فریده شریفی
 زندگی به سرعت می‌گذرد و زمانی انسان به فکر مرور خاطرات و گذشته خود می‌افتد که شاید فرصتی برای جبران نباشد. معمولاً انسان‌ها قدر زمان را نمی‌دانند و توجه ندارند که چه سرمایه‌ای را از دست می‌دهند، گاهی انسان موفق می‌شود گذشته خود را مرور کند و از تجربیات گذشته درس بگیرد و در آینده تلاش بیشتری برای رسیدن به هدف‌هایش داشته باشد اما گاهی هم این فرصت پیش نمی‌آید. ماه مبارک رمضان بهترین فرصتی است که می‌توان در آن به تفکر و عبادت پرداخت و از دنیا و دنیاپرستی فاصله گرفت و به سمت خدا رفت و جایگاه خود را در این دنیا ارزیابی کرد که واقعاً در طول این سال‌ها چه کار کرده‌ایم، چقدر مفید بوده‌ایم، از کجا آمده‌ایم و به کجا می‌رویم و حضور ما در این دنیا چقدر مؤثر بوده و تأثیر خوب در دیگران داشته است؟!
روزه از جمله عباداتی است که مختص انسان است و به خود او بستگی دارد، چرا که سایر عبادات به گونه‌ای است که هر شخص دیگری می‌تواند آن عبادات را ببیند مثلاً در هنگام نماز خواندن، تلاوت قرآن، ایام حج و... افراد دیگر نیز می‌توانند از ماهیت عبادات با خبر شوند اما وقتی انسان روزه می‌گیرد، چیزی نمی‌خورد و چیزی نمی‌نوشد، دیگران خبردار نمی‌شوند به همین دلیل روزه‌گرفتن عبادتی است که جایگاه خاصی دارد.
حکمت روزه
در ماه مبارک رمضان، مسلمانان از همه نظر آماده روزه گرفتن و چشم‌پوشی از لذایذ دنیا می‌شوند، علاوه بر آمادگی جسمانی که افراد را تشویق به روزه گرفتن می‌کند، انسان‌ها باید از نظر روحی هم آمادگی داشته باشند. ایمان به خدا، علاقه و اشتیاق برای انجام دادن عبادتی که خداوند متعال به آن توصیه فراوان نموده، تحمل سختی به خاطر عشق به خداوند در افراد روزه‌دار به وفور دیده می‌شود.
«امین صالحی» کارشناس تغذیه در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان درباره فواید و خواص روزه‌داری می‌گوید: «روزه گرفتن دارای فواید متعدد جسمانی و معنوی است از جمله اینکه دستگاه گوارش را پالایش می‌کند، از افزایش وزن و رسوب چربی‌ها و مواد زائد جلوگیری می‌کند و تقویت جسمانی  و تندرستی را به ارمغان می‌آورد اما از نظر معنوی و روحی نیز به انسان‌ها کمک می‌کند که صبر و تحمل را پیشه کند، خودسازی و خویشتنداری را سرلوحه کارها و اعمال خود قرار دهند و به فکر نیازمندان و محرومان جامعه باشند.»
وی اضافه می‌کند: «البته روزه گرفتن آداب و شرایطی دارد، به طور مثال افراد بیمار نباید روزه بگیرند یا کسانی که مسافرت‌های ضروری برایشان پیش می‌آید اما این شرایط دلیلی بر این نیست که از نظر روحی و معنوی روزه نگیرند و این ایام مبارک و عزیز را مانند ماه‌های دیگر بگذرانند بلکه باید از این ماه گرانقدر نهایت استفاده را ببرند و به خودسازی و پاکسازی روحی بپردازند و حال گرسنگان و نیازمندان را درک کنند و از آنها دستگیری و حمایت نمایند.»
