سرویس اقتصادی-

موضوع بازگشت ارز حاصل از صادرات یکی از مهم‌ترین مقوله‌هایی است که در طول یکسال گذشته بسیار مناقشه انگیز بوده است. اوایل اردیبهشت امسال، فرهاد دژپسند، وزیر اقتصاد در همین زمینه گفته بود: «از مجموع ۴۰ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی تنها ۱۰ میلیارد دلار آن به کشور بازگشته است.»
خبر جنجالی وزیر اقتصاد که حاکی از بازگشت تنها 15 درصد از ارز حاصل از صادرات بود، با واکنش‌هایی روبه رو شد؛ به عنوان مثال، برخی اعتقاد داشتند مقداری از ارز حاصل از صادرات توسط خود صادرکنندگان صرف تهیه مواد اولیه شده و به همین دلیل گفته می‌شود، بازگشتی در کار نبوده است.
با این حال، هفته پیش میرشجاعیان، معاون وزیر اقتصاد طی سخنانی نسبت به ادعای فوق هم واکنش نشان داد و گفت: «در حالی که برخی از صادرکنندگان ادعا می‌کنند با ارز حاصل از صادرات خود، مواد اولیه وارد کرده‌اند اما ۳۰ میلیارد دلار از ارز حاصل از صادرات غیرنفتی در بین هیچ کدام از موارد مربوط به واردات مواد اولیه نبوده است.»
اظهارات فوق به دلیل سنگین بودن رقم آن، بسیار تعجب آور بود چراکه از سویی برخی از کارشناسان نسبت به معافیت‌های موجود در بازگشت ارز صادراتی اعتراض داشتند و از سوی دیگر برخی اعضای اتاق بازرگانی نسبت به اصل پیمان سپاری ارزی ناراضی بودند. به عبارت دیگر، هر دو طرف (موافق و مخالف) سازوکار موجود را نادرست می‌دانستند.
با این وجود، رقم اعلام شده توسط وزیر و معاون وزیر اقتصاد به نوعی غیرمنتظره بود، ولی روز گذشته عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی طی یک پست اینستاگرامی با ارائه آمار جدیدی اعلام کرد 60 درصد ارز حاصل صادرات تاکنون به کشور برگشته است.
وی در این زمینه نوشت: صادرات غیرنفتی، نقش مهمی در رونق تولید،‌اشتغال و خصوصاً ثبات بازار ارز و تقویت ارزش پول ملی دارد، لازم دیدم، در مورد میزان برگشت ارز ناشی از آن، توضیح بدهم: سال 97، ارز برگشتی بر اساس روش‌های ابلاغی بانک مرکزی یعنی، فروش در سامانه نیما، عرضه در صرافی‌ها، واردات در مقابل صادرات خود، واگذاری ارز پروانه صادراتی و نیز واگذاری به بانک مرکزی، به رقمی معادل 18.7 میلیارد دلار رسید.
رئیس‌کل بانک مرکزی ادامه داد: با توجه به برآوردی که از خالص ارز صادراتی، با لحاظ هزینه‌های مبادلاتی ناشی از تحریم و متداول بودن تسویه ریالی صادرات در نیمه اول سال قبل، می‌شود، تا کنون، نزدیک 60 درصد ارز ناشی از صادرات، به  چرخه اقتصاد برگشته است. توجه به چند نکته همه ضروری است: 1- ارز صادرات فصل زمستان هنوز فرصت کافی برای برگشت دارد.2- اسامی صادرکنندگانی که تا به حال ارزی را برنگردانده‌اند به مرجع قضایی اعلام شده است.3- از تمامی صادرکنندگانی که به مسئولیت ملی خود در شرایط ویژه اقتصادی کشور عمل کرده‌اند قدردانی می‌کنیم.4- بر اساس هماهنگی‌های انجام گرفته با اتحادیه‌های صادراتی، اتاق بازرگانی و اقدامات در دست اجرا، امیدوارم شاهد تحول جدی در برگشت ارز به چرخه اقتصاد باشیم.
