یکی از ابعاد مهم روزه، بُعد اجتماعی آن است. روزه اساسا بر خلاف دیگر عبادات، در زمره عمل و اقدام نیست بلکه از مقوله ترک و امساک است و نیز با آنکه عبادتی فردی و شخصی است، در عین حال فریضه‌ای جامعه گرا بوده و رویکردی اجتماعی دارد. روایات فراوانی از معصومین وجود دارد که ما را به این جنبه روزه توجه داده است. از جمله، امام صادق علیه‌السلام می‌فرمایند: خداوند روزه را واجب کرد تا فقیر و غنی یکسان باشند.
  اسلام دوست دارد در پاره‌ای از مقاطع، تفاوت‌های فردی و اجتماعی از بین رود و مسلمانان بدون توجه به موقعیت و امتیازات خود در کنار یکدیگر قرار گیرند. صفوف نماز جماعت یکی از همین جایگاه‌ها است که همه افراد از هر طبقه ای، بدون تکبر، شانه به شانه، رو به قبله و در برابر خدای تعالی اظهار بندگی می‌کنند.
 نمونه دیگر حج است که مؤمنان از هر نژاد و رنگ و با هر زبان و فرهنگی، لباس‌های فاخر را از خود دور کرده و با دو پارچه خود را می‌پوشانند. آنگاه با ورود به سیل جمعیت، هویت خویش را در اجتماع میلیونی حجاج به دست فراموشی می‌سپارند. شاید این گونه عبادات، تذکار و گوشزدی برای لحظه ورود به عرصات محشر و مهابت حضور در پیشگاه باعظمت خدای قهار است. در آن روز، خلایق از اولین و آخرین بدون هیچ پناهگاه و پشتوانه و تنها با چشمداشت به تفضل و رحمت پروردگار رو به سوی او می‌آورند.
  از دیگر این موقعیت‌ها ماه مبارک رمضان است که دولتمند و درویش را یکسان و در کنار هم قرار می‌دهد. رنگ‌های پریده و ضعف و بی‌رمقیِ همگان در ایام روزه، حکایت از معده‌های خالی و جگرهای تفتیده دارد.
  از بُعد اجتماعی روزه، توانگران می‌بایست خاکساری جوع و عطش را تجربه کنند. جوش گرسنگی را چشیده و بی‌تابی بی‌غذایی را درک نمایند. آنان که زندگی آسوده و بدون دغدغه‌ای را گذرانیده و سختی و آسیب فروماندگی را نچشیده‌اند، اینک به مدد روزه، پرده فراموشی و غفلتشان به کناری رفته و با همه وجود رنج محرومان را درک می‌کنند. آنگاه حس نوع دوستی و لذت کمک به نیازمندان در درونشان پا می‌گیرد. امام عسکری(ع) در این زمینه می‌فرمایند: خداوند روزه را واجب ساخت که توانگر، سوز و الَم گرسنگی را بچشد تا بر مستمندان مهر ورزد.
  این انقلاب روحی در جامعه دینی دو فایده مهم دارد: اول آنکه انسان‌های بی‌نیاز و غنی از وابستگی مال و منال رها می‌شوند. حمالان پول و ثروت که بارکشان وزر و وبال غفلت از احوال مستمندان هستند در می‌یابند که ثروت و تمکن وسیله آزمایش آنان و نیز ابزاری نیکو برای قرب حق و آباد کردن سرای آخرت است. و دیگر آنکه فقر و تهیدستی در جامعه ریشه‌کن می‌شود. زیرا در روایات آمده است که خداوند حکیم روزی فقرا را در ثروت اغنیا نهاده است و انسان‌های توانگر سخت مورد اتهام‌اند تا زمانی که با جان و دل از ضعفا دستگیری کنند.
  از پیامبر رحمت(ص) روایت شده که فرمودند: ماه رمضان، بهار تهیدستان است. با صرف نظر از جنبه عرفانی این حدیث شریف، ماه رمضان موقعیتی مناسب و فرصتی ناب برای رسیدگی به نیازمندان می‌باشد. در این ماه که به مدد پروردگار، دل‌ها رقیق و روحیه‌ها لطیف می‌شود همگان باید بکوشند بهاری زیبا و شاداب برای اهل نیاز به وجود آید.
  بسیار بجاست که در مناسبت‌های تقویم، فاصله وفات بانوی اسلام حضرت خدیجه کبری علیها سلام در دهم ماه رمضان تا میلاد مسعود امام مجتبی علیه‌السلام در نیمه این ماه مبارک، به‌عنوان هفته فتوّت نام گذاری شود تا مؤمنان با اقتدا به سخاوت بانوی اسلام حضرت خدیجه کبری(س) و تأسی از دهش و بخشش کریم اهل بیت امام مجتبی(ع) بر ضعیفان ترحم آورده و از آنان دست‌گیری نمایند.
سیدابوالحسن موسوی طباطبایی