصلی تشیع و انتشار مباحث فقهی و کلامی شیعی شد. در دوره‌ شاه عباس اول(1038 ـ 996ق) اگرچه پایتخت از قزوین به اصفهان منتقل شد و اهمیت سیاسی و نظامی قزوین تا حدود زیادی کاسته شد، اما به خاطر وجود علمای برجسته و مساجد مهمی که محل تبادل افکار و عقاید بودند قزوین همچنان اهمیت دینی خود را حفظ کرد.
در دوره‌ قاجاریه شهر قزوین و علما و مساجد آن همچنان محل رجوع مردم بوده و در جریان انتقال «شیخ احمد احسایی» به کشور، وی مدتی را در این شهر گذراند. در ماجرای مشروطیت نیز بسیاری از علمای این شهر از مساجد به عنوان محلی برای انتشار آراء و عقایدشان در باب مشروطیت استفاده می‌کردند. در دوره‌ پهلوی نیز به همین ترتیب مساجد قزوین همچنان اهمیت خود را حفظ کرده و تا پایان دوره‌ پهلوی از مراکز مهم حمایت از امام خمینی(ره) و مخالفت با رژیم بودند.
از مهمترین مساجد استان که در اسناد بارها به آنها اشاره شده و محلی برای بیان افکار انقلابی بوده‌اند می‌توان به، مسجد سلطانی، مسجد جامع ملاآقا، مسجد کیالها، مسجد جامع، مسجد شهید قزوین، مسجد صالحیه، مسجد شیخ‌الاسلام، مسجد بلاغی، مسجد شاه، مسجد رئیس حیدر در تاکستان و مسجد شال از توابع قزوین اشاره کرد.
3) محور فعالیت‌های مساجد استان‌ قزوین در جریان نهضت امام خمینی(ره)
فعالیت‌های صورت گرفته در مساجد استان‌ قزوین در طول دوره‌ پهلوی خصوصاً در دهه‌ چهل و پنجاه بسیار متنوع و گسترده بود، به‌طوری که در این دو دهه مساجد عملاً به مهمترین کانون فعالیت‌های ضدرژیم تبدیل شده و در تنویر افکار عمومی خصوصاً قشر جوان نقش مهمی ایفاء می‌کردند.
1ـ 3) ترویج و تبلیغ احکام و اعتقادات اسلامی و مقابله با افکار و اندیشه‌های ضددینی
یکی از وظایف سنتی و اصیل مساجد در هزار و چهارصد سال گذشته ترویج و تبلیغ شعائر اسلامی و انجام اعمال و مناسک دینی بوده است. قطعاً این وظیفه مهمترین هدف مساجد و پرداختن به آن از واجبات می‌باشد. پاسخ به شبهات دینی مؤمنین و انجام وعظ و خطابه‌های دینی و اخلاقی همواره از عوامل اصلی برپایی مساجد و رمز قدرت‌گیری و دوام‌ این مکان مقدس بوده است و همین عامل را باید از عوامل پویایی اسلام و طرح مسائل جدید فقهی و کلامی و ظهور دانشمندان برجسته دانست.
به گفته‌ اسناد ساواک، مساجد شهرهای استان‌قزوین همواره مملو از مردمی بود که برای برپایی شعائر دینی به آنجا می‌رفتند. جای تردید نیست که هرچه تعداد افراد حاضر در مساجد بیشتر می‌شد خطباء و روحانیون در انجام وظیفه‌شان مصمم‌تر می‌شدند و رژیم را که به دنبال غربی کردن جامعه بود به هراس می‌انداختند. این موضوع ضمن اینکه تقابل و کشاکش میان دو جریان فوق را جهت می‌بخشید، به مردم نیز نوعی هویت و هدف مشترک که جنبه‌ اعتقادی داشت می‌داد.
ظهور اندیشه‌هایی چون سوسیالیسم، کمونیست، و حتی بابیت و بهائیت که از دوره‌ مشروطیت به بعد از طریق برخی روشنفکران و کشورهای بیگانه در کشور تبلیغ می‌شدند، برای بسیاری از جوانان شبهاتی در مورد اصول دین به وجود می‌آورند که پاسخ به آنها یکی از وظایف اصلی روحانیون در مساجد بود. سرخوردگی‌های اجتماعی و سیاسی و تبلیغات گسترده‌ای که در این زمینه به صورت هدفمند در جریان بود، متأسفانه بسیاری از جوانان را به دام این جریان‌ها انداخته و بی‌تردید اگر مرکزیت مساجد برای رفع این شبهات نبود چه بسا کشور دچار معضلات اساسی می‌گردید.