۳۰ میلیارد دلار ارز صادراتی به کشور برگشته است
در همین زمینه، محمدرضا مودودی، سرپرست سازمان توسعه تجارت در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم و در واکنش به فرار ۳۰ میلیارد دلار ارز صادراتی از کشور گفت: این رقم، از کانالی که مد نظر بانک مرکزی بوده، به کشور بازنگشته ولی قطع یقین از کانال‌های دیگر برگشته چراکه اگر چنین رقمی به کشور بازنمی‌گشت، الان باید کشور قفل می‌شد.
وی افزود: در طول سال‌های پس از انقلاب، چندین بار موضوع پیمان ارزی و تعهد ارزی مطرح شد و در هیچ موردی، تمام ارز مورد نظر، از مکانیسم طراحی شده سیستم بانکی به کشور بازنگشته است ولی با این وجود به حمدالله این ممکلت سرحال است و تولید و توسعه در کشور ادامه دارد.
سرپرست سازمان توسعه تجارت ادامه داد: صادرکنندگان و تولیدکنندگان، نیازمند سرمایه برای تامین مواد اولیه خطوط تولیدشان و همچنین تامین هزینه‌های جاری فعالیت حرفه‌ای‌شان هستند و از همین رو اگر قرار بود که سرمایه‌شان را از کشور خارج کنند، طبیعتا نمی‌توانست کسب و کار و خط تولیدشان را سرپا نگه دارند و می‌بایست خطوط تولید و فعالیت حرفه‌ای آنها تعطیل شود.
مودودی با تاکید بر اینکه «من معتقدم خروج سرمایه از کشور صورت نگرفته و صادرکنندگان ما به کشورشان خیانت نمی‌کنند»، گفت: اگر قرار بود 30 میلیارد دلار از کشور برود و بازنگردد، الان باید کاملاً کشور قفل می‌شد و هیچ خط تولیدی کار نمی‌کرد.
نکاتی درباره فهرست دريافت كنندگان ارز
لازم به ذکر است، انتشار فهرست دریافت کنندگان ارز، موجب ایجاد سؤالات و ابهاماتی در اذهان عمومی شده و از این رو بانک مرکزی توضیحاتی را به منظور شفافیت برای آگاهی عموم ارائه کرده است:
تمام افراد و شرکت‌هایی که از بانک مرکزی و نظام بانکی ارز دریافت می‌کنند، براساس مقررات موجود و قراردادهای منعقده با بانک‌ها، متعهد می‌شوند که به میزان ارز دریافتی، اقدام به وارد کردن کالاها و خدمات به کشور کنند. بنابراین انتشار اسامی دریافت کنندگان ارز، نقض اصل محرمانگی و رازداری بانکی محسوب نمی‌شود و دولت نیز برهمین اساس، بانک مرکزی را موظف به انتشار مداوم فهرست مورد‌اشاره کرده است.
فهرست‌های انتشار یافته از سوی بانک مرکزی، صرفاً بیانگر مشخصات کسانی هستند که اقدام به دریافت ارز برای موارد واردات کالا، واردات خدمت یا بازپرداخت اقساط و بدهی‌های ارزی کرده‌اند و اطلاعات مربوط به اینکه آیا واردکنندگان نسبت به انجام دقیق تکالیف قانونی خود (وارد کردن کالاها و خدمات یا استرداد عین ارز) اقدام کرده‌اند یا خیر، در این فهرست‌ها قابل مشاهده نیست.  لذا صرف وجود نام شخص یا شرکتی در فهرست انتشار یافته از سوی این بانک بیانگر انتساب هیچ تخلفی به آنها نیست.
بانک مرکزی در راستای انجام وظایف قانونی خود اقدام به ایجاد سامانه‌های تخصصی برای رصد ایفای تعهدات ارزی واردکنندگان کرده است و آمار ایفای تعهدات مزبور به طور منظم و مستمر تحت نظارت و پایش قرار دارد. در مواردی که واردکنندگان، به تعهدات ارزی خود عمل نکنند، بانک مرکزی و بانک‌ها مکلفند با معرفی واردکننده به مراجع ذی‌صلاح قضایی، از تمام اهرم‌های قانونی موجود برای الزام واردکنندگان به انجام تکلیف خود استفاده کنند.