آقای «جلالی» که فروشگاه وسایل خانگی دارد در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان به مسئله معنویت و خودسازی در ماه مبارک رمضان اشاره می‌کند و می‌گوید: «ماه مبارک رمضان، ماه تمرین و آموزش خودسازی و حتی دیگرسازی است چرا که در این ماه، انسان می‌تواند هم خود را خودسازی کند و هم با تأثیری که بر دیگران می‌گذارد می‌تواند دیگران را هم بسازد. به طور مثال برخی از دوستان و آشنایان در این ماه مبارک سفره‌های افطاری بر پا می‌کنند و کمک به نیازمندان در این ماه بیشتر می‌شود. اما من به آنها می‌گویم که چرا از این سفره‌های احسان و طعام دادن به ایتام و نیازمندان، در تمام ایام سال برپا نمی‌کنید و چرا نشان نمی‌دهید که تأثیر این ماه در ماه‌های دیگر سال هم وجود دارد؟ این فروشنده وسایل خانگی همچنین به رفتارهای ناپسند برخی از فروشندگان اشاره می‌کند و می‌گوید: «متأسفانه در صنف ما فروشندگانی نیز وجود دارند که حتی قیمت کالاهای خود را روی اجناس نمی‌گذارند تا روز به روز آن کالا را گران‌تر کنند، در حالی که این افراد روزه هم می‌گیرند و خود را مسلمان واقعی نشان می‌دهند در حالی که می‌توانند با قیمت‌گذاری واقعی اجناس خود، هم فروش بیشتری داشته باشند و هم درآمد آنها برکت پیدا می‌کند و می‌توانند از پاداش اخروی هم برخوردار شوند.»
روزه گرفتن فقط امساک و خودداری از خوردن و آشامیدن نیست، بلکه روزه گرفتن به معنای رستگاری انسان و رهایی از قید و بندهایی است که انسان را از خداوند دور می‌سازد.
فرصتی که شاید تکرار نشود
ماه مبارک رمضان فرصت گرانبهایی است که هرسال تکرار می‌شود تا انسان‌ها با غنیمت شمردن آن به خودسازی، پاکسازی و پالایش روح و روان بپردازند اما این فرصت برای همه تکرار نمی‌شود و چه‌بسا کسانی که امسال روزه گرفتند و دهان خود را به روی خوراکی‌ها بستند و روح و روان خود را از امیال نفسانی پاک کردند ولی سال دیگر شاید این فرصت را نداشته باشند!
«زهره کدخدایی» کارشناس مسائل اجتماعی و درمانگر و مشاوره خانواده در گفت‌و گو با گزارشگر کیهان به فرصت گرانقدری که در ماه مبارک رمضان در اختیار مسلمانان قرار می‌گیرد اشاره می‌کند و می‌گوید: «ماه رمضان، ماه تزکیه و ماه توبه و استغفار است و ماهی است که به برکت آن، مسلمان به خود می‌آید و در احوالات، کردار و رفتارهای خود تجدیدنظر می‌کند و به ارزیابی می‌پردازد. در واقع حقیقت روزه خودداری و دوری از امیال و هوای نفسانی و بازگشت به خداوند است همان‌گونه که قرآن می‌فرماید: «انا لله وانا الیه راجعون»، همه ما از خداییم و به سوی او بازگشت خواهیم کرد، این حقیقت باید در ماه مبارک رمضان بیشتر مورد توجه قرار گیرد و فقط به خودداری از خوردن و آشامیدن محدود نشود.»
وی اضافه می‌کند: «یکی از مشکلاتی که در زندگی انسان‌ها وجود دارد وسوسه‌های شیطانی است و در این ماه عزیز هم نمود بیشتری پیدا می‌کند. به‌طور مثال این وسوسه‌ها سراغ مشخص روزه‌داری می روند و او را تشویق به عدم روزه‌گرفتن و انجام گناه می‌نمایند، در حالی که انسان‌های مؤمن، معتقد و پرهیزکار به این وسوسه‌ها و تحریکات هیچ توجهی نمی‌کنند و محکم و استوار روح و روان و جسم خود را از هرگونه آلودگی شیطانی دور می‌کنند.»
روزه عامل تقویت روح
انجام عبادات هرکدام آثار و برکات معنوی و مادی بر وجود انسان می‌گذارند اما مهم‌ترین تأثیری که روزه گرفتن بر تار و پود انسان می‌گذارد بُعد تربیتی و معنوی آن است. روزه‌گرفتن روح انسان را تلطیف، اراده او را قوی و غرایز او را تعدیل می‌کند، شخص روزه‌دار در ایام ماه مبارک رمضان تلاش می‌کند که نفس سرکش خود را کنترل کند و جلوی امیال و هوای شیطانی خود را بگیرد.