در کنار این اندیشه‌های ضددینی، رژیم پهلوی نیز به صورت سیستماتیک و هدفمند با طرح مسائلی چون شونیسم به دنبال مقابله با اسلام و تضعیف روحانیت بود. این اندیشه‌ها که از سوی رژیم پهلوی حمایت می‌شدند، در قالب جشن‌های 2500 ساله، جشن هنر شیراز و ... خود را نشان داده و عملاً دوره‌ باستانی کشور را در مقابل تاریخ ایران دوره‌ اسلامی قرار می‌دادند.
اما مهمترین و شاید خطرناک‌ترین جریان ضداسلامی که از اوایل دوره‌ قاجاریه گسترش یافت تشکیلات بابیت و بهائیت بود. مساجد از همان ابتدای ظهور این فرقه به مقابله با آن پرداخته و توانستند مانع از انتشار این ویروس‌ خطرناک در جامعه شوند. در حقیقت مساجد پادزهر این افکار را در اختیار مؤمنین قرار می‌دادند. از آنجایی که بهائیت مورد حمایت رژیم بود، بسیاری از اعضای آن در رأس امور قرار گرفته و در دوره‌هایی بیش از 9 وزیر را در کابینه داشتند. مقابله با این جریان از دیگر وظایف مساجد در انجام رسالت اصلی خود در جهت تبلیغ و ترویج و مقابله با اندیشه‌های مخالف اسلام بود.
2 ـ 3) مقابله با تهاجم فرهنگی غرب
از دهه‌ چهل و به دنبال اصلاحات ارضی و پس از آن با افزایش قیمت نفت در دهه 50 جامعه‌ سنتی ایران به یکباره دچار دگرگونی عمیقی شده و کشور که تا پیش از آن استقلال اقتصادی و هویتی داشت به تدریج به جامعه‌ای مصرف‌زده تبدیل گردید. در چنین فضایی که قشر جوان درحال دگرگونی و انفکاک کلی از فرهنگ ایرانی ـ اسلامی بود، مساجد به عنوان مهم‌ترین سنگر این مقاومت فرهنگی به خوبی رسالت تاریخی خود را انجام می‌دادند. در مساجد استان‌ قزوین همان‌گونه که در اسناد این مجموعه آمده است، یکی از محورهای اصلی فعالیت وعاظ و روشنفکران مذهبی مقابله با تهاجم «فرهنگی» غرب بود. بخش قابل‌توجهی از سخنرانی‌های ایراد شده در مساجد استان در مورد همین موضوع می‌باشد که حساسیت مردم و روحانیون را نشان می‌دهد. در سند زیر در این مورد آمده است:
«نامبرده بالا [محمدشهاب وعاظ] در مورخه 26/11/51 ضمن سخنرانیش در مسجد شهید قزوین عنوان داشته دستگاه‌های رادیویی و تلویزیونی بعضی اوقات در برنامه‌های خود لهجه و زبان و رسوم مردم شهرهای مختلف مانند قزوین، رشت و غیره تقلید و آنها را به  باد استهزاء و مسخره می گیرند که این کار جز نفاق و رنجش اثر دیگری دربر ندارد. خوبست در عوض این قبیل برنامه‌ها تعلیمات دین و اخلاق به جوانان را توسعه دهند مشارالیه سپس درباره‌ مطبوعات بیان نمود و گفت باید از چاپ عکس‌های زن‌های عریان در مجلات که محرک شهوت و انحراف فکری جوانان کشور است جلوگیری و مطالبی از حقایق زندگی برای تنویر افکار آنان بنویسد. سینما هم که با زدن عکس‌های زنان و هنرپیشه‌های لخت در خیابان‌ و معابر مردم را منحرف [و] به فساد اخلاق تحریک می‌نمایند... »
3 ـ 3) ترویج افکار و اندیشه‌های امام خمینی(ره)
در مساجد استان قزوین توجه به مسائل سیاسی از دهه‌ 20 آغاز شده بود و برخی از وعاظ در مورد رویدادهای این دهه‌ و دهه‌ 30 نقش مهمی در آگاهی‌دهی سیاسی به مردم برعهده داشتند. پیش از ظهور حضرت امام خمینی (ره) به عنوان شاخص‌ترین چهره‌ ضد رژیم، انتقادات روحانیون در مساجد جنبه‌ فردی داشته و به انجام تکلیف محدود می‌شد. از دهه‌ چهل و با رحلت آیت‌الله‌العظمی سید حسین بروجردی و آشکار شدن اندیشه‌های امام خمینی(ره) و  به موازات آن اقدامات ضدمذهبی رژیم که در قالب طرح‌های مختلف مانند لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی و همه‌پرسی انقلاب سفید شاه و ملت صورت می‌گرفت، به تدریج انسجام و هماهنگی میان روحانیت شکل بیشتری به خود گرفته و اهداف انقلاب به صورت برنامه‌ریزی شده در مساجد تبلیغ می‌گردید.