یک کارشناس قرآنی در این زمینه می‌گوید: «تفاوت اصلی انسان‌ها با حیوانات همین کنترل هوای نفسانی و غرایز شیطانی است چرا که انسان مرکب از روح و بدن است و بدن او خواسته‌های نفسانی دارد در حالی که روح او تمایلات عالم بالای خود را دارد، اگر انسان تمایلات روحی خود را زیر سلطه گرایش‌های بدنی قرار دهد، از شکل انسان صاحب اختیار به حیوانی منفور تبدیل می‌شود اما هنگامی که انسان ارزش نفس خود را در می‌یابد و به راز خدایی آن پی می‌برد به انسانی توانمند و باارزش تبدیل می‌شود که مسیر نزدیکی به خداوند و تقرب الهی را به سرعت طی می‌کند.»
به گفته این کارشناس، ماه رمضان فرصتی ارزشمند و گرانقدر است که انسان وجود خود را غربالگری کند و به ارزشیابی نفس خود بپردازد و ببیند که تا چه اندازه توانسته اراده خود را تقویت و بر امیال شیطانی غلبه کند. ماه رمضان ماه مبارزه است، ماه مبارزه با نفس و شیطان و هرکس که از این ماه به خوبی بهره نبرد از دیگر ایام سال و حتی دوران زندگی‌اش بهره‌ای نبرده است.
روزه‌داری به خاطر ویژگی صبر و شکیبایی از زیباترین جلوه‌های اسلامی یک شخص مؤمن و معتقد است، مؤمنانی که با تحمل گرسنگی و محرومیت، خود را برای دشواری‌های زندگی آماده می‌سازند.
تزکیه نفس
یکی از فواید بزرگ روزه، تربیت و تقویت اراده و تعدیل غرایز انسانی است، روزه‌داری یعنی تزکیه نفس یعنی اصلاح معایب و نقطه ضعف‌هایی که در درون انسان وجود داشته، شخص روزه‌دار با خودداری از خوردن، آشامیدن و گناه خود را تصفیه و پاکسازی می‌کند. اما این پاکسازی باید همه جوارح، اعضا، روح و روان را در بر بگیرد و فقط شامل پاکسازی جسمی نشود.
خانمی که در گردهمایی‌ها و جلسات مذهبی به تدریس قرآن و معارف اسلامی مشغول است به گزارشگر کیهان می‌گوید: «ماه مبارک رمضان، ماهی برای خودسازی و انسان‌سازی است و فقط امساک از خوردن و آشامیدن مطرح نیست بلکه انسان باید ذهن، فکر و زبان خود را نیز از آلودگی‌ها دور کند. به‌طور مثال شخصی که روزه می‌گیرد اما پشت‌سر افراد دیگر غیبت می‌کند و از آنها بدگویی می‌کند چطور می‌تواند انتظار داشته باشد که روزه‌اش مقبول درگاه خداوند قرار گیرد؟ یا کسی که حق برادر یا خواهر مسلمان خود را ضایع می‌کند وحقوق او را نادیده می‌گیرد چگونه نام مسلمان برخود می‌گذارد؟»
وی اضافه می‌کند: «من در تمام جلساتی که با بانوان محترم دارم چه در ماه مبارک رمضان و چه در ایام دیگر سال به‌طور مرتب و دائم مسئله غیبت‌کردن و آثار شومی را که در پی دارد به آنها گوشزد می‌کنم. فرد غیبت‌کننده هم برای خود و هم برای کسانی که این غیبت‌ها را می‌شنوند آتش جهنم را خریداری کرده است، مسلمانان در یک مسجد، جلسه، گردهمایی، انجمن و مکان‌های دیگر تجمع می‌کنند که عبادت انجام دهند و خود را به خداوند نزدیک کنند، پس چگونه است که در همین جلسات، باب غیبت‌کردن را می‌گشایند و از دوست، فامیل یا همسایه خود بدگویی می‌کنند؟ مساجد و جلسات مذهبی باید انگیزه وحدت، دوستی، مهربانی و صمیمیت را در مسلمانان افزایش دهد نه اینکه مکانی باشد که مسلمانان از یکدیگر فاصله بگیرند و پشت‌سر دوست یا فامیل خود غیبت کنند.»
معنویت نیاز اساسی انسان است، همان‌گونه که غذا برای ادامه زندگی مادی ضروری است، معنویت نیز برای طراوت روح بزرگ انسان یک نیاز اساسی است، ماه رمضان بهترین فرصت برای جلای روح و پالایش روان است، بهتر است این فرصت مغتنم را از دست ندهیم چرا که شاید سال دیگر این فرصت از ما گرفته شود و نتوانیم از آن استفاده کنیم.